محمود میرزاحسینی
 
از جمله عواملی که به اعتراض و تحصن مردم و علما در حرم حضرت معصومه (س)، زاویه مقدسه حضرت عبدالعظیم (ع) و سفارتخانه‌های عثمانی و انگلستان به منظور مهار نمودن قدرت مطلقه مظفرالدین شاه جهت نیل به مشروطه و حاکمیت قانون انجامید، باید به این موارد اشاره نمود : اعطای امتیازهای گمرکی به روسیه و انگلستان، مسافرت‌های شاه به اروپا در شرایطی که کشور دچار وضعیت نابسامان اقتصادی بود، دریافت وام از کشورهای خارجی ـ که گاه برای سفرهای خارجی شاه اخذ می‌گردید، گرانی گوشت و نان، مطالبه عوارض گمرکیِ بیش از میزان مقرر از تجار توسط جوزف نوز بلژیکی وزیر گمرکات، نارضایتی مردم از اقدامات علاءالدوله حاکم تهران و عبدالمجید میرزا عین‌الدوله صدراعظم به خاطر آزار مخالفان حکومت و بی‌توجهی نسبت به مطالبات آنان، و... به مرور و در نتیجه افزایش فشارهای روزافزون، گروه زیادی از مردم به زعامت آیات الله سیدمحمد طباطبائی و سیدعبدالله بهبهانی و... با هدف عزل عین‌الدوله و برقراری حکومت مشروطه دست به تحصن زدند، اما شاه به وعده‌های خویش به آنان پس از خروج از تحصن وفا نکرد و مخالفت‌ها به ایالت دیگر کشور سرایت نمود. سرانجام هنگامی که جمع کثیری از مردم در 1324ق در سفارت انگلستان بست نشستند، مظفرالدین شاه مجبور به امضای فرمان مشروطه شد (1324ق). کمی بعد اولین مجلس مشروطیت آغاز به کار نمود و قانون اساسی کشور با نام نظامنامه سیاسی به امضای شاه رسید.
 
شش ماه پس از امضاء فرمان، شاه درگذشت و محمدعلی میرزا بر تخت نشست (1324/12/4ق) و چند ماه بعد بحث حکومت مشروعه توسط شیخ فضل‌الله نوری و سیداحمد طباطبائی مطرح و دنبال شد که تحصن‌هایی را نیز به دنبال داشت.
 
با عنایت به اینکه شاه جدید تاب تحمل اقدامات اصلاحی مجلس منجمله کاهش بودجه دربار و مستمری شاهزادگان و... را نداشت و این قبیل امور را مغایر با اقتدار و قدرت فراقانونی خویش می‌دانست، علی‌رغم بارها ادای سوگند وفاداری به مجلس، به برخورد با آن نهاد ملی همت گماشت و واقعه میدان توپخانه را به نام خویش در تاریخ ثبت نمود و خود را به ادای سوگندی دیگر جهت اعلام وفاداری به مشروطه واداشت و نهایتاً انگیزه او برای ایستادن در مقابل یک نهاد مردمی با پرتاب بمب به طرف کالسکه‌اش و مخالفت‌های مکرر مجلس با اقدامات او منجر به توپ بستن مجلس شد. در اسناد ضمیمه این متن که مرتبط با دوران انقلاب مشروطه است، عفو متحصنین کنسولگری انگلستان در تبریز، تحصن علما و مردم در سفارت عثمانی، تحصن در کنسولگری انگلیس در کرمانشاه و نیز تحصن در حرم حضرت عبدالعظیم (ع) به منظور تشکیل مجلس شورای ملی، اجرای قانون اساسی و تلاش جهت تثبیت مشروطه مطرح شده است.