«آیتالله العظمی سیدعبدالله شیرازی، از مبارزه با ظالمان تا کمک به مظلومان» در گفتوشنود با آیتالله محمدرضا ناصری؛
آیتالله حاج شیخ محمدرضا ناصری، نماینده ولی فقیه و امام جمعه کنونی یزد، از جمله روحانیان مبارزی است که بهرغم قرار داشتن در حلقه اطرافیان امام خمینی در دوران تبعید به نجف، با زندهیاد آیتالله العظمی سیدعبدالله شیرازی نیز مرتبط بوده و از آن فقیه راحل، خاطراتی چند دارد. وی در گفتوشنود پیآمده، به پارهای از آنها اشارت برده است
پایگاه اطلاعرسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛
آشنایی شما با زندهیاد آیتالله العظمی سیدعبدالله شیرازی، از چه مقطعی آغاز شد؟
بسم الله الرحمن الرحیم. من دوره اقامت در نجف، با آیتالله العظمی سیدعبدالله شیرازی ارتباط داشتم. ایشان از نظر علم، فضل، کمالات اخلاقی، تعهد دینی و روحیه مبارزاتی، در سطح بسیار قرار داشتند؛ همچنین در مباحث علمی، بسیار نکتهسنج، خوشقریحه، شجاع و جسور بودند. در حوزههای علمیه ایران و عراق، فقیهان نامداری ظهور کردهاند که مرحوم آیتالله شیرازی، بیتردید در زمره آنان بهشمار میروند.
خصال سیاسی ایشان را چگونه توصیف میکنید؟
عموما اطلاع دارند که در دوره رضاخان، در ماجرای تغییر لباس، که به کشف حجاب هم منتهی شد و بالاخص هجوم عوامل حکومت به مسجد گوهرشاد، ایشان نیز در زمره معترضان بودند و همراه با عده دیگری از علما، دستگیرو زندانی شدند. ایشان پس از آزادی از زندان پهلوی اول، به نجف رفتند و در آنجا به تدریس و تألیف اشتغال داشتند. آیتالله العظمی شیرازی، فقیهی بهروز و آگاه به مسائل و مشکلات جامعه بودند. پیش از آن و در دوره تحصیل در نجف نیز، از طلاب بااستعداد و ساعی و سپس از استادان برجسته آن حوزه قلمداد میشدند. ایشان زندگی پرفراز و نشیبی داشتند؛ چون از جامعه و اتفاقات پیرامون کناره نمیگرفتند و به مشکلات و نابهسامانیهای مردم و کشور نمیتوانستند بیتوجه باشند. فعالیت و اقدامات در عرصه سیاسی، از آن مرحوم فقیهی آگاه به زمانه، حساس به انحرافات و مصلح به نابهسامانیها ساخته بود، که نمونههای آن را در دعوت مردم به تحصن در مسجد گوهرشاد، حمایت از مرحوم آیتالله کاشانی، مخالفت با لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی و محکومیت واقعه مدرسه فیضیه میتوان دید.
فعالیتهای سیاسی آیتالله شیرازی در حوزه نجف را چگونه ارزیابی میکنید؟
حوزه نجف، اساسا از مسائل و مبارزات سیاسی به دور بود؛ بهخصوص قبل از اینکه حضرت امام به نجف بروند، در آنجا هیچ نوع فعالیت سیاسیِ جاری وجود نداشت و فقط آیتالله شیرازی تحرکات و موضعگیریهایی داشتند. ایشان به مناسبت وقایع و رویدادها، اعلامیههای مختلفی صادر میکردند. در آنجا، مبارزات ظهور و بروزی نداشت و در میان مراجع، تقریبا ایشان بودند که به موضوعات سیاسی ورود پیدا میکردند. سابقه این امر، در اسناد باقیمانده از زندگی آن بزرگوار وجود دارد.
نقش ایشان در حمایت از انقلاب اسلامی ایران را تا چه میزان مؤثر میبینید؟
آیتالله شیرازی حقیقتا انقلابی و شجاع بودند، همواره پشتیبان محکمی برای مبارزات انقلابی بهشمار میآمدند و با صدور اعلامیههای قاطع و محکم، از نهضت اسلامی دفاع میکردند. نقش ایشان در بالا گرفتن انقلاب اسلامی در ایران و خراسان و همچنین پس از پیروزیِ آن، بسیار برجسته بود. در منزل آن بزرگوار، برنامهها و جلسات انقلابی زیادی برقرار میشدند و بیتشان، یکی از محورهای مبارزه علیه رژیم شاه در مشهد بود. اساسا مرحوم آقای شیرازی، روحیه انقلابی داشتند و در مسائل سیاسی جامعه، خود را موظف به دخالت و اظهار نظر میدیدند. به حضرت امام بسیار علاقهمند بودند و با ایشان ارتباط صمیمانهای داشتند. آیتالله العظمی شیرازی از افراد تأثیرگذار در نهضت انقلاب اسلامی و از مدافعان و مشوّقان حضور رزمندگان در جبهههای جنگ، پس از تجاوز نظامی عراق به ایران نیز بودند.
نظر آیتالله شیرازی درباره مقولاتی چون برقراری حکومت اسلامی در عصر غیبت و ولایت فقیه چه بود؟
این مسئله، در آثار و مصاحبههای ایشان منعکس است. آن عالم بزرگوار با تشکیل حکومت اسلامی و ولایت فقیه، نه تنها مخالفتی نداشتند، بلکه از آن حمایت هم میکردند. در واپسین سالهای حیات وقتی به مشهد هجرت کردند، بیت ایشان از پایگاههای انقلاب اسلامی بود؛ همچنان همان روحیه انقلابی را حفظ کرده بودند، به منویات امام راحل توجه داشتند و گاه در حمایت از آن، اعلامیههایی نیز صادر میکردند که در مطبوعات وقت منعکس شده است.
پس از حضور آن مرجع فقید در مشهد، همچنان با ایشان ارتباط داشتید؟
بله؛ گاهی در اواخر شب که مشغله کمتری داشتند، خدمت ایشان میرفتم و درباره مسائل انقلاب و نظام اسلامی و خطرهایی که متوجه نهضت بود، گفتوگو میکردیم. ایشان نگران بود و دعا میکرد که انقلاب در همه زمینهها پیروز شود.
به عنوان واپسین سؤال، ویژگیهای شخصیتی آیتالله العظمی سیدعبدالله شیرازی را چگونه دیدید؟
آیتالله شیرازی بسیار سادهزیست، متواضع، بیتکلف و تکبر، مردمدوست و اهل معاشرت بودند. با اهل خانه مهربانی پیشه و با مردم نیز، با محبت و عطوفت برخورد میکردند. همواره روی امر به معروف و نهی از منکر و نیز مسئله حجاب، تأکید فراوان داشتند. معنویت، تقوا و مراتب عرفانی، همراه زندگی زاهدانه و بیآلایش، آن مرحوم را مورد توجه مردم قرار داده بود. تواضع، فروتنی و همراهی با طلاب و فضلای مشهد، در حل مشکلات و رفع گرفتاریها، از سجایای اخلاقی آن مرد بزرگ بهشمار میآمد. بسیار دست و دلباز بودند و به فقرا کمکهای فراوانی داشتند. در عین حال که به جامعه خدمات زیادی میکردند، بسیار بیتکلف و حقیقتا به مسائل دنیایی بیعلاقه بودند و به جاه، مقام و تجملات، هیچ توجهی نداشتند. علاوه بر این، به درس و بحث بسیار اهمیت میدادند و تقیّد داشتند. درس خود را در سختترین شرایط جسمی ادامه میدادند. در عراق و نجف و همچنین ایران و مشهد، مراکز علمی و خدماتی متعددی را تأسیس کردند که برخی از آنها، پس از دههها همچنان به کار خود ادامه میدهند.