تاریخ معاصر - دیکتاتوری نیابتی

فرماندهان عالی‌رتبه ارتش همچون دیکتاتورهای کوچک به نیابت از رضاشاه در گوشه و کنار کشور حکمرانی می‌کردند و تمام نمودهای آزادی‌خواهی و نهادهای مردمی را سرکوب می‌نمودند. نمونه این فرماندهان عباس البرز است

«فرماندهان عالی‌رتبه ارتش همچون دیکتاتورهای کوچک به نیابت از رضاشاه در گوشه و کنار کشور حکمرانی می‌کردند و تمام نمودهای آزادی‌خواهی و نهادهای مردمی را سرکوب می‌نمودند.»1 نمونه این فرماندهان سرتیپ عباس البرز2 است که از جانب سرتیپ جهانبانی3 به ناحیه بلوچستان فرستاده شده بود. «این مرد هرگونه فساد و هرزگی ممکن را انجام داده، بدون اینکه هیچ گونه صفت رهایی‌بخش در او وجود داشته باشد. عدم اراده صحیح در مورد فرماندهی، اختلاس مقدار قابل توجهی پول و رفتار ظالمانه و بسیار خشونت‌آمیز با بلوچ‌ها، از تقصیرات او بود.»4

عباس البرز
شماره آرشیو: 1-383-4ع

پی نوشت:

1. خلیل الله سردارآبادی، موانع تحقق توسعه سیاسی در دورة سلطنت رضاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1387، ص 131.
2. عباس البرز از امرای شقاوت‌پیشه دوره رضاشاه بود. وی پس از به سلطنت رسیدن رضاخان، در زمره نزدیکان وی بود. ریاست اداره کل دژبانی، فرماندهی تیپ فارس، و فرماندهی لشکر کرمان و مکران از جمله سمت‌های البرز بود. او فردی بود که برای سرکوبی بلوچ‌ها به این منطقه فرستاده شد. عباس البرز پس از شقاوت‌هایی که در این منطقه به خرج داد فتح‌نامه‌هایی تهیه کرد و به مرکز فرستاد و برای افسران و درجه‌داران زیردست تقاضای نشان و مدال نمود.
3. امان‌الله جهانبانی، که از نوادگان فتحعلی‌شاه قاجار بود، در سال 1305 فرمانده لشکر شرق شد و در سال 1306 با حفظ سمت به بلوچستان رفت. او در آنجا زدوخوردهایی داشت که نتیجه آن رسیدن به درجه سرلشکری بود. چندی هم ریاست بازرسی ارتش را سرپرستی کرد. جهانبانی در سال 1314 رئیس دانشگاه جنگ شد و در اسفند همان سال به ریاست اداره کل صنعت رسید. وی در سال 1316 مورد غضب رضاشاه قرار گرفت و پس از حدود یک سال حبس، باخلع درجه و اخراج از ارتش، از زندان آزاد شد.
4. حسن ارفع، در خدمت پنج سلطان، ترجمه احمد نواب صفوی، تهران، نشر مهر آیین، 1377، صص 289- 290.