سید یعقوب انوار اردکانی (1253-1334هـ.ش) واعظ و نماینده مجلس، تحصیل در حوزه علمیه اصفهان و تهران، پیوستن به مشروطه‌طلبان در نهضت مشروطه، نماینده مجلس در چند دوره، حمایت از رضاشاه در جریان تغییر سلطنت. 1
سید یعقوب انوار اردکانی متولد 1253معروف به صدرالعلماء، فرزند آسید خلیل واعظ بود. پس از انجام تحصیلات مقدماتی در یزد به حوزه علمیه اصفهان و تهران رفت و تحصیلات خود را تا درجه اجتهاد ادامه داد و در زمره وعاظ قرار گرفت. 2
سید یعقوب در مشروطیت به مشروطه‌طلبان پیوست و پس از به توپ بستن مجلس، محمدعلی میرزا دستور بازداشت او را صادر کرد و او را به باغشاه بردند، ملک‌المتکلمین و جهانگیرخان در باغشاه طهران و سیدجمال‌الدین در همدان کشته شدند، ولی انوار را پس از شکنجه بسیار فراوان از زندان رها ساختند؛ وی به تنکابن نزد مرحوم محمد ولی‌خان سپهسالار رفت، و با سپهسالار و یپرم‌خان ارمنی و سردار محی برای تصرف تهران روانه شد، سید یعقوب مجاهدین را به جنگ تشویق می‌کرد، تا همگان موفق به فتح تهران و خلع محمدعلی میرزا شدند.
سید یعقوب انوار اردکانی (در طرف چپ) با سردار محی و رشیدالسلطان بختیاری
انوار بیان رسا و حافظه‌ای قوی داشت. یکی از خصایص او این بود که تمام قوانین مجلس را از ابتدای مشروطه تا دوره سیزدهم که آخرین دوره وکالت او بود از حفظ داشت. در جنگ بین‌الملل اول که دولتین روس تزاری و بریتانی، بیطرفی ایران را نقض و شرق و غرب و شمال و جنوب ایران را تصرف کردند، دولت عثمانی با آنان در جنگ و ستیز بود، یک عده از نمایندگان مجلس و وطن دوستان تهران برای جنگ با آنان و کمک به عثمانی به جانب کرمانشاه رفتند، انوار نیز همدوش آنان بود و چون به اسلامبول رسیدند در مسجد بزرگ و قدیم ایاصوفیه در حضور هزاران نفر ترک و ایرانی و سران دولت عثمانی خطابه بلیغی در اتحاد مسلمین ایراد کرد. 3
سید یعقوب در دوره چهارم از طرف مردم شیراز به مجلس راه یافت، در این دوران که مقدمات انقراض قاجاریه فراهم می‌شد، با ذکاوت سیاسی خود به دار و دسته سردار سپه نزدیک شد و جزء تعزیه‌گردانان سیاسی گردید.
انوار در دوره پنجم از طرف ایلات خمسه به مجلس راه یافت، ضیاء‌الواعظین وکیل ایل قشقایی در مجلس با اعتبارنامه او مخالفت کرد و گفت: «این شخص اهل اردکان است، یک روز از خراسان وکیل شد، دوره قبل خود را شیرازی معرفی نمود و از شیراز سر درآورد و حالا می‌بینیم در این دوره از طرف ایلات خمسه به مجلس راه پیدا کرده است». ولی این حرفها تأثیری نداشت و سید در وکالت مجلس مستقر شد و برای سلطنت پهلوی و انقراض ایل قاجار کوششهای بسیاری کرد.
سید یعقوب انوار در ادوار ششم و هفتم نماینده شیراز در مجلس شد، چندسالی از وکالت محروم گردید که مجدداً با کانونهای قدرت هماهنگ شد و هنوز شاه از دروازه تهران خارج نشده بود که برای به دست آوردن جایگاهی بین مردم و اغفال آنها علیه رضاشاه سخن گفت و جمله معروف «الخیر فی ما وقع» را بر زبان آورد. طوفان خشم و غضب رضاخان از سخنان او بلند شد و به روایات موثق تا آخرین دقیقه‌ای که ایران را ترک می‌کرد، به سید یعقوب ناسزا می‌گفت.
سید بعد از دوره سیزدهم دیگر به مجلس راه نیافت. برای تقرب به دربار محمدرضا پهلوی و راه یافتن به دولت، خدمات خود را نسبت به رضاشاه در جراید انعکاس داد، ولی دیگر حربه‌اش مؤثر نیفتاد و نتوانست به منصبی برسد. سنش نیز از هفتاد گذشت و از صحنه سیاست به کلی بیرون رفت.
سید یعقوب ثروت بسیاری از خود به جا گذاشت. به‌رغم این پدر،پسرش سید عبدالله انوار عمر خود را وقف خدمات علمی کرده است. وی یکی از بهترین نسخه‌شناسان و یکی از بزرگترین کتاب‌شناسان ایران است. دخترش فرشته انوار سالها در دانشگاه تهران به خدمات کتابداری مشغول بود و بعضی از دروس کتابداری را در دانشگاه تدریس می‌نمود. 4
سید یعقوب انوار اردکانی در سال یکهزار و سیصد و سی و چهار شمسی درگذشت.
پی نوشت:
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. منوچهر نظری، رجال پارلمانی ایران (از مشروطه تا انقلاب اسلامی) (تهران:فرهنگ معاصر، ۱۳۹۰)،ج1،ص236.
2. باقر عاقلی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (تهران:نشر گفتار؛ نشر علم، ۱۳۸۰)،ج1،ص239.
3. محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، دانشمندان و سخن‌سرایان فارس (تهران:اسلامیه؛ خیام، ۱۳۳۷)،ج1،ص356.
4. باقر عاقلی، ج1، ص239.
دریافت صفحه با کد QR