گزارش ساواک از میزان شهریه آیتالله خمینی به طلاب
بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 24 اردیبهشت 1346 «در اجرای امر طبق تحقیقاتی
[1] که به عمل آمد اکثر شهریه [امام] خمینی که به طلاب پرداخت میگردد از تهران و بقیه از سایر شهرستانها تأمین میگردد و چند نفر از مقربین خمینی از جمله شیخ احمد منتظری قمی
[2] که مقسم است و شیخ احمد آذری،
[3] از مریدان، و احمدی، که همیشه در منزل خمینی است، به این موضوع معترف میباشند و احمدی اظهار داشته شهریه خمینی بالغ بر هفتادهزار تومان و شیخ احمد آذری هشتادهزار تومان تعیین نموده، ولی با بهرهبرداری از نتیجه تحقیقات مبلغ مذکور از میزان شصتهزار تومان کمتر نمیباشد».
این سند میافزاید: «وکلای [امام] خمینی جمعا پنج نفر میباشند به اسامی سیدصادق لواسانی
[4] مقیم تهران، شیخ علیاکبر اسلامی تربتی مقیم قم که همیشه در منزل [امام] خمینی بوده و وکالت تام دارد، سیدمرتضی پسندیده برادر [امام] خمینی که گاهی در خمین و بعضا در قم میباشد، شیخ حسینعلی منتظری و آقا شهاب اشراقی که داماد [امام] خمینی است این پنج نفر از [امام] خمینی وکالت رسمی دارند که وکالت سیدصادق لواسانی در زمان [امام] خمینی به وی داده شده و وکالت چهار نفر دیگر از عراق به دست آنها رسیده ضمنا پسر [امام] خمینی به نام
مصطفی هم وکالت رسمی دارد که فعلا در عراق نزد اوست».
در ادامه این گزارش آمده است: کلیه وجوه جمعآوریشده مستقیما به دست شیخ علیاکبر اسلامی، نماینده تامالاختیار [امام] خمینی که در منزل خود او سکونت دارد، میرسد و او متصدی پرداخت شهریه طلاب است. همچنین به استحضار میرساند که مبالغی پول نیز از ایران به عراق برای [امام] خمینی وسیله اطرافیانش به بهانه زیارت برده میشود و این پول نیز به مصرف اطرافیان [امام] خمینی در عراق میرسد.
[5]
مفتح تحت کنترل و مراقبت دقیق قرار بگیرد!
بر اساس یک سند ساواک به تاریخ 24 اردیبهشت 1346 «به استحضار میرساند که آقای فلسفی به تهران مراجعت نموده و موضوع عزیمت نامبرده بالا به کاشان صحت ندارد، لکن طبق تحقیقات غیر محسوس که به عمل آمده...
دکتر محمد مفتح از طرف هیئت حسینی کاشان ... برای دهه آخر ماه صفر دعوت شده که وی تا به حال پاسخی به این دعوت نداده است».
این سند میافزاید: «به شهربانی کاشان دستور داده شد به محض ورود به کاشان تحت مراقبت و کنترل دقیق قرار گیرد و خلاصهای از سخنرانیهایش را نیز ارسال دارند».
[6]
در یک سند دیگر به همین تاریخ درباره حاج حسین خادمی میخوانیم: طبق اطلاع نامبرده فوق اخیرا مبادرت به اعمالى علیه اقدامات دولت در مورد اجراى آییننامه تحصیلاتى طلاب و لایحه حمایت از خانواده و تشکیل مجلس مؤسسان مىنماید و حتى با روحانیون مقیم سایر شهرستانها از جمله قم در این زمینه ارتباط برقرار نموده است. خواهشمند است دستور فرمایید به طور کاملا غیر محسوس و با استفاده از تمام امکانات موجود نسبت به کنترل دقیق اعمال و رفتار وى اقدام و در صورت مشاهده هرگونه اعمال خلافى از وى مراتب را سریعا اعلام دارند.
[7]
«اسلامی که اجازه دفاع از جان میدهد چگونه اجازه دفاع از بیتالمال ندهد»؟!
بر اساس یک سند ساواک به تاریخ 24 اردیبهشت 1346 درباره شیخ علیاصغر مروارید «نامبرده بالا ساعت 20 روز 21 /2 /1346 در مسجد جامع واقع در بازار بینالحرمین به منبر رفته و درباره دانشمندان علمالاجتماع و قوانین اسلام و احکام دین بهتفصیل صحبت کرد و در پایان اظهار داشت اسلام اجازه داده اگر کسی آمد و به زور خواست چیزی از شما بگیرد، باید از خود دفاع کنید و حتی کشتن طرف جایز است. اسلام چگونه اجازه میدهد از بیتالمال مسلمین دفاع نکنند».
این سند به نقل از علیاصغر مروارید میافزاید: در گذشته اگر میخواستند یک ملت را استعمار کنند جنگ میکردند، ولی امروزه با هزار گونه عوامل ملت را استعمار مینمایند. برنامههای غلط فرهنگ که جوانان بیچاره نمیدانند چطور درس بخوانند هر سال 34هزار نفر در امتحانات دانشگاه شرکت میکنند و همه رد میشوند علت آن برنامه غلط است. مردمی که عرضه نداشته باشند اجتماع خود را درست نگه دارند آن ملت همیشه خوار و بیچاره میباشد.
[8]
شاه در مراسم افتتاح قسمت سواریسازی کارخانجات ایران ناسیونال: برنامه صنعتی کردن کشور بهشدت دنبال میشود
روزنامه «اطلاعات» نوشت: مقارن ساعت ۱۰:30 صبح دیروز قسمت سواریسازی کارخانجات ایران ناسیونال رسما به دست شاهنشاه آریامهر افتتاح شد.
در مراسم افتتاح آقای هویدا، نخستوزیر، رؤسای مجلسین سنا و شورای ملی، وزیر دربار شاهنشاهی، وزیر اقتصاد و چند تن دیگر از وزیران کابینه، شهردار پایتخت، رؤسای سازمانهای انتظامی کشور، گروهی از رؤسای بانکها و شخصیتهای مختلف اقتصادی و بازرگانی نمایندگان صنایع تولیدی کشور حضور داشتند.
در این موقع شاهنشاه پشت میکروفون قرار گرفتند و بیاناتی به این شرح ایراد فرمودند:
اگر به خاطر داشته باشید تا چند سال پیش امکانات صنعتی ما بسیار محدود بود؛ دکانهای کوچکی که احیانا لولهنگی حلبی یا شیروانیها را میتوانستند بسازند. امروز از آن شیروانیهایی که با ورقههای حلبی میساختند کار ما به پرسی کردن بدنههای ماشین و پرسهای ۱٤۰۰ تنی رسیده است.
با همین بازدید این کارخانه میبینیم که امکان صنعتی شدن این مملکت تا چه حدی آسان فراهم است؛ ثروت طبیعی موجود و ثروت انسانی نیز. بهترین امتحان آن را شما کارگران این کارخانه دادهاید. آینده یک مملکت مترقی و پیشروی بستگی به میزان صنعتی شدن آن دارد.
ما برای ایجاد کار برای پیشرفت جامعه، برای ترقی، برای بهدست آوردن سطح زندگی بالاتری مسلما برنامه صنعتی کردن مملکت را قویا در آتیه دنبال خواهیم کرد. این مؤسسه باید به حداکثر تکمیل بشود مؤسسات از قبیل این باید به تعداد بیشتری در مملکت زیاد بشود. کارگرهایی مثل شما زحمتکش بااستعداد روز به روز در مملکت باید بیشتر بشوند.
[9]
شاه و فرح به تایلند میروند
«خبرگزاری فرانسه» از بانکوک گزارش داد: تافوم کی تیکاک، نخستوزیر تایلند اعلام داشت که شاهنشاه ایران در ماه ژوئن آینده (خرداد ـ تیر) به طور رسمی از تایلند دیدن خواهند کرد.
سفر نخستوزیر و بانو به شوروی
امروز اعلام شد که به دعوت آقای نیکلا یوویج الکسی کاسیکین، رئیس شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، آقای امیرعباس هویدا و
بانو از تاریخ ۲۸ تیر الی ۹ مردادماه سال جاری به طور رسمی از کشور شوروی دیدن خواهند کرد.
در اولین کنگره حزب ایران نوین، نخستوزیر برنامههای آینده را تشریح کرد
جراید امروز کشور نوشتند: ساعت 9:30 صبح امروز اولین کنگره حزب ایران نوین با شرکت یکهزار نفر از اعضای حزب و ٤٢ نفر نمایندگان احزاب سیاسی و نمایندگان پارلمانهای دوازده کشور اروپایی آسیایی و آمریکایی گشایش یافت. آقای هویدا، نخستوزیر، آقای
خسروانی، دبیر کل حزب ایران نوین، وزرا و نمایندگان و سناتورهای حزبی در جلسه حضور داشتند.
ریاست سنی جلسه به آقای نصرتالملک ملکی واگذار شد و پس از انتخاب هیئترئیسه کنگره، رسمیت جلسه اعلام گردید.
آقای دکتر حسین خطیبی به سمت رئیس کنگره و خانم دکتر
فرخرو پارسای و آقای دکتر خیراندیش به سمت نواب رئیس انتخاب شدند.
آنگاه آقای خسروانی، دبیر کل حزب ایران نوین، طی نطق مفصلی اظهار داشت: ما باید با هر گونه فکر انحرافی در حزب، با شدت مبارزه کرده وحدت فکر و عمل را حافظ بنای اجتماعی و سیاسی حزب بدانیم. بنابر این اطاعت از اصل «سانترالیزم دموکراتیک» و قبول انضباط حزبی یکی از بزرگترین وظایف حزبی ما بهشمار میآید.
آقای خسروانی گفت: طبق آماری که در دست است حزب ما در سه سال و اندی، بیش از یکمیلیون نفر عضو پیدا کرده است.
انتخابات آینده
آقای خسروانی ضمن اشاره به انتخابات قریبالوقوع مجلسین سنا و شورای ملی و مؤسسان گفت: در انجام وظایف حزبی یکی از مسئولیتهایی که در آستانه انتخابات برای ما بهوجود آمده آن است که با تمرکز و یکپارچگی بیشتر صفوف حزبیها و استقرار یک رابطه ناگسستنی با قشرهای وسیع جامعه برای انتخاب افرادی که صاحب وجدان انقلابی و حزبی باشند و در جامعه پایگاه اجتماعی و سیاسی داشته باشند خود را آماده کنیم.
سپس آقای هویدا پیرامون اقدامات دولت حزبی سخن گفت.
آقای هویدا، نخستوزیر، ضمن اشاره به انقلاب شاه و ملت و آغاز کار دولت حزبی گفت: با مطالعاتی که مقامات اقتصادی دولت انجام دادهاند برنامه چهارم تنظیم و از اول سال 13٤٧ به مورد اجرا گذاشته خواهد شد.
معاون بانک جهانی به تهران آمد
آقای آلدرولد، معاون مدیر عامل بانک جهانی، ساعت 1:30 بامداد امروز وارد تهران شد.
در فرودگاه مهرآباد آقای دکتر خبیر، رئیس دفتر اطلاعات و گزارشهای سازمان برنامه و چند تن از مسئولین سازمان برنامه از وی استقبال کردند.
آقای آلدرولد یک هفته در ایران اقامت خواهد داشت و طی این مدت با وزرای اقتصاد، آب و برق، دارایی، مدیر عامل سازمان برنامه، رئیس کل بانک مرکزی ایران و رئیس هیئتمدیره بانک توسعه صنعتی و معدنى ایران ملاقات و مذاکره خواهد کرد.
معاون مدیر عامل بانک جهانی تعدادی از فعالیتهای عمرانی را مورد بازدید قرار خواهد داد.
مذاکرات آقای آلدرولد پیرامون امکانات همکاریهای جدید بانک مذکور با طرحهای عمرانی چهارم صورت خواهد گرفت.
شاه در میهمانی شام کاخ گلستان: دوستی ایران و رومانی یک الزام تاریخی است
روزنامه «اطلاعات» نوشت: شاهنشاه آریامهر در میهمانی شام دیشب کاخ گلستان که به افتخار میهمانان عالیقدر ایران، حضرت رئیسجمهوری رومانی و بانو «ستویکا» ترتیب یافته بود، روابط ایران ورومانی را نمونه روابط دو کشور با سیستمهای متفاوت اجتماعی و حکومتی خواندند و اعلام داشتند که در دنیای امروز همزیستی و تفاهم ملل به صورت یک امر الزامی درآمده است.
کیوستویکا، ریاست شورای دولتی، جمهوری رومانی و بانو، ساعت 4 بعد از ظهر دیروز وارد فرودگاه مهرآباد شدند و مورد استقبال گرم و صمیمانه شاهنشاه و شهبانو و مردم ایران قرار گرفتند.
آقای هویدا، نخستوزیر، رؤسای مجلسین، وزیر دربار شاهنشاهی و اعضای کابینه و رجال و شخصیتهای مملکتی در مراسم استقبال از میهمانان عالیقدر ایران حضور داشتند.
کلید تهران
پس از انجام مراسم استقبال شاهنشاه و شهبانو همراه میهمانان ایران عازم پایتخت شدند و در میدان فردوسی شهردار تهران، کلید طلالی پایتخت را به حضرت رئیسجمهوری رومانی تقدیم داشت.
شهردار تهران هنگام تقدیم کلید طلایی به میهمانان عالیقدر ایران خوشامد گفت و سفرشان را به ایران نشانه بارز روابط حسنه دو کشور خواند.
دیشب از طرف شاهنشاه آریامهر و علیا حضرت شهبانو
فرح ضیافتی به شام به افتخار میهمانان عالیقدر ایران در کاخ گلستان ترتیب یافت.
اعضای خاندان جلیل سلطنت، آقای هویدا نخستوزیر و بانو، هیئت وزیران و گروهی از شخصیتهای برجسته مملکتی و خارجی با بانوان خود در این میهمانی شرکت داشتند.
در سر میز شام شاهنشاه آریامهر طی سخنانی گفت: ایران و رومانی یکدیگر را خوب میشناسند؛ زیرا از آغاز رابطه سیاسی آنها اکنون درست چهارصد سال میگذرد، ولی این رابطه کهن امروزه با همکاری وسیع اقتصادی و فرهنگی که میان دو کشور ما برقرار شده نیرو و استحکام تازهای یافته است.
در دو سال اخیر هر دو کشور در راه توسعه این همکاریها قدمهای بزرگی برداشتهاند که نه تنها فى نفسه به نفع خود آنهاست، بلکه به خوبی نشان میدهد که چگونه کشورها و ملل مختلف جهان در صورت تفاهم و حسن نیّت میتوانند با داشتن سیستمهای متفاوت اجتماعی و حکومتی با یکدیگر در راه تأمین مصالح ملی و بینالمللی همکاری مثبت و ثمربخشی داشته باشند.
در سفر خویش به کشور آن حضرت، در دانشگاه بخارست مخصوصا این نکته را متذکر شدم که اصولا در دنیای امروز همزیستی و تفاهم ملل به صورت یک امر الزامی درآمده است؛ زیرا اکنون دیگر راهی به جز چنین تفاهم و همکاری برای اعضای مختلف خانواده واحد بشرى وجود ندارد.
انتخابات و احزاب
روزنامه «اطلاعات» در تفسیر پارلمانی نوشت: دیروز فرمان انتخابات از طرف شاهنشاه آریامهر صادر شد و به موجب فرمان همایونی دولت مکلف گردید مقدمات انجام انتخابات دوره بیستودوم مجلس شورای ملی و دوره پنجم مجلس سنا را در موعد مقرر فراهم آورد.
چندی پیش نیز وزیر کشور طی مصاحبهای اعلام داشت که انتخابات مجلسین سنا و شورای ملی و همچنین مجلس مؤسسان در یک روز (جمعه 13 مرداد) در سراسر کشور به عمل خواهد آمد.
به موازات شروع مقدمات انتخابات نمایندگان منفرد مجلس شورای ملی و سنا احساس کردند که با پیشرفتهای سیاسی و اجتماعی که در مملکت روی داده وقت آن رسیده است که فعالیتهای سیاسی خود را متمرکز کنند و به احزاب موجود بپیوندند تا سیستم حکومت پارلمانی به معنی واقعی در مملکت مستقر گردد و دولت متکی به اکثریت بتواند هدفهای عالی انقلاب شاه و مردم را با سرعت بیشتری به مرحله عمل درآورد.
با آغاز سال نو فعالیتهای تازهای در این زمینه در مجلسین سنا و شورای ملی مشهود گردید و بهتدریج عدهای از سناتورها و نمایندگان مجلس شورای ملی پیوستگی خود را به یکی از دو حزب ایران نوین و مردم اعلام داشتند؛ به طوری که هماکنون از ١٨٦ نفر نمایندگان مجلس شورای ملی ١٤٧ نفر در فراکسیون پارلمانی حزب ایران نوین و ۲۸ نفر در فراکسیون پارلمانی حزب مردم متشکل شدهاند و فقط یازده نفر آنان فعلا منفرد باقی ماندهاند.
خبرنگار پارلمانی «اطلاعات» معتقد است که از یازده نفر منفردین مجلس شورای ملی بهزودی هشت نفر دیگر به احزاب موجود خواهند پیوست. گفته میشود از این هشت نفر دو نفرشان به حزب ایران نوین و شش نفرشان به حزب مردم خواهند پیوست و به این ترتیب مجلس شورای ملی در آخرین روزهای فعالیت پارلمانی خود دارای یک اکثریت ١٤٩ نفری در مقابل یک اقلیت ٣٤ نفری خواهد بود.
لایحه حمایت خانواده تصویب شد
کمیسیون دادگستری مجلس شورای ملی لایحه حمایت خانواده را برای شور دوم مورد بررسی قرار داد و با توجه به پیشنهاداتی که در شور اول آن از طرف نمایندگان تقدیم شده بود این لایحه را با اصلاحاتی تصویب کرد.
گزارش شور دوم لایحه حمایت خانواده آماده طرح در جلسه علنی مجلس شورای ملی گردیده است و احتمال میرود که روز پنجشنبه برای شور نهایی مطرح گردد.
[10]
پینوشتها:
[1]. این تحقیقات، بنا بر دستور اداره کل سوم ساواک صورت گرفته است.
این دستور به این شرح است: تاریخ: 27 /10 /45 شماره: 53891 /316 به: ریاست ساواک قم از: اداره کل سوم موضوع: اظهارات آیتالله خوانساری عطف: 2492 /21ـ27 /9 /45 مفاد نامه معطوفی طی گزارشی به استحضار تیمسار ریاست ساواک رسید. معظم له پینوشت فرمودند: این مبلغ به نظر صحیح نمیآید. در مبلغ آن بیشتر تحقیق نماید به چند نفر و هرکدام چه مبلغ پرداخت شده علیهذا خواهشمند است دستور فرمایید با توجه به مفاد نامه شماره 53193 /316 ـ 5 /9 /45 در اجرای اوامر صادره اقدام لازم معمول و نتیجه را سریعا به این اداره کل اعلام دارند.
مدیر کل اداره سوم.
مقدم رونوشت برابر با اصل است.
[2]. در سال 1346ش پس از بازرسی منزل امام، نام حجتالاسلام احمد منتظری قمی نیز جزء مقسمین عنوان گردیده که در لیست تهیهشده نوشتهاند: «احمد منتظری قمی ساکن قم محله شاهزاده حمزه، کوی حاج حسین... کاشی80 برای طلاب قمی شهریه پرداخت نمود».
رک:
امام در آینه اسناد، ج 9، ص 410.
[3] . احمد بیگدلی آذری معروف به آذری قمی در سال 1304 در قم به دنیا آمد. تحصیلات علوم اسلامی را در قم شروع و در سال 1322 جهت ادامه تحصیل راهی نجف اشرف گردید. پس از بازگشت، محضر حضرات آیات
بروجردی، محقق داماد، علامه طباطبائی را درک نمود.
در جریان نهضت ملی شدن نفت فعال و از اعضای مؤسس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود. وی به دلیل اهتمام به مبارزه با رژیم چندین بار بین سالهای 1345 ـ 1357 دستگیر، زندانی و تبعید گردید.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی مدتی حاکم شرع دادگاه انقلاب قم، سپس دادستان انقلاب اسلامی مرکز، دبیر و سخنگوی جامعه مدرسین، عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای بازنگری قانون اساسی، نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی بود. وی روزنامه «رسالت» را با جمعی از دوستان خویش تأسیس و مدتها خود برای آن مقاله مینوشت.
از تألیفات ایشان میتوان «جنگ و صلح در اسلام»، «ولایت فقیه از دیدگاه فقهای خط امام»، «شرحی بر وصیتنامه سیاسی الهی امام(ره)»، «پرسش و پاسخ مذهبی»، «مالکیت در اسلام»، «ولایت فقیه از دیدگاه شیخ انصاری»، «احتکار و گرانفروشی» و... نام برد.
آیتالله آذری قمی در سال 1377 از دنیا رفت.
[4] . آیتالله سیدمحمدصادق لواسانی در سال 1285ش در نجف به دنیا آمد. مقدمات علوم حوزوی را در همین شهر طی کرد و بعدها به ایران آمد و در اراک مستقر شد.
ایشان با هجرت
آیتالله العظمی حائری یزدی از اراک به قم، عازم این شهر شد. آیتالله لواسانی در مدرسه دارالشفای قم با حضرت امام خمینی(ره) آشنا شد و این دوستی تا پایان عمر این بزرگوار ادامه داشت.
آیتالله لواسانی در طول 25 سال تحصیل و تدریس، اداره مدارسی چون فیضیه و دارالشفاء را به عهده داشت. ایشان پس از عزیمت به تهران نماینده و وکیل تامالاختیار امام بودند.
همکاری و پشتیبانی ایشان از حضرت امام(ره) باعث شد که در سال 1351 توسط رژیم پهلوی بازداشت شوند و مدتی در زندان انفرادی به سر برند. بار دیگر در سال 1353 سه سال به هشتپر طالش تبعید شدند.
آیتالله لواسانی از روحانیون مبارز و زاهد زمانه خود بودند. پس از انقلاب اسلامی نیز گمنام در خانه محقر خود زندگی کردند تا اینکه در سال 1369 از دنیا رفتند.
رک:
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج 3، ص 208.
[5] .
شهید آیتالله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ص 212؛
آیتالله شیخ شهابالدین اشراقی به روایت اسناد ساواک، ص 215؛
آیتالله سیدمرتضی پسندیده به روایت اسناد ساواک، ص 119؛
آیتالله حاج سیدمحمدصادق لواسانی به روایت اسناد ساواک، ص 131.
[6] .
شهید آیتالله دکتر محمد مفتح به روایت اسناد ساواک، ص 150.
[7] .
آیتالله حاج آقاحسین خادمی به روایت اسناد ساواک، ص 163.
[8] .
پایگاههای انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک؛ مسجد جامع بازار تهران، ج 2، ص 34.
[9] .
اطلاعات، 24 اردیبهشت 1346، صص 1 و 4. فرد هالیدی تجربه حمایت دولت از صنایع تحت عنوان استراتژی جایگزینی واردات را تجربه کاملا ناموفق و ناکارآمدی در ایران برشمرده و معتقد است در بخش صنعت ایران حتی در صنایع جدید تحت حمایت دولت نیز اتلاف در درجه بالایی وجود داشته و به دلیل کمبودهای جدی در این حوزه دولت مجبور به وارد کردن بسیاری از قطعات از خارج بوده است و از این جهت تولیدات صنعتی ایران بیشتر جنبه مونتاژ به خود گرفت و ایران از این بابت فاقد تکنولوژی مستقل گردید. ضمن اینکه کارایی نیز بسیار پایین و هزینه تولید صنعتی بسیار بالا بوده و محصولات صنعتی تولیدی بسیار گرانتر از محصولات مشابه خارجی درمیآمدند. از نظر هالیدی صرفا تعرفههای بسیار زیاد گمرکی بوده که موجب حفظ این بخشها شده است درحالیکه هدف از این تعرفهها باید فراهم ساختن فرصتی موقت برای جان گرفتن این صنایع باشد و اگر بنا باشد که تعرفهها صنایع ایران را از تأثیر رقیبان خارجی به طور دائمی حفظ کند، دیگر چنین وضعی قابل توجیه نیست. بدین سان به نظر میرسد وضع تعرفههای حمایتی دولت صرفا به ایجاد صنایع مونتاژی آن هم با قیمت بالاتر و کیفیت بسیار پایینتر از سطح جهانی منجر شده است. یک گزارش رسمی آلمان غربی که در سال 1974 منتشر شده است، برآورد هشداردهندهای از اعمال چنین سیاستی برای صنایع ایران میدهد و مینویسد: «در مواردی که هدف جانشین کردن واردات به منظور صرفهجویی در ارز خارجی بوده، تأسیس تشکیلاتی محدود به تکنولوژی ساده مراحل نهایی تولید مانند مونتاژ اتومبیل، رادیو، و وسایل الکتریکی باعث افزایش بیتناسب نیازهای وارداتی اجزای لازم شده است».
رک: فرد هالیدی،
ایران: دیکتاتوری و توسعه، ترجمه علی طلوع و محسن یلفانی، تهران، نشر علم، 1358، ص 149.
[10] .
اطلاعات، 24 اردیبهشت 1346، صص 1، 4، 13 و 16.