مجموعه کتاب‌هایی با موضوع شیخ فضل‌الله نوری که توسط حجت‌الاسلام علی ابوالحسنی منذر نوشته شده است با استقبال مخاطبان و تاریخ‌پژوهان به چاپ پنجم رسید.

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تاریخ معاصر، مشروطیت از حیث تأثیر عمیق و ماندگار آن در سیاست و فرهنگ این سرزمین، نقطه عطفی در تاریخ کشورمان به‌شمار می‌رود. بررسی مشروطیت بدون پرداختن به مواضع فکری و سیاسی حاج شیخ فضل‌الله نوری ممکن نیست.
 
شیخ، در مراحل گوناگون تاریخ مشروطیت دخیل و مؤثر بوده و اگر مشروطیت در تاریخ کشورمان بستر بروز نخستین نزاع جدی و بنیادین میان دین و مدرنیسم به‌شمار آورده شود، شیخ فضل‌الله در آن هنگامه، پرچمدار دفاع از دین محسوب می‌شده و هزینه سنگینی چون اعدام در ملأ عام را در این راستا به جان می‌خرد.
 
در بررسی حوادث مشروطه باید حتی‌الامکان به اسناد دست اول تاریخی و مستندات قابل اعتنا رجوع کرد، اما متأسفانه باید گفت که تاریخ مشروطیت غالبا نه از منظری بی‌طرفانه و واقع‌بینانه بلکه جهت‌دار و یکسویه نوشته شده و تحریفات فراوان در آنها به روندی معمول تبدیل شده است.
 
آنچه در باب کتمان و تحریف حقایق گفتیم بیش از همه درباره شیخ فضل‌الله نوری صادق است؛ چندان‌که با بررسی نقادانه اظهارات غالب مورخین مشروطه درباره وی می‌توان دامنه وسیع تحریف حقیقت را در تواریخ مشروطیت دریافت و از آشنایی با این فاجعه چراغی برای بازنگری و بازنگاری مشروطیت برافروخت و به واقعیات این دوران سرنوشت‌ساز نزدیک‌تر شد.
 
حجت‌الاسلام علی ابوالحسنی (منذر) با توجه به تحریف حقایق نسبت به شیخ شهید و زدودن تحریفات مجموعه شش‌جلدی پیرامون مشروطیت و حاج شیخ فضل‌الله نوری به رشته نگارش درآورده است که با استقبال مخاطبان به‌خصوص تاریخ‌پژوهان مواجه شده و به چاپ پنجم رسیده است. عناوین این مجموعه شش‌جلدی عبارت‌اند از:
 
1. کارنامه شیخ فضل‌الله نوری (پرسش‌ها و پاسخ‌ها)
2. آخرین آواز قو (بازکاوی شخصیت و عملکرد شیخ فضل‌الله نوری براساس آخرین برگ زندگی او و فرجام مشروطه‌خواهی)
3. خانه بر دامنه آتشفشان! (شهادتنامه شیخ فضل‌الله نوری)
4. دیده‌بان بیدار (دیدگاه و مواضع سیاسی ـ اجتماعی شیخ فضل‌الله نوری)
5. شیخ فضل‌الله نوری و مکتب تاریخ‌نگاری مشروطه
6. اندیشه سبز، زندگی سرخ (زمان و زندگی شیخ فضل‌الله نوری)
 

 
کتاب کارنامه شیخ فضل‌الله نوری اثر پیش رو تحت عنوان «کارنامه شیخ فضل‌الله نوری» به چاپ پنجم رسیده است. این کتاب قصد دارد ابتدا به طرح پرسش درباره مشروطه بپردازد و سپس بر اساس مشاهدات و مستندات تاریخی به پاسخ متناسب با آن اقدام کند. زندگی و کارنامه شیخ با سؤالات متعددی همراه است، اما اثر حاضر به‌طور مشخص به مهم‌ترین سؤال و مناقشه موجود در کارنامه سیاسی شیخ فضل‌الله اشاره دارد و آن چیزی نیست جز اینکه شیخ شهید که خود نخست از پیشگامان و رهبران مشروطه بود، چرا و چگونه بعدها با وجود حمایت از عدالتخانه به مشروطه پشت کرد و با آن به مخالفت و ستیز برخاست؟

 
کتاب آخرین آواز قو کتاب «آخرین آواز قو»، بازکاوی شخصیت و عملکرد شیخ فضل‌الله نوری بر اساس «آخرین برگ» زندگی او، و فرجام مشروطه است. این کتاب براساس موضوع به دو بخش تقسیم می‌شود:
 
بخش اول به این مسئله اشاره دارد که اگر از انتها به تاریخ مشروطه نگاهی بیندازیم و فرجام، عاقبت و دستاوردهای مشروطه را از انتها مورد بررسی قرار دهیم با سلسله مسائلی روبه‌رو می‌شویم که به خودی خود می‌تواند ادعایی بر حقانیت شیخ فضل‌الله نوری باشد و دلایل مخالفت شیخ با جریان مشروطیت را مشخص سازد (مشروطه‌ای که غالب اعضا و متنفذان اصلی آن سکولار بوده‌اند).
 
در بخش دوم این رساله که عمده مطالب کتاب را نیز دربرمی‌گیرد آخرین برگ‌های زندگی (عملکرد، اندیشه، بیانات، نامه‌ها   و...) آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری را مورد توجه قرار می‌دهد و این بار برای اثبات حقانیت و عدم سهم‌خواهی شیخ از مواهب دنیوی، زندگی وی است که برگ‌های آخرین آن مورد بررسی قرار می‌گیرد و به‌طور مسلم این برگ‌های مستند و این روایت‌های متواتر (از جانب موافقان و مخالفان وی) از آخرین ماه‌های زندگی شیخ، علاوه بر رفع اتهام‌های وارده به وی، «عصاره اندیشه و عمل» سراسر زندگی شیخ شهید را نیز برای مخاطب آشکار می‌سازد و آن چیزی نیست جز «مقاومت بر سر عقیده حراست از دین و همچنین تشخیص قطعی خویش تا رسیدن به شهادت».
 

 
کتاب خانه بر دامنه آتشفشان اثر حاضر تحت عنوان «خانه بر دامنه آتشفشان» به طور مشخص پافشاری خلل‌ناپذیر شیخ فضل‌الله نوری بر اندیشه‌های حق‌طلبانه، شیعی و ظلم‌ستیزانه‌اش را به تصویر می‌کشد و به روایت اسناد و مشاهدات متواتر تاریخی بر این مسئله صحه می‌گذارد که هنگامی که شیخ فضل‌الله منافع اسلام و مسلمین را در تضاد با مشروطه سکولار و جریانات دین‌ستیزانه غالب بر آن حس می‌کند، دیگر با هیچ گروه و مسلکی اعم از جریانات رادیکال سکولار یا علمای مشروطه‌خواه نظیر آیت‌الله بهبهانی و سیدمحمد طباطبائی تعارف نمی‌کند و تا پای جان بر سر آرمان‌های خود می‌ایستد.
 
در واقع این رساله روایتگر مظلومیت و حقانیت آیت‌الله شیخ فضل‌الله است و «شرافت تک افتادن» وی در جهت  تحقق اهداف متعالی و اسلامی ـ انسانی‌اش را به روایت اسناد تاریخی به تصویر می‌کشد.
 

 
کتاب دیده‌بان بیدار کتاب «دیده‌بان بیدار»، که به بررسی دیدگاه و مواضع سیاسی ـ اجتماعی شیخ فضل‌الله نوری پرداخته، از مهم‌ترین جلدهای این مجموعه هفت‌جلدی است. رساله حاضر در قالب سه بخش به ارائه مهم‌ترین و بنیادی‌ترین نظریات سیاسی ـ اجتماعی و دینی شیخ خواهد پرداخت:
 
در بخش اول با عنوان «نگاهی به مقام بارز علمی شیخ فضل‌الله نوری»، اظهارات صاحب‌نظران مخالف و موافق وی، بررسی وجاهت بالای علمی ـ معنوی شاگردان برجسته شیخ و ارائه مطالبی در باب جامعیت علمی شیخ ارائه شده است.
 
بخش دوم «زمان‌آگاهی شیخ» نام دارد که دربردارنده نظریات شیخ درباره مسائلی چون استقلال، عدالت، حکومت قانون و حاکمیت اسلام است.
 
بخش سوم به تبیین دیدگاه‌ها و نظریات شیخ شهید درباره مقولاتی چون آزادی، مساوات و مجلس شورا و رأی اکثریت می‌پردازد.
 

 
کتاب شیخ فضل‌الله نوری و مکتب تاریخ‌نگاری مشروطه شاید در نظر نخست این گونه برداشت شود که کتاب «شیخ فضل‌الله نوری و مکتب تاریخ‌نگاری مشروطه» ارتباط مستقیمی با شخص شیخ فضل‌الله ندارد، اما ازآنجاکه قضاوت‌های صورت‌گرفته درباره ایشان و عمده نگاه تاریخ‌خوانان این سرزمین درباره شیخ شهید معطوف به تاریخ‌نگاری‌های صورت‌گرفته در باب «جریان مشروطه صغیر و ارتباط شیخ با آن» است، توجه به فصل فصل این کتاب برای علاقه‌مندان به «حقیقت تاریخ» ضروری به نظر می‌رسد. فراموش نکنیم که فضای پژوهش درباب مشروطه و شیخ فضل‌الله را مه غلیظی (به غلظت حدود هشتاد سال) از تبلیغات مخالفین ایشان پوشانده و چهره حوادث آن روزگار در هاله‌ای از پیرایه‌ها، تحریف‌ها و سانسورهای تاریخی فرورفته است و متأسفانه علاوه بر جریان تاریخ‌نگاری سازمان‌یافته و حکومتی از زمان مشروطیت تا عصر پهلوی دوم، اشتباهات موجود در ضبط و ثبت و به‌خصوص تحلیل تاریخی وقایع این دوره گستره و عمقی بسیار داشته و دامنه وسیع آن شامل خطا در تفسیر و برداشت از متون و حتی خوانش اسناد، خلط اشخاص و رویدادها با یکدیگر، نادرستی گزارش‌ها و تحلیل‌ها، دخالت دادن عنادها و تمنیات شخصی و ایدئولوژیک در تاریخ نگاری، توطئه‌پنداری افراطی در تبیین رویدادها، تقسیم‌بندی کلی و کلیشه‌ای گروه‌ها به مشروطه‌خواه و مستبد، یکجانبه‌نگری و بسیاری موارد دیگر است. در اثر پیش رو علاوه بر اشاره به موارد مذکور و نیز تحلیل نقادانه اسلوب‌ها و مکتب‌های تاریخ‌نگاری مشروطه، به طور مصداقی و موردی از نگاه مسئله‌دار تاریخ‌نگاران  به علما و زعمای شیعه (نظیر آیت‌الله آقا نجفی، آیت‌الله حسن مدرس، آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری و...) سخن گفته شده است. در بخش پایانی کتاب نیز به‌طور مشخص تاریخ‌نگاری احمد کسروی به روایت اسناد صحیحه تاریخی به چالش کشیده شده است.
 

 
کتاب اندیشه سبز، زندگی سرخ کتاب «اندیشه سبز، زندگی سرخ» (زمان و زندگی شیخ فضل‌الله نوری) از دیگر آثار مرحوم منذر است و از حیث موضوع می‌توان آن را به دو بخش تقسیم کرد: بخش اول در ابتدا مروری دارد  بر پیشینه خانوادگی شیخ و همچنین تربیت و تحصیلات وی از تولد تا پایان عمر و در این راستا به مواردی چون «اساتید شیخ در تهران و نجف» و «حضور شیخ در سامرا برای تحصیل» اشاره شده و سپس آشنایی مخاطب با خصائص، روحیات و وجاهت بسیار متعالی دو استاد اصلی و بزرگ شیخ فضل‌الله نوری، یعنی آیت‌الله میرزا حبیب‌الله رشتی و آیت‌الله میرزای شیرازی، مورد توجه قرار گرفته است. در انتهای این بخش به این مسئله که شیخ با دستور میرزای شیرازی به تهران می‌آید اشاره شده و در رابطه با خدمات ابتدایی شیخ پس از ورد به تهران نیز مستنداتی ارائه گردیده است.
 
در بخش دوم کتاب، حیات، تفکرات و جریانات عمده اجتماعی ـ سیاسی و دینی دوران و زمانه شیخ فضل‌الله نوری ــ از نهضت تحریم تنباکو تا سال‌هایی قبل از شهادت ایشان ــ بررسی شده و به دیدگاه قاطع شیخ درباره هر مسئله نیز اشاره گردیده است.