آیت‌الله العظمی حاج شیخ محمدعلی گرامی قمی، در درس امام خمینی با زنده‌یاد آیت‌الله العظمی سیدمحمدعلی علوی گرگانی آشنا شد و ارتباط با آن فقید سعید را، تا پایان حیات وی تداوم بخشید. او در گفت‌وشنود پی‌آمده، به بخش‌هایی از کارنامه علمی آن عالم راحل، اشارت برده است. امید آنکه علاقه‌مندان را، مفید و مقبول آید

پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ 
آشنایی و ارتباط شما با آیت‌الله سیدمحمدعلی علوی گرگانی، از چه دوره‌ای آغاز شد؟
بسم الله الرحمن الرحیم. آغاز آشنایی و ارتباط من با مرحوم آقای علوی(رضوان‌الله علیه)، از درس مرحوم امام خمینی بود. در سال 1335 بود که آقای خمینی، صبح‌ها در مسجد سلماسی، بحث مکاسب محرمه و نیز عصرها بحث اصول را، از ابتدا و در همان مسجد شروع کردند. آقای علوی مختصری دیرتر از من، در درس مرحوم امام شرکت کردند؛ لذا تقریرات آن درس را، به ایشان دادم  و آقای علوی هم در تقریراتشان نوشته‌اند که جزء اول از تقریرات درس اصول امام، برای خودشان نیست! [عبارت آیت‌الله العظمی علوی گرگانی در پایان جزء اول از تقریرات اصول مرحوم امام خمینی (مشکاه‌الاصول): «هذا کله دروس سنه 1378ق، حیث اقتبستها من بعض الفضلاء و لیس لنفسی فیه شیئا، فلابد من الرجوع و المطالعه فلیلاحظ صحتها و سقمها»]
بیان مرحوم امام و نطّاقیت ایشان، از همه بهتر بود. من یادم هست که درس مرحوم آقای بهجت را، فقط یک روز رفتم! چون وقتی آن را با درس مرحوم امام ــ که به‌اصطلاح، همچون حیدر کرّار می‌کوبید و جلو می‌رفت! ــ مقایسه کردم، سبب شد که درس آقای بهجت را، فقط همان یک روز شرکت کنم. مرحوم آقای داماد هم، گاهی در ضمن سخن کلمات تندی به‌کار می‌برد، ولی در اصل تقریر درس، ملایم و آرام بود. آقای علوی در درس فقه آقای داماد هم، شرکت می‌کرد. درس فقه آقای داماد، در صحن حرم حضرت معصومه(س)، در حجره بغل ایوان برگزار می‌شد. غیر از درس مرحوم امام و آقای داماد، در درس مرحوم حاج آقا مرتضی حائری هم، با آقای علوی هم‌درس بودیم. من بعد از تبعید مرحوم امام، در درس اصول آقای داماد، که در مسجد امام برگزار می‌شد، شرکت می‌کردم؛ همچنین در درس مرحوم آقای آمیرزا هاشم آملی هم شرکت کردم و با ایشان، بسیار مانوس بودم. بعد از فوت آقای داماد، تنها در درس مرحوم آقای اراکی شرکت کردم. گویا آقای علوی، در درس مرحوم اراکی شرکت نمی‌کردند!...
 

 
بر حسب اسناد، آیت‌الله علوی گرگانی، در درس نماز جمعه آیت‌الله اراکی شرکت داشته‌اند...
احتمالا! آقای اراکی در بحث نماز جمعه ، خیلی تند بود و فکر می‌کرد آقای بروجردی که در درس خارج فقه، بحث نماز جمعه را مطرح کرده‌اند، به جهت مخالفت با نظر آقای آسید محمدتقی خوانساری درباره نماز جمعه بوده است، درحالی‌که این‌گونه نبود. وقتی هم آسید محمدتقی فوت کرد، آقای اراکی نماز را ادامه داد.
در هر صورت ارتباط اولیه ما با آقای علوی، ارتباط درسی و علمی بود. من با ایشان، بیش از شصت سال رفاقت داشتم. البته روابط ما، فقط در درس مرحوم امام نبود. از موقعی که منزل ایشان در طرف گذر جدا بود، با هم رفت‌وآمد و رفاقت داشتیم. در آن دوره، من چندان اهل رفت‌وآمد و ارتباط زیاد نبودم و شاید آقای علوی هم، تا حدودی همین طور بودند. رفت‌وآمدشان منظم بود و این طور نبود که در مدرسه فیضیه، بیایند و شوخی کنند و وقت بگذرانند! به‌هرحال روحیه ما از این نظر هم، تا حدی به هم می‌خورد.
 
آیا با آیت‌الله علوی گرگانی، مباحثه‌ای هم داشتید؟
 در سال 1351، مباحثه‌ای چند نفری در مباحث اصولی داشتیم. البته بحثِ آزاد بود، نه اینکه تقریر درس آقایانِ اساتیدمان باشد. محل بحث هم، در یکی از حجرات و نزدیک به مقبره مرحوم شیخ فضل‌الله نوری بود. مرحوم آقای علوی، آقای میرزا منصور عاصمی، حاج آقا مجتبی تهرانی و آقای سیدعبدالمجید ایروانی، از افرادی بودند که در این مباحثه شرکت می‌کردند. این مباحثه تا سال 1352، که من زندانی شدم، ادامه داشت.
 
منش اخلاقی آیت‌الله علوی گرگانی را چگونه دیدید؟
متانت در رفتار، و روابط منظم و مؤدبانه، از ویژگی‌های ایشان بود. من از این جهات ایشان، خیلی خوشم می‌آمد. الان هم که ایشان را یاد می‌کنم، احساس می‌کنم که یک خط مشی مرتب و منظمی داشتند. ایشان برای تبلیغ، به گرگان هم می‌رفتند و از فعالیت‌هایشان در این مورد هم، خبر داشتیم. خط ‌مشی ایشان در منبر، سخنرانی و روضه‌خوانی هم، خوب بود. از جهت اخلاقی، هیچ نقطه اشکالی در ایشان ندیدم. خیلی مواظب بودند که حق دیگران را ضایع نکنند. ایشان راجع به آینده حوزه و برنامه‌ریزی برای آن هم، درایت خوبی داشتند. خداوند ایشان را رحمت کند.