دکتر مصطفی چمران

 
دکتر مصطفی چمران در هیجدهم اسفند ماه 1311 در یک خانواده مذهبی در تهران چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه انتصاریه و دوره متوسطه را در دبیرستانهای دارالفنون و البرز به اتمام رساند. از پانزده سالگی در جلسات تفسیر قرآن مرحوم طالقانی در مسجد هدایت، و درس فلسفه و منطق استاد شهید مرتضی مطهری شرکت می‌کرد و فعالیتهای سیاسی خود را از سال آخر دبیرستان آغاز نمود. مهرماه سال 1332 در رشته الکترومکانیک دانشکده فنی دانشگاه تهران پذیرفته شد و چهار سال بعد با احراز رتبه اول فارغ‌التحصیل گردید و در طول دوران تحصیل همواره زبانزد اساتید و دانشجویان بود و جزو بهترین شاگردان محسوب می‌شد. 1 او از اولین اعضای انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران بود و در جلسات انجمن فوق حضوری فعال داشت.
 
پس از کودتای 28 مرداد 1332 که نهضت مقاومت ملی ایران توسط گروهی از فعالان سیاسی تشکیل شد، دکتر چمران به عضویت کمیته نهضت مذکور در دانشکده فنی درآمد و مسؤلیت پخش نشریه راه مصدق ارگان آن نهضت را در دانشگاه تهران برعهده گرفت. 2
 
در سال 1337 با استفاده از بورس تحصیلی عازم آمریکا شد و دکترای خود را در رشته الکترونیک و فیزیک پلاسما با درجه عالی از دانشگاه کالیفرنیا در برکلی دریافت نمود و به همین دلیل از سوی مؤسسات بزرگ آموزشی و تحقیقاتی آمریکا پیشنهادهای متعددی جهت همکاری به وی داده شد، که پیشنهاد مؤسسه بِل در نیوجرسی مورد قبول وی واقع گردید. چمران در شکل‌گیری تشکلهای دانشجویی ضد رژیم پهلوی و به خصوص انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا نقش اساسی داشت و مقالات متعددی توسط ایشان در نشریه 16 آذر ارگان سازمان دانشجویان ایرانی در آمریکا طی سالهای 1340-1342 به چاپ رسیده است.
 
دکتر چمران همچنین یکی از اعضای نهضت آزادی ایران در خارج از کشور بود که در اواخر سال 1341 پایه‌گذاری گردید. پس از سرکوب قیام پانزده خرداد 1342 توسط رژیم پهلوی، فعالان نهضت آزادی در خارج از کشور شیوه مبارزه علیه رژیم را تغییر دادند زیرا شیوه‌های مبارزه پارلمانی مرسوم، دیگر پاسخگوی برخورد جدی با رژیم سراپا مسلح نبود. بدین ترتیب تربیت نیروهای نظامی مورد نیاز نهضت، در کشورهای الجزایر و مصر مورد بررسی قرار گرفت و پس از مذاکره نمایندگان نهضت آزادی با مقامات این دو کشور، گروهی از داوطلبان از جمله دکتر چمران در سال 1342 برای طی دوره‌های ویژه نظامی راهی مصر شدند و در اولین جلسه آشنایی آنان ــ که عنوان نمایندگان سازمان مخصوص اتحاد و عمل (سماع) را برخود نهاده بودند ـــ موافقتنامه‌ای جهت طی دوره‌های چریکی و نظامی توسط اعضای سماع و دیگر افرادی که این سازمان معرفی می‌نمود به امضا رسید. 3
 
سماع اولین سازمان مخفی ایرانی بود که برای انجام مبارزه مسلحانه با رژیم پهلوی در صدد فراگیری شیوه جنگ چریکی برآمد و دکتر چمران با نام مستعار جمال در این دوره‌ها شرکت نمود. او اوایل سال 1345 به لبنان رفت و پس از مدتی کوتاه به آمریکا بازگشت و مقدمات هجرت بزرگ خود به لبنان را فراهم آورد.  در سال 1349 بنا به دعوت امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان برای بار دوم وارد لبنان شد و پس از استقرار در شهر صور مدیریت مدرسه فنی جبل‌العامل را که در هشت کیلومتری این شهر قرار داشت بر عهده گرفت. با حضور دکتر چمران در لبنان و در کنار امام موسی صدر فعالیت شیعیان لبنان ابعاد تازه‌ای یافت 4 و مدرسه فنی جبل‌العامل به صورت محلی برای آموزش سیاسی، ایدئولوژیک و نظامی شیعیان درآمد و به دلیل نزدیکی شهر صور با اردوگاههای فلسطینی روابط با آنان گسترش یافت و دکتر چمران به موازات تعمیق این روابط به عنوان یکی از حامیان اصلی مقاومت فلسطین علیه اسرائیل تمام تلاش خود را برای همکاری سازمان آزادیبخش فلسطین به کار گرفت.
 
شهید چمران به همراه امام موسی صدر در تشکیل سازمان حرکت المحرومین و سازمان امل (افواج المقاومه اللبنانیه) نقشی محوری ایفا کرد. با شروع جنگ داخلی لبنان در سال 1354 این دو سازمان نقش مهمی در پاسداری از حقوق شیعیان لبنان بر عهده داشتند. 5
 
دکتر چمران در جنگهای داخلی لبنان شخصاً در دفاع از منطقه شیاح شرکت داشت و در دامور ــ شهرکی در جنوب بیروت ـــ و سایر شهرهای جنوب لبنان عملیات را هدایت می‌کرد. ناپدید شدن امام موسی صدر در شهریور 1357، ضربه مهلکی برای دکتر چمران بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار دولت موقت، چمران به همراه نمایندگان مجلس اعلای شیعیان لبنان به تهران آمد و با رهبر انقلاب امام خمینی (ره) و مسؤلین دولتی دیدار نمود. او پس از بازگشت به بیروت مجدداٌ به ایران آمد تا دانش و تجربه‌اش را در اختیار انقلاب اسلامی بگذارد. مهندس بازرگان چمران را به سمت معاون نخست‌وزیر در امور انقلاب منصوب کرد. او که در این سمت با آزاد سازی پاوه از اشغال فرصت طلبان و معاندان انقلاب، به موفقیت بزرگی دست یافته بود با توجه به استعداد و تجارب ارزنده‌اش در جنگ به سمت وزارت دفاع در دولت موقت انتخاب گردید.
 
شهید چمران در انتخابات مجلس دوره اول از تهران داوطلب شد و با کسب اکثریت مطلق آراء به مجلس راه یافت و در اردیبهشت سال 1359 توسط امام خمینی (ره) به عنوان نماینده و ناظر ایشان در شورای عالی دفاع منصوب گردید.
 
او با شروع جنگ تحمیلی به اهواز رفت و ستاد جنگهای نامنظم را پایه‌گذاری کرد و تمام تجارب سالیان دراز خود در جنگ با اسرائیل را در خدمت دفاع مقدس قرارداد و سرانجام در سی و یکم خرداد 1360 در دهلاویه که نزدیکترین نقطه به دشمن بود، هدف ترکش خمپاره نیروهای عراقی قرار گرفت و پس از سالها مبارزه و مجاهدت در دفاع از میهن و ارزشهای متعالی به شهادت رسید و روح پاکش به ملکوت اعلی پیوست.

پی نوشت: