نام مبارک امام پنجم محمد بود. مادر ایشان فاطمه، دختر امام حسن مجتبی(ع)، و پدرشان حضرت سیدالساجدین، امام زینالعابدین، علی بن الحسین(ع) بودند. این امام همام در ۱ رجب سال ۵۷ق در مدینه به دنیا آمد. برخی ولادتش را ۳ صفر همان سال نقل کردهاند. امام محمد بن علی، در واقعه جانگداز کربلا، همراه پدر و در کنار جدش حضرت سیدالشهدا، کودکی بود که به چهارمین بهار زندگیاش نزدیک میشد. دوران امامت امام محمد باقر(ع) از سال 95ق، که سال درگذشت امام زینالعابدین(ع) بود، آغاز شد و تا سال 114ق، یعنی به مدت نوزده سال و چند ماه ادامه یافت.
لقب آن حضرت باقر یا باقرالعلوم است؛ بدین جهت که دریای دانش را شکافت و اسرار علوم را آشکارا کرد. القاب دیگری مانند شاکر و صابر و هادی نیز برای آن حضرت ذکر کردهاند که هریک بازگوکننده صفتی از صفات آن امام بزرگوار بوده است .
در دوره امامت امام محمد باقر(ع) و فرزندشان، امام جعفر صادق(ع)، مسائلی مانند انقراض امویان، بر سر کار آمدن عباسیان، پیدا شدن مشاجرات سیاسی، ظهور سرداران و مدعیانی مانند ابوسلمه خلال و ابومسلم خراسانی و دیگران مطرح شد. از سوی دیگر، در این دوره ترجمه کتابهای فلسفی شروع شد و مجادلات کلامی شکل گرفت. بهتدریج متکلمانی به دلخواه مقامات رسمی و صاحب قدرتان پدید آمدند که فقه و قضا و عقاید و کلام و اخلاق را طبق مصالح مراکز قدرت خلافت شرح و تفسیر میکردند و تعلیمات قرآنی بهویژه مسئله امامت و ولایت را که پس از واقعه عاشورا و حماسه کربلا، افکار بسیاری از حقطلبان را به حقانیت آل علی(ع) متوجه کرده و پرده از چهره زشت ستمکاران اموی و دین به دنیا فروشان برگرفته بود، به انحراف میکشاندند و احادیث نبوی را به سود ستمکاران غاصب خلافت دگرگون یا احادیثی به نفع دستگاه حاکم جعل میکردند؛ بدین جهت امام محمد باقر(ع) و پس از ایشان، امام جعفر صادق(ع) از موقعیت مساعد روزگار سیاسی برای نشر تعلیمات اصیل اسلامی و معارف حقه بهره بردند و علوم اسلامی را پایهریزی کردند.
امام باقر(ع) دارای خصال ستوده و مؤدب به آداب اسلامی بودند؛ سیرت و صورتشان ستوده بود و پیوسته لباس تمیز و نو میپوشیدند.
با توجه به فرارسیدن 7 ذیالحجه، سالروز شهادت امام محمد باقر(ع)،
پایگاه اطلاعرسانی پژوهشکده تاریخ معاصر فرا رسیدن شهادت پنجمین اختر تابناک آسمان ولایت، حضرت امام محمد باقر(ع) را به تمامی ارادتمندان خاندان اهل بیت عصمت و طهارت تسلیت میگوید.