زهرا کولیوند
مجلس پنجم، که در 22 بهمن 1302 با نطق محمدحسن میرزا ولیعهد افتتاح شد، سکان‌دار بسیاری از حوادث مهم تاریخ ایران بود. در این مجلس، میرزا حسین‌خان موتمن‌الملک به ریاست و سید محمد تدین و میرزا عبدالعلی طباطبایی سیدالمحققین به نایب رئیسی برگزیده شدند. در این دوره نمایندگان ائتلافی فراکسیون تجدد (حدود چهل تن) به رهبری سید محمد تدین و فراکسیون سوسیالیستها (حدود چهارده تن) به رهبری سلیمان میرزا، اکثریت مجلس را در دست داشتند. در برابر این اکثریت، فراکسیون اقلیت قرار داشت که با رهبری آیت‌الله سید حسن مدرس اداره می‌شد.
 
تغییر ریاست مجلس و قرار گرفتن سید محمد تدین (ظاهراً نایب رئیس، اما تقریبا همه‌کاره مجلس بود و پس از استعفای پیرنیا، اداره مجلس را برعهده گرفت) به جای موتمن‌الملک پیرنیا (رئیس پیشین) و مداخله در انتخابات این مجلس برای راهیابی نمایندگان طرفدار رضاخان به آن، دو عاملی بود که باعث شد طرفداران رضاخان بتوانند مجلس را در دست گیرند و از آن برای پیشبرد اهدافشان استفاده کنند.
 
میرزا حسین‌خان پیرنیا (مؤتمن‌الملک) رئیس ‌ مجلس، چون می‌دانست که رضاخان می‌خواهد سلسله‌ قاجاریه را منقرض کند و خود به تاج و تخت برسد و از طرفی خلع قاجاریه را به وسیله مجلس شورای ملی بر خلاف قانون اساسی می‌دانست، ترجیح داد که از ریاست مجلس استعفا کند تا در موقع تغییر سلطنت عهده‌دار امور مجلس نباشد. اگرچه با تاسیس مجلس موسسان اول سعی شد شکل قانونی به تغییر سلطنت داده شود، سایه‌های سنگین قدرت نظامی رضاخان را در انتخابات نمی‌توان انکار کرد؛ نامه مورخ 1302/4/3 رضاخان، وزیر جنگ، درباره انتخابات حاکی از این مسئله است. در این نامه آمده است: «ایالات جلیله فارس، شخصا کشف فرمایید. مقتضی است در عوض ضیاءالواعظین و ضیاءالادبا اقدام فرمایید حاجی آقا و سلطان‌العلما، رئیس معارف، انتخاب شوند والّا خاتمه خوش ندارد (موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، سند شماره: 103532ق).