دکتر صباح زنگنه از چهره‌هایی است که از دوران جوانی، از مکتب علمی شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر تأثیر گرفته و با زنده‌یاد آیت‌الله محمدتقی تسخیری نیز مراوده داشته است. او در گفت‌وشنود پی‌آمده، شمه‌ای از تحلیل‌ها و خاطرات این ارتباط دیرین را بیان کرده است.

به عنوان نخستین پرسش این مصاحبه، بفرمایید که از چه دوره‌ای و چگونه با مرحوم آیت‌الله تسخیری آشنا شدید؟
بسم الله الرحمن الرحیم. بنده از قبل از انقلاب و از زمانی که مرحوم آیت‌الله تسخیری (رحمه‌الله) در قم دوره‌های علمی داشتند و انتشار مجلاتی به زبان عربی را انجام می‌دادند، با فکر و اندیشه ایشان آشنا بودم. بعد از انقلاب در دوره‌هایی که نماینده مجلس بودم و جمهوری اسلامی هیئت‌هائی را به کشورهای مختلف اسلامی می‌فرستاد نیز، در خدمت ایشان بودم و با روش و منش شان، بیشتر آشنا شدم.
 

 
این سفرها به چه منظوری انجام می‌شدند؟
برای معرفی جمهوری اسلامی و نیز بحث و تبادل نظر درباره مشکلات جهان اسلام و منطقه، از جمله مسائلی چون: نقش دین در زندگی و جامعه، ارتباط دین با سیاست، نقش زن در جوامع اسلامی و امثالهم. بعد که ایشان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی را تأسیس کردند و به ریاست آن انتخاب شدند، این همکاری و ارتباط گسترده‌تر شد و سپس در مجمع تقریب مذاهب اسلامی، با قدرت بیشتری ادامه پیدا کرد.
 
از تأثیر ایشان در مجامع اسلامی مختلف چه خاطراتی دارید؟
خاطرم هست که من همراه با ایشان، در کشور عربستان سعودی بودم و ایشان در مجمع فقه اسلامی در آن کشور، به عنوان تنها نماینده فقه شیعیِ جعفریِ اثنی‌عشری حضور داشتند و با آگاهی عمیق فقهی و فکری و تسلطی که بر زبان و ادبیات و شعر عرب داشتند، توانستند نماینده بسیار شایسته‌ای، برای جمهوری اسلامی باشند. مهم‌ترین ویژگی ایشان حسن خلقشان بود که در کنار توانایی‌های علمی ایشان، می‌توانست در معرفی صحیح جمهوری اسلامی به جهان اسلام و دیگر کشورها، بسیار تأثیرگذار باشد و قلوب مسلمین را به یکدیگر نزدیک کند.
 
جایگاه ایشان را در حرکت تقریب مذاهب در سطح جهان اسلام، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
واقعیت این است که علمای جهان اسلام و رؤسای کشورهای دیگر، ایشان را خیلی بیشتر از خود ما می‌شناسند و از ایشان درباره جمهوری اسلامی ایران، سخنان قابل اعتماد و اطمینانی شنیده‌اند. به همین دلیل ایشان را می‌توان یک مکتب و مدرسه و نماد مثبتی از جمهوری اسلامی ایران دانست که بسیار بیش از کتاب‌ها، خبرگزاری‌ها، مبلغین و حتی سفرا، در معرفی جمهوری اسلامی نقش داشته‌اند.
نکته جالب این است که علما و اندیشمندان و روشنفکران جهان اسلام، ایشان را یک مسلمان واقعیِ تربیت‌شده مکتب اهل بیت(ع) و کسی می‌دانند که عمر خود را صرف تقریب ملل مسلمان کرده و هم از این روی، حضور ایشان در حل بسیاری از مسائل و مشکلات جهان اسلام، بسیار مؤثر بوده است. ایشان در بحرانی‌ترین اوضاع، می‌توانست اختلافات را به دوستی‌ها و محبت‌ها تبدیل و ارتباطات را مجددا برقرار کند. یادم هست که در اجلاس برونئی، یکی از علمای کشور ما مقاله‌ای را ارائه کرده بود که مورد اعتراض عده‌ای از علمای سایر کشورها قرار گرفت. رئیس آن اجلاس هم، بسیار متعصب و ضد تفکر تقریب بود و دستور اخراج آن عالم را از جلسه داد! نحوه برخورد مرحوم آیت‌الله تسخیری با مسئله و دگرگون کردن فضای اجلاس، ذهنیت علمای حاضر در جلسه را نسبت به رفتار افراطی رئیس جلسه روشن کرد. بعد از یکی دو سال هم، او را عوض کردند. در واقع متانت، حسن خلق و دقت مرحوم آیت‌الله تسخیری در به‌کارگیری واژه‌ها و عبارات و نحوه ورود و خروج ایشان در بحث، نشانه تبحر ایشان در اصلاح امور و تغییر فضا بود.
 
از منظر شما، وجود چه خصلتی در ایشان، موجب این قدرت تأثیرگذاری بر عناصر و جریانات را داده بود؟
حسن خلق. ایشان چه با مخالفان و چه با موافقان، رفتار بسیار شایسته‌ای داشتند و انصافا تجلی کامل خلق نبوی(ص) و اهل بیت(ع) بودند. وقتی قرار است در دفاع از رفتار یک شیعه واقعی سخن گفته شود، می‌توان ایشان را به عنوان یک نمونه عالی اخلاق مطرح کرد که رفتار وی، جلوه‌ای از تربیت مکتب اهل بیت‌(ع) است. مسلمانان سایر مذاهب اسلامی، با مشاهده رفتار و گفتار ایشان، می‌توانستند وجوه یک تربیت شیعی را به درستی درک کنند.
 
برای انتقال دیدگاه‌ها و تجربه‌های ایشان به نسل‌های بعد، چه اقداماتی انجام شده است؟
یکی از نگرانی‌های ایشان و خود بنده، همواره همین مطلب بود که اگر ایشان به دلیل بیماری، نتوانند در جلسات این اجلاس‌ها حاضر شوند، تکلیف چیست؟ به همین دلیل همیشه عده‌ای در سطوح مختلف را با خود می‌بردند تا در این مجامع شرکت و کسب تجربه کنند. ایشان این کار را در مجمع تقریب هم کردند و عده‌ای در حضور ایشان، در واقع دوره‌های تعلیم و تربیت و تمرین را گذراندند و الحمدلله نیروهای خوبی هم تربیت شدند. ایشان بسیار در تربیت نسل پس از خود، تلاش بسیار کردند و هم در کشور خودمان و هم در سایر کشورها، توانستند تجربه‌های خود را به نسل‌های جدید منتقل کنند.