قراردادهای سن پترزبورگ، یا آنچه در ایران به نام قرارداد 1907م شناخته می‌شود یکی از رویدادهای بسیار مهم تاریخ معاصر است که تأثیرات شگرفی بر سرنوشت ایران برجای گذاشت. این قرارداد محرمانه، که بین امپراتوری روسیه و انگلستان، به‌منظور تقسیم مناطق نفوذ در ایران، افغانستان و تبت منعقد شد، پیامدهای خارجی نیز داشت

 
پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ قراردادهای سن پترزبورگ، یا آنچه در ایران به نام قرارداد 1907م شناخته می‌شود یکی از رویدادهای بسیار مهم تاریخ معاصر است که تأثیرات شگرفی بر سرنوشت ایران برجای گذاشت. این قرارداد محرمانه بین امپراتوری روسیه و انگلستان، به‌منظور تقسیم مناطق نفوذ در ایران، افغانستان و تبت منعقد شد. در این مقاله، پیامدهای داخلی و خارجی این قرارداد بررسی و پیامدهای افشای آن از نظر آلمان، فرانسه، آمریکا و شوروی تحلیل شده است.
 
پیامدهای داخلی قرارداد 1907؛ تأکید بر استقلال
کنترل نداشتن بر فضای سرزمینی یکی از پیامدهای اصلی قرارداد 1907 و یکی از عواملی بود که اقتدار دولت را به‌شدت تضعیف کرد و موجب افزایش نفوذ روسیه و انگلستان در امور داخلی کشور شد. این امر، مانع از استقرار یک دولت مستقل و قدرتمند و باعث ازهم‌پاشیدگی وحدت و ایجاد بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی در کشور شد. به علاوه، دخالت در امور داخلی کشور به تضعیف نهادهای حکومتی و کاهش مشروعیت دولت انجامید. مردم ایران احساس می‌کردند که دولتِ آنها توانایی حفاظت از منافع ملی را ندارد.
 
از طرف دیگر، مخالفان مشروطه، که از حمایت روسیه و انگلستان برخوردار بودند، با استفاده از شرایط ناشی از قرارداد 1907، به قدرت رسیدند و به سرکوب مشروطه‌خواهان دست زدند؛ از‌این‌رو، قرارداد 1907 نشان داد که قدرت‌های بزرگ به دنبال منافع خود در ایران هستند و به استقلال و آزادی ایران اهمیت نمی‌دهند. این امر، به مشروعیت مشروطه‌خواهان، که وعده استقلال و آزادی داده بودند، لطمه زد. از پیامدهای گزیر‌ناپذیر این قراداد تشدید دودستگی بین جناح‌های سیاسی و گسترش اختلافات میان مشروطه‌طلبان بود. برخی از مشروطه‌خواهان معتقد بودند که با قدرت‌های بزرگ باید همکاری کرد، درحالی‌که برخی دیگر بر مقابله با آنها پافشاری می‌کردند؛ برای نمونه مستشارالدوله، رئیس مجلس، این قراداد را «تجاری» می‌دانست و معتقد بود هیچ اصطکاکی با استقلال ایران ندارد و برای خودشان است و مربوط به ما نیست. درعوض، میرزا ابوالحسن‌خان اظهار می‌کرد: «این معاهده ظاهرش چون گور کافر پر حلل، باطنش قهر خدا عزوجل است» و در ادامه گفته است: «ما از دولت دوستی مثل دولت معظم انگلیس متوقع نبودیم که با یک دولت دوستِ دیگر همسایه ما چنین قراری بگذارند».[1] از‌این‌رو این اختلافات، به تضعیف جنبش مشروطه انجامید. برآیند این دودستگی به توجیه استبداد منتهی شد و مخالفان مشروطه از قرارداد 1907 به عنوان دلیلی برای مخالفت با مشروطه استفاده کردند و مدعی شدند که مشروطه نمی‌تواند از استقلال ایران دفاع کند و این ناپایداری به نفع قدرت‌های خارجی است.