این گفت‌وگو در شرایطی منتشر می‌شود که توصیف‌کننده و توصیف‌شونده، جملگی در جوار رحمت الهی قرار یافته‌اند. بااین‌همه انتشار توصیفات زنده‌یاد آیت‌الله محمدعلی تسخیری از منش تقریبی زنده‌یاد آیت‌الله محمد واعظ‌‌زاده خراسانی، رهیافتی مناسب به کارنامه علمی و عملی آن بزرگ قلمداد می‌شود. روح هر دو منادی وحدت اسلامی، شاد باد.

طبعا نخستین پرسش ما در این گفت‌وشنود، سؤال از چگونگی آشنایی و تداوم ارتباط و دوستی جنابعالی با زنده‌یاد آیت‌الله واعظ‌‌زاده خراسانی است.
بسم‌الله الرحمن الرحیم. بنده نخستین‌بار در کنفرانس‌های وحدت اسلامی و با شنیدن سخنرانی‌های نغز حضرت آیت‌الله واعظ‌‌زاده خراسانی (رضوان‌الله تعالی علیه) در آن نشست‌های علمی و سپس همکاری با ایشان در مجمع تقریب مذاهب اسلامی ــ که مقام معظم رهبری آن را تأسیس کردند ــ با ایشان آشنا شدم. ایشان از اینکه این مجمع تشکیل شده بود و مخصوصا شروع به کار دانشگاه مذاهب اسلامی، بسیار خوشحال بودند و در راه تحکیم پایه‌های آن، بسیار تلاش کردند و انصافا در انتقال ایده تقریب مذاهب اسلامی به واقعیت، سهم بسزایی داشتند. روح بلندپرواز و عاشق ایشان، همواره در راستای تحقق وحدت امت اسلامی اوج می‌گرفت و افق‌هایی را می‌دید که بسیاری از دیدن آنها محروم هستند!
 

 
شما ایشان را در کنفرانس‌های بین‌المللی زیادی، همراهی می‌کردید. از رفتارهای ایشان با اندیشمندان سایر مذاهب اسلامی و نقش ایشان در گفت‌وگوهای صورت‌گرفته، خاطراتی را بیان کنید.
حضور ایشان در این سفرها و کنفرانس‌ها، بسیار برجسته بود و ضرورت و فایده آن از سوی شرکت‌کنندگان، کاملا احساس می‌شد. بنده در جلسات و کنفرانس‌های زیادی، با ایشان همراه بودم. تحمل و صبر و پذیرش و نیز قدرت نظریه‌پردازی ایشان، انصافا تحسین‌برانگیز بود. ایشان عمیقا باور داشتند که تقریب اندیشه‌های عالمان جهان اسلام که نهایتا به تقریب مذاهب اسلامی منتهی می‌شود، راهی طبیعی برای تحقق آرمان وحدت است. بسیار به گفت‌وگو و تبادل‌نظر با علما و اندیشمندان سایر مذاهب و کشورها، علاقه داشتند و به همین دلیل در کنفرانس‌ها و اجلاس‌های مهم بین‌المللی فقه اسلامی، به‌شدت فعال بودند و آثار تحقیقی ارزشمندی را ارائه می‌دادند.
 
یکی از ویژگی‌های برجسته ایشان، همچون سایر علمای نامور شیعه، علاقه شدید و عمیق به مکتب اهل بیت(ع) بود. برخی معتقد بودند که این باور، با فعالیت‌های مستمر و پیگیر ایشان در زمینه تقریب مذاهب همخوانی نداشت! تحلیل شما دراین‌باره چیست؟
اتفاقا قضیه برعکس است. کسی که علاقه‌مند به مکتب اهل‌بیت(ع) است، به تفکر تقریب گرایش دارد. ایشان معتقد بود که اهل بیت(ع)، خود به دنبال تقریب بوده‌اند و عشق به اهل بیت(ع)، هیچ منافاتی با فعالیت‌های تقریبی ندارد. ایشان ضمن ایمان کامل به خط اهل بیت(ع)، معتقد بودند برای حفظ وحدت بین اهل سنت و شیعیان، باید مشترکات را برجسته کرد و طرحی با عنوان شناخت احادیث اهل بیت(ع) در کتاب‌های اهل سنت را ریخته بودند که تا حدود زیادی پیش رفت. طرح دیگر ایشان، شناخت راویان مشترک در احادیث شیعی و سنی بود که کاملا ابداعی به‌شمار می‌رفت. طرح‌های دیگری هم داشتند که در طریق وحدت مذاهب اسلامی می‌توانست بسیار مفید و مؤثر باشد. البته بنده با کل آرای مرحوم آیت‌الله واعظ‌زاده موافق نیستم، اما ایشان آرای مختص به خود، فراوان دارد که درباره همه آنها، با دقت تحقیق کرده است. امیدوارم این پژوهش‌ها از سوی حوزه‌های علمیه و محافل علمی، مورد پیگیری و توجه قرار بگیرند.
 
کدام یک از ویژگی‌های شخصیتی آیت‌الله واعظ‌‌زاده خراسانی، از نظر شما برجسته‌تر بودند؟
مهم‌ترین ویژگی شخصیتی مرحوم آیت‌الله واعظ‌زاده خراسانی، همان‌گونه که در پیام مقام معظم رهبری هم آمده، جامعیت شخصیت ایشان است. آن بزرگوار یک شخصی علمی جامع و در واقع، دایره‌المعارف متحرک بودند و در زمینه‌های گوناگون: علوم قرآن، حدیث، تفسیر، سیره ائمه، مذاهب، رجال، تاریخ، اقتصاد اسلامی، فقه، اصول و بحث‌های تطبیقی بین فقه مذاهب اسلامی و همچنین تقریب مذاهب، آثار ارزشمندی دارند.
ایشان فقیهی جامع و رجالی‌ای متبحر بودند و همان‌طور که اشاره کردم، به فقه تقریبی و مقایسه‌ای اعتقاد عمیقی داشتند. پژوهش‌های ایشان در زمینه تقریب بین مذاهب اسلامی، نتایج ویژه‌ای داشت و بسیار ارزشمند بود. ایشان معتقد بودند که فقه اسلامی، به دلیل برخورد آرای علمای شیعه و سنی پیشرفت کرده است و ضرورت دارد که ابعاد این پیشرفت را بشناسیم و به دیگران معرفی کنیم. مرحوم واعظ‌زاده معتقد به ضرورت ارتباط هر چه بیشتر علمای اهل سنت و شیعه بودند. ما می‌دانیم که ارتباط بزرگانی چون: شیخ مفید، شیخ طوسی، شهید اول و شهید ثانی با اهل سنّت، قوی بوده است. ایشان معتقد بودند که باید این ارتباطات را به درستی شناخت و درباره آنها به مطالعه و بررسی پرداخت. ایشان با علمای اهل سنّتِ زیادی از الازهر مصر، محافل دینی عربستان سعودی، قطر و... تماس و ارتباط داشت و آنان را برای شرکت در کنفرانس وحدت اسلامی، به ایران دعوت می‌کرد. بر اثر تلاش‌های ایشان بود که ده‌ها عالم سنی، در این کنفرانس‌ها شرکت کردند و برخی از آنان، آرای خود را به طور مبسوط ارائه دادند. ایشان در اتحادیه جهانی علمای اسلامی و مجمع بین‌المللی فقه اسلامی، عضو بود و سفرهایی هم به مکه می‌کرد و با بعثه مقام معظم رهبری در حج نیز، هماهنگی کامل داشت و از آن طریق، با علمای اهل سنّت از کشورهای مختلف ارتباط برقرار و با آنها گفت‌وگو می‌کرد. در مجموع، ایشان معتقد بود که باید فقه مقارن و تطبیقی را تشویق و ارتباط علمای مذاهب را تقویت کرد تا از این طریق، زمینه‌های رشد و شکوفایی فقه اسلامی بیشتر شود. ایشان بر این باور بود که ارتباط بین ائمه مذاهب به‌رغم اختلافات علمی، باید بسیار صمیمانه و نزدیک باشد و هر نوع تفرقه‌ای، در واقع نتیجه تلاش دشمنان اسلام و در جهت تضعیف مسلمین است.
مرحوم آیت‌الله واعظ‌زاده عاشق انقلاب اسلامی، پیرو حضرت امام و یار و یاور مقام معظم رهبری بود و در تمام عرصه‌های بین‌المللی، به‌شدت از ارزش‌های انقلاب دفاع می‌کرد. سعه صدر بالا و توان نظریه‌پردازی ایشان، از وی شخصیتی ممتاز و یگانه ساخته بود. خدایش در جوار رحمت خود جای دهد.