تاریخ معاصر - 16 مرداد 1344

شرط عجیب رئیس ساواک برای بازگشت فرزند آیت‌الله خمینی به ایران؛ هر کس اطراف خانه‌اش دیده شد باید کشته شود!
بر اساس یک سند ساواک به تاریخ 16 مرداد 1344 «بدین وسیله عین تعهدنامه آقای مصطفی خمینی، فرزند آیت‌الله خمینی، به انضمام فتوکپی اوامر صادره از طرف تیمسار ریاست ساواک که مقرر داشته‌اند: "می‌تواند بیاید مشروط به آنکه در دهات خود در نزدیکی خمین زندگی نماید و باید دو نفر ژاندارم و دو نفر مأمور آگاهی از شهربانی مراقب بوده که با یک نفر غیر از اهل منزل خود و بستگان درجه یک تماس نگیرد و اگر هرکس از اطراف منزل رد شد، به وسیله تیراندازی باید معدوم شود؛ در غیر این صورت نمی‌تواند بیاید" جهت اطلاع و هرگونه اقدام مقتضی به پیوست ایفاد می‌گردد».1

شاه: با «انقلابِ سفید» مشروطه رو به تکامل رفت!
روزنامه‌های امروز کشور نوشتند: پیش از ظهر روز پنجشنبه، اعضای هیئت‌های رئیسه مجلس سنا و مجلس شورای ملی در کاخ سعدآباد به حضور شاهنشاه بار یافتند و جشن مشروطیت ایران را به پیشگاه شاهنشاه تبریک گفتند.
شاهنشاه در پاسخ عرض تبریک رؤسای دو مجلس، از مساعی بنیان‌گذاران مشروطیت ایران و کسانی که در این راه جانبازی کردند تقدیر و تجلیل نموده و سپس طی سخنانی اظهار داشت: اساسا مشروطیت ایران در آن هنگام قوام و استحکامی نداشت؛ زیرا نیمی از مردم کشور که جامعه زنان این مملکت بودند در ردیف محجورین عاری از حقوق سیاسی بودند و 75 درصد از تمام مردم مملکت اکثرا تحت نفوذ خوانین محلی و فئودال‌ها به‌سر می‌بردند و از هر گونه آزادی و وسایل اولیه زندگی محروم بودند.
جای خوش‌وقتی است که با انقلاب 6 بهمن، مشروطیت ایران رو به تکامل رفت و با آزادی فردی و اجتماعی که به کشاورزان ایران داده شد و با مزایایی که نصیب کارگران گردید و با آزادی سیاسی که به زنان ایران اعطا شد، راه بهبود زندگی در نتیجه کار و کوشش برای همه باز شد. اکنون با برخورداری از این پیشرفت‌ها و با تشکیل سپاه‌های دانش و بهداشت و ترویج و آبادانی وظیفه ملی و فردی هر یک از افراد مملکت است که برای بهتر زندگی کردن و بالا بردن سطح زندگی خود بکوشد و از هیچ فعالیتی در این راه دریغ نکنند.

آثار شوم مداخلات بیگانه و روح اجنبی‌پرستی از بین رفته است!
خوشبختانه آثار شوم مداخلات بیگانگان و روح اجنبی‌پرستی، که یادگار دوره ضعف و زبونی ملت و جهالت افراد بود، اکنون از بین رفته است و اگر هم هنوز عده معدودی باشند که به روش دوره انحطاط و ابتذال اخلاقی کشور خیال نفع‌پرستی را از دست نداده باشند، ملت ایران از این اشخاص متنفر و منزجر است و این ملت که با تمام قوا به اصلاح شئون مادی و معنوی خود پرداخته است، هرگز اجازه ادامه چنین روش مذمومی را نخواهد داد.

در امور اقتصادی با شرایط متساوی با بیگانگان داد و ستد داریم!
بدیهی است ما در زمینه امور اقتصادی با شرایط متساوی با بیگانگان داد و ستد داریم و اصولا در دنیای امروز هیچ ملتی بی‌نیاز از ارتباطات بین‌المللی نیست، ولی این معاملات بازرگانی و اقتصادی هیچ‌گاه نمی‌تواند مبنای مداخله بیگانگان در امور سیاسی و داخلی کشور قرار گیرد و هیچ فرد وطن‌‎پرستی چنین اجازه را نخواهد داد.2

نخست‌وزیر در بازدید از دادگستری: تعطیلات تابستانی در تمام دستگاه‌ها باید عمل شود
ساعت ۸ صبح امروز امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر، از قسمت‌های مختلف وزارت دادگستری بازدید کرد.
این بازدید به مناسبت خاتمه تعطیلات یک‌ماهه دادگستری و افتتاح مجدد آن صورت گرفت. در این بازدید آقایان دکتر یگانه، دکتر جهانشاهی، تیمسار سرلشکر مبصر، رئیس شهربانی، و عده‌ای از سناتورها و شخصیت‌های مختلف شرکت داشتند. از طرف وزارت دادگستری عده زیادی از قضات مراجع و سازمان‌های مختلف دادگستری دعوت شده بودند.
هویدا ابتدا در سالن بزرگ دادگستری حاضر شد و دکتر عاملی ضمن نطقی پیرامون تعطیلات تابستانی سخن گفت و اظهار داشت: جناب آقای نخست‌وزیر! حضار گرامی! امروز پس از یک ماه تعطیل، دادگستری مجددا از نو افتتاح می‌شود و درهای دستگاه عدالت برای ارباب رجوع باز می‌شود و قضات با همان نیرو شروع به کار می‌کنند و امیدوارم آقایان قضات پس از رفع خستگی با خوش‌رویی کامل از مراجعین پذیرایی و به کارهای آنها رسیدگی کنند.
دکتر عاملی گفت: تعطیل دادگستری برای خودش فرصتی بود تا با مراقبت بیشتری کارهای ضروری عدلیه را مورد بررسی قرار دهیم و ان‌شاءالله پس از خاتمه تعطیلات مجلس نتایج این بررسی در جهت خیر و صلاح مردم مشهود خواهد شد. مسئولان کاخ و انتظامات دادگستری نیز از این تعطیل حداکثر استفاده را کردند؛ زیرا به علت کثرت مراجعات روزانه مرتب کردن کاخ امکان نداشت و در این مدت دادگستری از این جهت نیز خانه‌تکانی شد.
در این وقت امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر، پشت تریبون قرار گرفت و گفت: اقدام همکار عزیز، آقای دکتر عاملی، در مورد تعطیلی تابستانی بسیار بجا بود و اگر این کار در دستگاه‌های دیگر انجام شود، کار بیشتر و مفیدتر انجام می‌شود. در بازدید اخیر از استان‌های شمالی ارتباط کاملی از نزدیک با دستگاه‌های دادگستری داشتم. الحق سیر تکاملی دادگستری ادامه دارد و امیدواری زیادی هست با اقدامات دولت در بهبود زندگی قضات تهیه وسایل این سیر تکامل سریع‌تر می‌شود.3

آیت‌الله فیروزآبادی درگذشت
روزنامه «اطلاعات» نوشت: با کمال تأسف اطلاع یافتیم که حجت‌الاسلام آقای حاج سیدرضا فیروزآبادی، روحانی خیر و نیکوکار و مؤسس بیمارستان معروف فیروزآبادی در ساعت 6 بعدازظهر روز پنجشنبه گذشته در بیمارستان سینا زندگی را بدرود گفته است.
مرحوم حاج سیدرضا فیروزآبادی از یک سال و نیم پیش بر اثر بیماری «پروستات» تحت درمان و بستری بود و در این اواخر پزشکان معالج انجام یک عمل جراحی را درباره ایشان توصیه کرده بودند و قرار بود بامداد امروز در بیمارستان سینا به وسیله آقایان پروفسور عدل و دکتر نبیل تحت عمل جراحی قرار گیرد و بدین مناسبت به بیمارستان سینا که از این نظر مجهز بود انتقال داده بودند، ولی متأسفانه قبل از عمل جراحی دار فانی را بدرود گفت.
بامداد دیروز به مناسبت درگذشت مرحوم حاج سیدرضا فیروزآبادی، مردم و اصناف شهر ری تعطیل عمومی کردند و گروه کثیری از مردان و جوانان شهر ری و جمعی از رجال و شخصیت‌های پایتخت در برابر مسجد فیروزآبادی، که جنازه در آنجا به امانت گذاشته شده بود، اجتماع کرده بودند. جنازه بر دوش افراد به طرف صحن حضرت عبدالعظیم حمل و در این موقع کلیه راه‌ها و خیابان‌های شهر ری بند آمد و عبور و مرور قطع گردید.
شرکت‌کنندگان در مراسم تشییع جنازه حاج سیدرضا فیروزآبادی در میان اندوه و تأثر عمومی مردم، جنازه را بدرقه کرده و از مرد نیکوکاری که عمری را در راه انسانیت و بشردوستی قدم برداشته بود تجلیل کردند.
مجلس ختم شادروان فیروزآبادی از ساعت 9 الی 11 فردا در مسجد سیدعزیزالله برگزار می‌شود و مراسم هفت آن مرحوم بعد از ظهر روز دوشنبه در آرامگاه فیروزآبادی برقرار خواهد بود.4

«مجلس هیجدهم مجلس مالکین بود»
روزنامه «اطلاعات» نوشت: در دو شماره گذشته قسمت‌هایی از کتاب «نمایندگان مجلس شورای ملی در بیست‌ویک دوره قانون‌گذاری» از نظر خوانندگان ارجمند گذشت. اینک سومین قسمت این تحقیق درباره موقعیت شغلی نمایندگان به نظر خوانندگان می‌رسد.
به موجب این کتاب، ملاکین در عصر دوم و سوم مشروطیت (بعد از دوره پنجم) بیشتر از عصر اول نفوذ داشته‌اند و تعداد آنها نیز بیشتر بوده است؛ به‌طوری که در عصر اول مشروطیت (اولین تا پنجمین دوره اجلاسیه مجلس شورای ملی) ۳۹ درصد، در عصر دوم (از ششمین دوره تا دوره چهاردهم) ۵۷ درصد و در عصر سوم (از دوره چهاردهم تا به حال) نیز 57 درصد نمایندگان مجلس از ملاکین بوده‌اند. آمار تفکیکی ملاکین در مجلس شورا در ادوار مختلف به این شرح بوده است:
در دوره اول ۲۱ درصد، در دوره دوم ۳۰ درصد، در دوره سوم 49 درصد، در دوره چهارم 45 درصد، در دوره پنجم 49 درصد، در دوره ششم ۵۲ درصد، در دوره هفتم 56 درصد، در دوره هشتم 59 درصد، در دوره نهم ۵۵ درصد، در دوره دهم 54 درصد، در دوره یازدهم ۵۹ درصد، در دوره دوازدهم ۵۸ درصد، در دوره سیزدهم 59 درصد، در دوره چهاردهم 57 درصد، در دوره پانزدهم 56 درصد، در دوره شانزدهم ۵۷ درصد، در دوره هفدهم 49 درصد، در دوره هیجدهم 60 درصد، در دوره نوزدهم 59 درصد و در دوره بیستم مجلس شورای ملی ایران ۵۸ درصد نمایندگان ملاک بوده‌اند.
بدین ترتیب هیجدهمین دوره مجلس شورای ملی را می‌توان مهم‌ترین دوره مجلس از لحاظ مالکین دانست.5

بیماری ریاست ستاد بزرگ ارتشتاران
روزنامه «اطلاعات» نوشت: تیمسار ارتشبد حجازی ریاست ستاد بزرگ ارتشتاران، که ضمن مرخصی جهت استفاده از آب دریا به نوشهر عزیمت نموده بود، به علت ابتلا به گرمازدگی شدید به مرکز مراجعت و فعلا در بیمارستان بازرگانان زیر نظر پزشکان نظامی و غیر نظامی و پزشکان خارجی تحت معالجه قرار گرفته است.
در حال حاضر حال عمومی تیمسار ارتشبد حجازی کاملا رضایت‌بخش بوده و معالجات به منظور اعاده بهبودی کامل ادامه دارد.6

قرارداد فروش نفت به آرژانتین امضا شد
مقارن ظهر امروز قرارداد فروش مقداری از نفت خام محصول میدان نفتی داریوش واقع در خلیج فارس به شرکت نفت دولتی آرژانتین در شرکت ملی نفت ایران به امضا رسید.
این قرارداد را که هفته گذشته طبق توافق قبلی با حضور نماینده شرکت ملی نفت ایران در آرژانتین به امضای رئیس هیئت‌مدیره شرکت نفت دولتی آن کشور رسیده بود، امروز دکتر اقبال، رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، نیز امضا کرد.
در مراسم امضای این قرارداد، دکتر خوزه سر راسواژ، سفیرکبیر دولت آرژانتین، و چند تن از آقایان اعضای هیئت‌مدیره و کارشناسان شرکت ملی نفت ایران حضور داشتند.

سیاست جدید ارزی مورد بررسی مقامات بانک‌ها قرار گرفت
روزنامه «اطلاعات» نوشت: کلیه بانک‌ها از امروز مشغول استخراج فهرست کالاهای وارداتی می‌باشند که بانک مرکزی ضمیمه بخشنامه خود برای آنها فرستاده است. آنچه که بانک مرکزی برای بانک‌ها ارسال داشته فقط شماره تعرفه کالاها بوده است که اکنون بانک‌ها به دقت تعیین خواهند کرد که چه کالاهایی را می‌شود با برات وصولی وارد کرد.
بعد از آنکه جنس کالا براساس تعرفه گمرکی روشن شد معلوم خواهد گردید که هر یک از آنها در چه طبقه‌ای قرار دارند و برای وارد کردن آنها چه میزان اعتبار باید باز شود. تنها با این بررسی است که سیاست بانک مرکزی روشن خواهد شد.
چنانچه در طبقه‌بندی معلوم شود که بعضی از کالاهای وارداتی و مواد اولیه یا نظایر آن، که سابقا با 20 درصد گشایش اعتبار ورودش ممکن بود، در تعرفه جدید به 40 درصد افزایش یافته، باید سیاست بانک مرکزی را در جهت محدودیت واردات این کالا تلقی کرد و اگر برعکس به 10 درصد تقلیل پیدا کرده باشد، باید سیاست بانک مرکزی را در تسهیل واردات آن کالا محسوب نمود.
جمع این استخراجات سیاست کلی ارزی را در مورد واردات کالاهایی که تاکنون با برات وصولی وارد می‌شد، روشن می‌سازد.

تلقیح همگانی برضد «شبه‌وبا»
هشتمین اطلاعیه وزارت بهداری در مورد بیماری «شبه‌وبا» روز گذشته به شرح زیر انتشار یافت:
فعالیت مأموران وزارت بهداری با همکاری ارتش شاهنشاهی و ژاندارمری کل کشور و شهربانی کل کشور و شیر و خورشید سرخ و دیگر مؤسسات درمانی و بهداشتی با بیماری شبه‌وبا «التور» همچنان ادامه دارد.
بیماری در کانون‌های قبلی محصور است و مورد تازه‌ای در هیچ یک از نقاط دیگر استان‌های شرقی و یا سایر مناطق کشور ظاهر نشده است.
فقط یک مورد مرگ از کانون‌های محصور قبلی گزارش شد. مایه‌کوبی عمومی در نقاطی که ضرورت داشته ادامه دارد.
در شهر کرمان مایه‌کوبی تکمیل شده است و برنامه تلقیح همگانی در رفسنجان امروز عصر پایان می‌پذیرد. مایه‌کوبی در کلیه دهستان‌های بخش نوق و راور از توابع کرمان نیز تا فردا عصر پایان خواهد پذیرفت.
همان‌طوری که قبلا به استحضار عامه رسیده است، مسافرت به استان‌های شرقی کشور به استثنای نقاط محصور قبلی با گواهی معتبر مایه‌کوبی (دو تلقیح به فاصله شش روز) صادره از مراکز تلقیح رسمی آزاد می‌باشد.7

پی نوشت:

1. شهید آیت‌الله حاج سید مصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک (امید اسلام)، ص 160.
2. اطلاعات، 16 مرداد 1344، صص 1 و 15. اظهارات محمدرضا پهلوی در دیدار نمایندگان مجلسین سنا و شورای ملی در مرداد 1344 را می‌توان از چند منظر بررسی کرد: نخست آنکه او مدعی است با «انقلابِ سفید»، مشروطه رو به تکامل رفت و در واقع کامل شد. کافی است در راستی‌آزمایی این ادعا به این مسئله توجه کنیم که انتخابات مجلس بعد از انقلاب به‌اصطلاح سفید چگونه برگزار می‌شد و نمایندگان چگونه به مجلسین راه می‌یافتند.
در دوره حکومت محمدرضا پهلوی، تغییرات عمده‌ای در نحوه انتخابات و کیفیت آن انجام شد که در میان آنها می‌توان به حذف محرومیت اشخاصی که از انتخابات محروم بودند یا تغییر مدت دوره نمایندگی نمایندگان از دو سال به چهار سال اشاره کرد. بر این اساس زنان در این دوره برای اولین بار حق شرکت در انتخابات را پیدا کردند و برخی از آنان نیز توانستند به مجلس راه یابند، اما هیچ‌کدام از این تغییرات به تحقق واقعی دموکراسی و اقتدار کامل مجلس از شاه کمک نکرد.
به طور کلی مجلس بعد از کودتای 28 مرداد «اقتدار نیم‌بند خود را از دست داد و به یکی از مجاری اعمال قدرت شاه بدل شد و مادون نهاد سلطنت و قوه مجریه قرار گرفت».
رک: علیرضا ازغندی، نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب، تهران، نشر قومس، چ سوم، 1385، ص 133.
محمدرضا پهلوی این پروسه را با انحلال تمام احزاب سیاسی و ایجاد دو حزب مردم و ملّیون آغاز کرد و دو حزب را تحت کنترل کامل خود قرار داد. در کنار این وضعیت، به‌تدریج تقلّبات و دستکاری‌های گسترده حکومت در انتخابات مجلس نیز آغاز شد و موجی از انتقادات را به همراه آورد.
با آغاز انتخابات مجلس بیستم «در سراسر ایران، به طور محسوس، نظریات عمومی مردم بر این بود که مجلس دست‌چین شده و انتخاباتی تقلبی به مردم تحمیل شده است. مجلس بیستم در اوایل مارس تشکیل شد».
رک: دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، اسناد لانه جاسوسی آمریکا، ج 8، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1386، ص 304.
حجم گسترده تقلبات در این دوره باعث الغای انتخابات و برگزاری مجدد آن شد. بعد از برگزاری انتخابات، شریف‌امامی به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شد، اما خیلی زود به دلیل برخی اختلافات اساسی با مجلس استعفا داد. بعد از استعفای امامی، امینی مأمور تشکیل کابینه شد. امینی در مجلس برنامه پاکسازی را اعلام و بسیاری از مقامات نظامی و دولتی را به جرم فساد دستگیر کرد. روی کار آمدن او، اصلاحات زیادی را در پی داشت.
رک: همان، ص 332.
اما طبیعی بود که شاه تاب اصلاحات امینی را نداشته باشد و بنابراین خیلی زود ترتیب برکناری او را فراهم کرد.
با حذف امینی و آغاز انتخابات مجلس بیست‌ویکم، اوضاع دوباره به وضعیت سابق و چه بسا بدتر بازگشت و دخالت مستقیم شاه با همان سبک و سیاق ادامه یافت. این بار در موردی جدید یکی از ره‌یافتگان به مجلس، فردی بود که قبل از انتخابات درگذشته بود و حکومت بدون اطلاع از وضعیت حیات او، نامش را از صندوق بیرون آورده بود. در یکی از اسناد مرتبط با این موضوع آمده است: «انتخابات چند تن از وکلایی که مناسب مجلسین نبودند، توسط دولت انجام شد. کنسول آمریکا در اصفهان گزارشی از ناحیه خود در مورد این اشخاص فرستاده است. یکی از کاندیداها قبل از برگزاری انتخابات مرده است و دیگری انتخابش خیلی مضحک بوده است. او یک کشاورز و شیرینی‌ساز بوده است که او را عوض کردند. یکی دیگر افکار کمونیستی داشت و سایر تغییرات روشن نبود که برای چه بوده است».
رک: همان، ج 1، ص 252.
به طور کلی میزان دخالت محمدرضا پهلوی در انتخابات این دوره به حدی گسترده و زیاد بود که بسیاری معتقد بودند «مجلس بیست‌ویکم یک قسمت الحاقی از رژیم است که نشانگر علائق مردم نیست، آن فقط مصالح و منافع رژیم است».
رک: همان، ج 8، ص 322.
وضعیت مجلس و تبدیل شدن آن به نهادی تشریفاتی در دوره‌ای که با تحولات سیاسی خاصی همچون حادثه مدرسه فیضیه، قیام خرداد 1342، تبعید امام خمینی و اعتراضات گسترده مردمی همراه بود، باعث شد شاه با تغییراتی قانونی در نحوه برگزاری انتخابات، خود را فردی متعهد به قانون نشان دهد و اتهام دستکاری در انتخابات را از خود سلب کند. بر این اساس «بر طبق ماده 14 آیین‌نامه اجرایی قانون انتخابات دو مجلس، مصوب تیر 1342، بند 3 ماده 21 فصل 5 قانون انتخابات در مورد کیفیت تعرفه و گرفتن رأی بدین ترتیب اصلاح شد که رأی‌دهندگان به جای استفاده از کاغذهای بی‌نشان برای ثبت اسامی داوطلبان نمایندگی خود از کارت‌های مخصوص چاپی استفاده کنند».
رک: علیرضا ازغندی، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران 1320- 1357، تهران، سمت، چ سوم، 1384، ص 211.
بااین‌حال و به‌رغم تصویب این قانون، انتخابات آن دوره و دوره‌های بعد نیز با دخالت مستقیم شاه انجام شد. فردوست دراین‌باره در کتاب خود آورده است: «در زمان نخست‌وزیری اسدالله علم، محمدرضاشاه دستور داد که با علم و منصور یک کمیسیون سه‌نفره برای انتخابات نمایندگان مجلس تشکیل دهم... هر روز منصور با یک کیف پر از اسامی به آنجا می‌آمد... منصور اسامی افراد مورد نظر را می‌خواند و علم هر کدام را می‌خواست تأیید می‌کرد و آنها سر از صندوق آرا درمی‌آوردند».
رک: حسین فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج 1، تهران، اطلاعات، 1382، ص 257.
در این دوره تغییراتی در رابطه با احزاب نیز به‌وجود آمد که بر موضوع انتخابات تأثیرگذار بود؛ چنان‌که حزب ایران نوین جایگزین حزب ملّیون شد و منصور به عنوان دبیرکل آن انتخاب گردید. البته بعد از ترور منصور، هویدا جانشین او شد. وجود احزاب تأثیر مستقیمی بر وضعیت مجلس و انتخاب نمایندگان آن داشت؛ چنان‌که «یکی از نکات جالب توجه پس از اصلاحات ارضی حزبی بودن نمایندگان مجلس بیست‌ودوم تا بیست‌وچهارم است».
رک: علیرضا ازغندی، نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب، همان، ص 133.
این دو حزب تا سال 1353 به احزاب غالب در سیستم حزبی ایران تبدیل شدند و «هر یک از این دو، نامزدهایی برای مجلس پیشنهاد می‌کردند. اما اجازه نداشتند هیچ نامزدی را پیش از تأیید ساواک معرفی کنند. حدود انتقاد نیز از پیش تعیین می‌شد. مجلسی که ‌این نامزدها برای آن انتخاب می‌شدند قدرتی نداشت و نخست‌وزیر منصوب شاه بود. هیچ‌کس واقعا عقیده نداشت که این نظام شباهتی به یک نظام دوحزبی داشته باشد».
رک: فرد ‌‌هالیدی، ایران، دیکتاتوری و توسعه، ترجمه محسن یلفانی و علی طلوع، تهران، علم، 1358، صص 44- 45.
این روند در اوایل سال 1354 با تشکیل حزب رستاخیز بدتر از گذشته ادامه یافت. با تشکیل حزب رستاخیز، تمام احزاب منحل شدند و سیستم تک‌حزبی بر کشور حاکم شد. تشکیل حزب رستاخیز تأثیر مستقیمی بر انتخاب نمایندگان داشت. بر این اساس پس از تأسیس این حزب، نمایندگان دو مجلس سنا و شورا به عنوان کاندیداهای این حزب و با صلاحدید دربار به مجلس راه می‌یافتند
رک: علیرضا ازغندی، نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب، همان، ص 135.
و این موضوع قدرت محمدرضا پهلوی را در کنترل کامل نمایندگان افزایش می‌داد؛ چنان‌که بسیاری از نمایندگان مجلس بیست‌وچهارم، از چهره‌های جدیدی بودند که توسط حزب رستاخیز معرفی شده بودند.
تشکیل حزب رستاخیز باعث شد روند فرمالیته برگزاری مجلس و مسائل آن از طریق کمیته‌های این حزب دنبال شود؛ چنان‌که مقرر شده بود در صورت وجود اختلاف بین مجلس و وزیر کابینه بر سر قوانین پیشنهادی، موضوع به کمیته سیاسی حزب رستاخیز رود و در آنجا حل و فصل گردد و در صورتی که کمیته قادر به حل مشکل نباشد، موضوع از طرف کمیته به شاه اطلاع داده شود. شاه هم می‌توانست یا به وزیر دستور دهد که اقدام نماید یا او را از کار برکنار نماید یا تلاش کند که به مجلس بقبولاند اشتباه می‌کند.
رک: دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، همان، ج 8، ص 211.
همان‌طورکه مشاهده می‌شود کمیته رستاخیز نیز در حل مشکلات، نهادی تشریفاتی بود و تصمیم‌گیرنده اصلی در نهایت شخص شاه بود.
برای مطالعه بیشتر رک: موج گسترده تقلبات انتخاباتی
بر اساس آنچه گفته شد، به‌روشنی مشخص می‌شود که انتخابات مجلس شورای ملی که یکی از آورده‌های انقلاب مشروطه بود، در دوره پهلوی به صورت کاریکاتوری برگزار می‌شد و ادعای شاه مبنی بر اینکه انقلابِ سفید اهداف مشروطه را تحقق بخشید در واقع به سخره گرفتن مردم بود.
نکته دیگری که در سخنان شاه به آن اشاره شده از بین رفتن آثار مداخلات بیگانه و روح اجنبی‌پرستی در این دوره است. محمدرضا پهلوی در ادامه می‌گوید: «در امور اقتصادی با شرایط مساوی با بیگانگان داد و ستد داریم».
این سخنان درست در شرایطی بیان می‌شد که پهلوی کاپیتولاسیون را در مجلسین به تصویب رسانده و معترض اصلی این مصوبه استعماری، یعنی امام خمینی(ره)، را نیز از وطن تبعید کرده بود. شاه برای دریافت یک وام دویست‌میلیون دلاری تسلیحاتی از آمریکا تن به خفت تصویب کاپیتولاسیون و وسعت دادن به مصونیت مستشاران و اتباع آمریکایی داد و با وجود این، چگونه می‌شود ادعا کرد که روح بیگانه‌پرستی در ایران بعد از انقلابِ سفید از بین رفته و ایران در شرایط مساوی با بیگانگان داد و ستد می‌کرد؟!
3. اطلاعات، 16 مرداد 1344 ، صص 1 و 13.
4. همان‌جا.
5. آیت‌الله حاج سیدرضا فیروزآبادی در سال 1253ش در قریه فیروزآباد شهر ری دیده به جهان گشود. پدر ایشان سیدهاشم فیروزآبادی (زارع) کشاورز بود. وی دومین فرزند از پنج فرزند پسر سیدهاشم فیروزآبادی بود.
ساده زیستی، قناعت، پشتکار، شهامت در ابراز عقاید، خوش‌سلوکی و رسیدگی به امور نیازمندان و به طور کلی انجام احکام دینی و شرعی از شاخص‌ترین ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی ایشان بود.
رک: محمد ترکمان. یادنامه آیت‌الله سیدرضا فیروزآبادی (1253ش- مرداد 1334) [صحیح: 1344ش]/ تهران، کویر، 1376، ص 14.
او پس از اتمام دوره ابتدایی در زادگاهش، به قصد ادامه تحصیل راهی تهران شد و در مدرسه آصفیه نزدیک مسجد جامع اقامت گزید و برای تکمیل تحصیلات خود به نجف مشرف شد. با از دست دادن پدر مسئولیت خانواده به عهده ایشان محول شد، اما با وجود این، عشق به فراگیری علوم دینی همچنان در دلش شعله‌ور بود؛ به طوری که دو شبانه‌روز را به زراعت در فیروزآباد و بقیه ایام را در تهران مشغول تحصیل بود.
وی جزء هیئت علمیه تهران و در دوره‌های سوم، ششم، هفتم و چهاردهم مجلس شورای ملی از طرف اهالی شهر ری و تهران به نمایندگی انتخاب شد.
رک: حمید بصیرت‌منش، علما و رژیم شاه: نظری بر عملکرد سیاسی ـ فرهنگی روحانیون در سال‌های 1305-1320، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج، 1376، ص 373.
آیت‌الله فیروزآبادی در تمام این مدت، حقوقی از مجلس نگرفت مگر برای مخارج تأسیس بیمارستان فیروزآبادی برای مردم شهر ری، که در سال 1313 شمسی افتتاح گردید.
آیت‌الله فیروزآبادی از همفکران آیت‌الله مدرس بود و در جریان‌های سیاسی و نیز در مجلس همکاری نسبی داشتند. از موارد اشتراک و افتراق او با شهید مدرس می‌توان به ترتیب، حمایت از دولت مستوفی‌الممالک و ادامه قرارداد میلسپو را نام برد.
رک: همان، ص 375.
در دوره پنجم مجلس شورای ملی که زمزمه جمهوریت در ایران شروع شد، با مرحوم سیدحسن مدرس، قهرمان مبارزه با جمهوریت، در یک صف قرار گرفت و در منزلشان اقداماتی علیه جمهوریت با انجمن متشکله اصناف تهران انجام داد که بنا به دستور رضاخان از طرف حکومت نظامی وقت (مرتضی‌خان یزدان‌پناه) دستگیر و به کلات نادری در خراسان تبعید شد. ایشان پس از گذشت 22 روز، بنا به تقاضای اهالی شهر ری آزاد و روانه مشهد گردید و پس از اقامت یک‌ماهه و رفع کسالت به تهران مراجعت کرد.
رک: محمد ترکمان، همان، صص 16 و 17.
فیروزآبادی با کلیه لوایح دولتی که به اعتبار مالی نیاز داشت، من‌جمله استخدام افراد متخصص خارجی، اضافه حقوق و بودجه، که مانع اصلاحات و موجب افزایش تعداد کارمندان می‌شد، مخالفت می‌کرد و معتقد بود راه اصلاحات در عاید نمودن نفع به مردم و رساندن مخارج به مصرف امور عام‌المنفعه می‌باشد. همچنین وی طرفدار نهضت آزادی و نهضت مقاومت ملی بود که بعد از واقعه 28 مرداد تشکیل شد.
رک: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، انقلاب ایران به روایت رادیو بی‌بی‌سی، [تهران]، طرح نو، 1372، ص 424.
حاج سیدرضا فیروزآبادی، روحانی خیّر و کم‌نظیر قرن اخیر، سر انجام در سال 1344ش درگذشت. از نام‌برده دوازده فرزند، که شش نفر آن پسر و شش نفر آن دختر بودند، به جا ماند.
5. اطلاعات، 16 مرداد 1344، صص 1 و 16.
6. همان، ص 16. افول فعالیت نظامی عبدالحسین حجازی با آلزایمر رقم خورد و باعث شد او قوه حافظه خود را از دست بدهد. نصرالله توکلی نیشابوری در خاطراتش در مورد بیماری حجازی چنین می‌گوید: «در آن تاریخ ارتشبد عبدالحسین حجازی ریاست ستاد بزرگ [ارتشتاران] را بر عهده داشت. او از چند ماه قبل از آن، به بیماری آلزایمر و فراموشی مبتلا شده بود، ولی به‌جز چند نفر از خواص، کسی از بیماری او اطلاع نداشتند. یکی دو ماه بود به علت عدم حضور ذهن، گهگاه از پاسخ به بعضی از پرسش‌های محمدرضا باز می‌ماند و از این حیث مورد ایراد شاه قرار گرفت؛ بنابراین قبل از هر شرفیابی ساعت‌ها به تمرین در مورد چگونگی ارائه مطلب و پاسخ پرسش‌های احتمالی شاه می‌پرداخت».
رک: نصرالله توکلی نیشابوری، آخرین سقوط آریاها: خاطرات اولین رئیس ستاد کل ارتش پس از انقلاب، واشنگتن، انتشارات ایران بوک، ۱۳۹۳، ص ۳۹۹.
بیماری حجازی باعث شد او نتواند از عهده ریاست ستاد بزرگ ارتشتاران بربیاید. وقتی اطرافیان و زیردستان او مطلب را به شاه گزارش دادند، شاه از ترس اینکه برکناری او از مقام ریاست ستاد او را شوکه کند و حالش وخیم‌تر شود، با برکناری او موافقت نکرد و قرار شد امیر جانشین وظایف او را انجام دهد.
رک: نجفقلی پسیان و خسرو معتضد، معماران عصر پهلوی، تهران، ثالث، ۱۳۸۸، ص 828.
اما سرانجام حجازی در اواسط بهمن‌ماه 1344 بازنشسته و بهرام آریانا به ریاست ستاد بزرگ ارتشتاران منصوب شد.
رک: نصرالله توکلی نیشابوری، همان، ص ۳۹۹.
با وقوع این جانشینی، بیماری حجازی تشدید شد؛ همچنین این جانشینی سبب شد او جایگاه خود را نزد محمدرضا پهلوی از دست دهد و مورد بی‌مهری شاه قرار گیرد. رابطه حجازی و محمدرضا به جایی رسید که حتی شاه به او وقت ملاقات نمی‌داد. بی‌مهری شاه، آلزایمر و افسردگی و سرانجام بی‌آبرویی دخترش باعث شد به خودکشی روی آورد؛ بدین ترتیب، فرجام کار حجازی در سال ۱۳۴۸ با شلیک گلوله در سر خود به وسیله سلاح کمری رقم خورد.
7. اطلاعات، 16 مرداد 1344، صص 1، 13 و 16.