تاکنون تحلیل‌های متعددی درباره قیام 15 خرداد ارائه شده، اما کمتر به رابطه میان این رویداد عظیم تاریخی و نقش‌آفرینی بهائیان در آن توجه شده است؛ به همین دلیل در پنجاه‌وهشتمین سالگشت این قیام، با دکتر رضا قریبی، معاون پژوهشکده تاریخ معاصر، گفت‌وگویی انجام دادیم که در آن، از رابطه مثلث شوم علیه ملت ایران سخن گفته شد

پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ به نقل از خبرگزاری فارس:
نخستین رویارویی امام با محمدرضا پهلوی از چه زمانی آغاز شد؟
سال ۱۳۴۰، بعد از رحلت آیت‌الله بروجردی، امام برای اولین‌بار به شکل مستقیم مقابل حکومت پهلوی ایستاد؛ آن هم در جریان لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی. این لایحه در اولین دوره مجلس شورای ملی برای تشکیل استان و شهرستان تصویب شده بود و تا آن زمان تغییری نکرده بود. در ۱۴ مهر ۱۳۴۱، کابینه اسدالله عَلَم این قانون را با ۹۲ ماده و ۱۷ تبصره تصویب کردند و روزنامه‌های «کیهان» و «اطلاعات» در ۱۶ مهر آن را به اطلاع مردم رساندند.
نسبت به قبل، یک سری ماده از قانون حذف شده بودند؛ مثل شرط مسلمان بودن، سوگند به قرآن مجید و زن و مرد بودن انتخاب‌شوندگان. امام خمینی با شناختی که از حکومت پهلوی و اهدافش داشت به مقابله با لایحه برخاست؛ در شرایطی که محمدرضاشاه بعد از دو دهه سلطنت، ارکان حکومتش را قدرتمند می‌دید و با رحلت آیت‌الله بروجردی در حال اجرای اسلام‌زدایی در ایران بود.
نخستین اقدام امام، دیدار با علمای تراز اول قم بود. در این دیدار، امام اهداف دولت و ارتباط آنها با نقشه استعماری را مطرح کردند. مسئله دیگر، خطرات این اهداف و اقدامات و رسالت خطیر حوزه علمیه بود. امام به علما هشدار دادند اگر در برابر این خطر مسامحه کنند، در پیشگاه خداوند مسئول‌اند.
این دیدار سه خروجی داشت: یک اینکه هر یک از علما جداگانه به شاه تلگرام بزنند و مخالفت خود را با لایحه اعلام کنند؛ دوم، علمای شهرستان‌ها را از طریق نامه و پیغام در جریان امور قرار دهند تا علما مردم را آگاه کرده و برای مقابله با دولت دعوت شوند؛ سوم، هفته‌ای یک بار و یا در صورت لزوم، بیشتر جلسه مشورتی میان علمای حوزه برقرار شود تا وحدت نظر و عمل علما حفظ شود.
امام خمینی برای اینکه بهتر بتوانند با این لایحه ضد اسلامی مقابله کنند، پیشنهاد دادند تلگرافی که برای مقامات مختلف کشور فرستاده می‌شود در بین مردم توزیع شود تا مردم و فعالین اجتماعی از علما حمایت کنند و موضوع از محرمانگی خارج شود.
مقام معظم رهبری از شاهدان این رویداد بودند؛ ایشان دراین‌باره فرموده‌اند که اقدامات امام چند صورت داشت: صدور اعلامیه، سخنرانی، نامه‌نگاری، پیک و پیام. همچنین ایشان نقل قولی از شهید آقا مصطفی خمینی دارند که در آن به تلاش بی‌وقفه امام برای تبیین خطرات لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و نقش آمریکا و اسرائیل در آن اشاره شده است. در واقع این حرکت امام خمینی نخستین رویارویی علنی و رسمی ایشان با شاه بود که به تقویت حوزه علمیه قم و علما پس از رحلت آیت‌الله العظمی بروجردی منجر شد.
 
دومین رویارویی حضرت امام با محمدرضا پهلوی به قیام ۱۵ خرداد منجر شد. در این زمینه برایمان بیشتر بگویید.
ببینید! شاه برای اجرای اصلاحاتی که آمریکا به او پیشنهاد داده بود، انقلابی موسوم به انقلاب شاه و ملت را مطرح کرد. او اعلام کرد این اصلاحات را به رأی خواهد گذاشت. مراجع قم و امام با این طرح مخالفت کردند و آن را استعماری خواندند. اصرار شاه برای اجرای انقلاب سفید، راه هرگونه مسامحه را بسته بود. او حتی در سفرش به قم با شدیدترین لحن به علما اهانت کرد. شدت اهانت به حدی بود که رادیو و تلویزیون، بخش‌هایی از صحبت‌های شاه را پخش نکرد. احسان نراقی، از رجال فرهنگی وابسته به رژیم، دراین‌باره می‌گوید که شاه در ۱۹ دی، حرکتی عظیم و اسلامی را علیه خود به راه انداخت.


سیدحسین‌نصر و احسان نراقی
شماره آرشیو: 3624-11ع
 
۶ بهمن رفراندم برگزار شد. رژیم ادعا کرد پنج‌میلیون نفر به انقلاب سفید رأی داده‌اند. بعد از رفراندم، بحران میان علما و رژیم وارد مرحله جدی‌تری شد. در ادامه تنش بین قم و سلطنت، در 2 فروردین 13۴۲ ساواک به نیروهای نظامی و امنیتی دستور حمله به فیضیه را داد. بعد از یورش به فیضیه، نفرت از سلطنت شدت بیشتری گرفت. مرحله جدید بحران با آغاز ماه محرم در خرداد همان سال شروع شد.
رژیم، خیلی تلاش کرد تا جلوی سخنرانی امام خمینی در روز عاشورا را بگیرد، اما امام به فیضیه رفت و در جمع زیادی از طلاب و مردم سخنرانی شدیداللحنی علیه شاه، اسرائیل و فرقه ضاله بهائیت ایراد کرد. امام خمینی در آن سخنرانی رفراندم ۶ بهمن را زیر سؤال بردند و همان سخنان معروف که «ای جناب شاه! من به تو نصیحت می‌کنم ...» را فرمودند. نکته دیگری که امام در سخنانشان به آن اشاره کردند، بیان ارتباط اقدامات شاه و خواسته‌های رهبران بهائیت با یکدیگر بود؛ برای نمونه ایشان گفتند: اینکه شاه از تساوی حقوق زن و مرد می‌گوید، این خواسته و رأی عبدالبهاء است. امام در سخنانشان از شاه می‌خواهند نگذارد نظرات بهائیت را به او تزریق کنند. محور‌های قیام حضرت امام در آن سخنرانی به خوبی تبیین شد که مبارزه با شاه، بهائیت و اسراییل بود. این سخنرانی باعث شد رژیم ایشان را بازداشت کند که همین اتفاق منجر به آغاز نهضت امام خمینی شد.


امام خمینی در حال ایراد نطق تاریخی خویش در مدرسه فیضیه قم (عاشورای 1342)
 
ویژگی نهضت امام که آن را از سایر نهضت‌هایی که در ایران رخ داده جدا می‌کند، چیست؟
قیام و نهضت امام خمینی دستاورد بینش و روش خاص حضرت امام هم در محتوا و هم در قالب و فرم بود، که این ویژگی‌ها شامل رهبری امام، حضور مردم، و اسلامیت حرکت امام بود که آن را از سایر حرکت‌های ضد رژیم چه چپ و چه راست ممتاز و جدا می‌کرد و تبلور آن پس از پیروزی انقلاب اسلامی در قالب مردم‌سالاری دینی تجلی کرد.
 
نقش فرقه ضاله بهائیان در سرکوب قیام ۱۵ خرداد ۱۳4۲چه بود؟ فعالیت‌های امام خمینی(ره) در مبارزه با حکومت پهلوی و نفوذ و قدرت تشکیلات بهائیت و هوشیار کردن مردم چه بود؟
درک نقش‌آفرینی بهائیان در ۱۵ خرداد 13۴۲ بدون توجه به سوابق این فرقه در روی کار آوردن سلسله پهلوی دشوار است. با تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی، تشکیلات بهائیت به یکی از جریان‌ها و بازیگران تأثیرگذار و بانفوذ در حکومت پهلوی تبدیل شد. این فرقه بر خلاف سیاست خود در مقابله با دولت قاجار، سیاست همکاری با دولت جدید پهلوی را جایگزین کرد. بنابراین پیروان این فرقه توانستند در سایه حمایت‌های حکومت پهلوی و عوامل انگلیسی به قدرت برتر سیاسی و اقتصادی ایران تبدیل شوند. این قدرت با روی کار آمدن محمدرضا پهلوی بیشتر نیز شد. اسناد لانه جاسوسی آمریکا نشان می‌دهد بهائیت با حمایت شاه توانست در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری حکومت نفوذ کند.
 
اسناد لانه جاسوسی آمریکا نشان می‌دهد بهائیت با حمایت شاه توانست در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری حکومت نفوذ کند
   
یکی از اهداف برنامه جهاد شوقی افندی، رهبر این فرقه، ایجاد سلطنت بهائى در ایران بود. به قدرت رسیدن حکومتی بهائیان و رسمیت یافتن این آیین در ایران از آرزوهای عباس افندی بوده است. برای همین، بیت‌العدل اعظم یک برنامه عملیاتی برای تحقق این آرزوی بهاء تهیه کرد. این برنامه در سال ۱۳۳۲ آغاز می‌شد و پس از ده سال با برگزارى جشن اعظم، اعلان امر حضرت بهاء در بغداد پایان می‌یافت.
پس از رحلت حضرت آیت‌الله بروجردی، امام خمینی با شناخت دقیقی که از فعالیت‌های این فرقه به‌خصوص در شهریور ۱۳۲۰ و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ داشت، به صورت رسمی پا به میدان مبارزه با این فرقه گذاشت. در سخنرانی فروردین ۱۳۴۱ش، ایشان با سخنان شدیداللحنی آنها را مورد عتاب قرار دادند و نسبت به سکوت مذهبیون در برابر آنها واکنش نشان دادند.
 

 
در جریان تصویب لایحه انجمن‌‎های ایالتی و ولایتی، امام خمینی پرده از پیوند فرقه بهائیت و صهیونیست‌ها برداشتند و خطر قبضه استقلال و اقتصاد ایران به دست آنها را یادآوری کردند. در اردیبهشت ۱۳۴۲ در پاسخ به علمای یزد تأکید کردند که بسیاری از پست‌های حساس دولت در اختیار اعضای این فرقه است. ایشان در پیامی به وعاظ و مبلغین دینی تصریح کردند خطر فعالیت‌های فرقه ضالّه بهائیت کمتر از بنی‌امیه نیست.
در این وضعیت، بهائیت از صراحت بیان امام خمینی و راهی که ایشان در پیش گرفته بودند، احساس خطر کرد. آنها برای مقابله با روشنگری‌های امام خمینی و مقابله با نهضت ایشان دست به کار شدند و با همکاری رژیم پهلوی قیام ملت ایران در ۱۵ خرداد را سرکوب کردند.
سپهبد پرویز خسروانی، آجودان مخصوص شاه، فرح و یکی از سران و مبلغان فعال و پرنفوذ بهائیت ایران در قامت فرمانده ژاندارمری تهران (ناحیه یک مرکز) مأمور سرکوب قیام شدند. این فرد به پاس خدماتی که به رژیم پهلوی در جریان این سرکوب کرد، به‌سرعت ارتقا مقام پیدا کرد و یک سال بعد به معاونت ژاندارمری کل کشور منصوب شد. خسروانی نیز مورد تشویق و تقدیر کادر مرکزی بهائیان ایران قرار گرفت و پس از پنج روز در 20 خرداد 13۴۲ محفل ملی بهائیان تهران برای خدمات، اقدامات و سرعت عمل او در سرکوب و کشتار مردم ایران، او را مورد تقدیر و تشویق قرار داد. همچنین قیام حق‌طلبانه ملت مسلمان ایران به رهبری امام را تجاوز اراذل و اوباش خواندند. خسروانی در تاریخ بهائیت ایران در ردیف چهره‌های درخشان و نگهبان مدنیت عالم انسانی معرفی شده است. این مطالب و گزارش کشتار ۱۵ خرداد در نشریه «اخبار امری»، ارگان رسمی مرکزیت بهائیان ایران، آمده است.


پرویز خسروانی، آجودان شاه، همراه فرح پهلوی
 
علاوه بر مواردی که پیش از این اشاره شد، بهائیان رسما اعلام کردند که حمایت از کشتار معترضین در ۱۵ خرداد و نیز حمله به مدرسه فیضیه قم، پاسخ آنان به تخریب «حضیرة‌القدس» بود.
بعد از اینکه امام به ترکیه تبعید شدند، بیت‌العدل بهائیان در قدس اشغالی، بخشنامه‌ای در ۲۰ بهمن 13۴۳ صادر کرد. در این بخشنامه خطاب به بهائیان ایران گفته شد که بهائی بودن خود را علنی کنند. حد فاصل خرداد 13۴۲ تا بهمن 13۵۷، بهائیان به مدت پانزده سال به قدرتمندترین جریان سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران تبدیل شدند. هرچند اعمال خشونت و سرکوب قیام ۱۵ خرداد، و نیز نفوذ بیشتر بهائیان در دستگاه سلطنت، موجب شد نهضت اسلامی در باور مردم عمیق‌تر شود و این مطلب در پیروزی انقلاب اسلامی خود را نشان داد.
نکته قابل تأمل دیگر این است که در ۱۸ مرداد ۱۳۹۴ پرویز خسروانی، عامل کشتار قیام ۱۵ خرداد، بدون اینکه در هیچ دادگاه داخلی و بین‌المللی محاکمه شود، در لندن درگذشت و این پرسش همچنان باقی است که چرا هیچ نهاد بین‌المللیِ حقوق بشری نسبت به این جنایت واکنشی نشان نداد؟