تاریخ معاصر - ۴ تیر ۱۳۴۶

همکار ساواک اعلامیه آیت‌الله مرعشی را به سازمان امنیت داد!/ «چمران اگر به ایران بیاید بدون کسب نظر از ساواک اجازه خروج داده نشود»!/ دیدار وزیر اصلاحات ارضی اتیوپی با شاه/
مذاکره درباره احداث لوله گاز سراسری/ هیئت‌رئیسه کانون وکلای دادگستری/ در جلسه امروز مجلس شورای ملی؛ استرداد قسمتی از اراضی کنسرسیوم تصویب شد/ الاهرام: مذاکرات شوروی ـ مصر شکست خورد/ رومانی پیشنهاد تأسیس صنایع جدیدی در ایران کرد/ مدیر کل بی‌سیم پهلوی/ ملاقات‌های اقتصادی/ نمایشگاه دائمی رومانی در تهران

همکار ساواک اعلامیه آیت‌الله مرعشی را به سازمان امنیت داد!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ ۴ تیر ۱۳۴۶ «عصر روز 3 /4 /46 آیت‌الله نجفی صاحب عکاسی مهتاب همکار این ساواک را احضار اعلامیه‌ای به خط خود تحت عنوان اینکه به مناسبت حوادث اخیر در روز مولود مسعود پیغمبر از تظاهر به جشن و چراغانی خودداری گردد به نام‌برده تحویل که تعداد پنجاه نسخه تهیه و تسلیم نماید. همکار اصل نسخه را به عنوان اینکه اشتباها پاره شده نگهداری و به ساواک تحویل نموده که عین آن پستا تقدیم می‌گردد؛ ضمنا طبق اطلاع چهارصد نسخه هم در تهران چاپ و توزیع شده».
در ذیل این سند آمده است: پیدا نمایید در کجا چاپ کرده و کی برای چاپ داده، مسئولینی را اگر انجام داده‌اند فورا بازداشت شوند.
در ذیل این سند در بندهای مختلف همچنین تأکید شده است:
1. به ساواک قم اعلام شود رعایت حفاظت انجام نمی‌شود و به این ترتیب منبع خواهد سوخت در این مورد آموزش لازم داده شود؛
2. این تلگراف طبقه‌بندی حفاظتی ندارد. چگونگی سؤال شود؛
3. آیا آیت‌الله نجفی شخصا این کار را کرده یا شخصی از طرف او آمده؛
4. منبع از کجا فهمیده چهارصد نسخه در تهران چاپ شده. اگر چنین شده باشد، علت اینکه به منبع باز هم مراجعه شده چیست؟[1]
در یک سند دیگر به همین تاریخ درباره اعلامیه آیت‌الله مرعشی نجفی آمده است: صدور اعلامیه مزبور موجب ناراحتی قاطبه اهالی قم شده و این ساواک وسیله شهرداری اقداماتی به عمل آورده که جشن و چراغانی در روز مسعود عملی گردید.[2]
در یک گزارش دیگر ساواک به تاریخ ۴ تیر ۱۳۴۶ می‌خوانیم: اخیرا فتوکپی اظهار نظر میلانی در مورد جنگ اعراب و اسرائیل و خودداری مسلمانان از برقراری ارتباط با یهودیان، که به خط خود او می‌باشد، در تهران انتشار یافته و متعاقبا جهت آن ساواک ارسال خواهد شد؛ ضمنا تیمسار ریاست ساواک پی‌نوشت فرمودند: «نام‌برده دروغ می‌گوید و قبلا نظرش را داده است».[3]

«چمران اگر به ایران بیاید بدون کسب نظر از ساواک اجازه خروج داده نشود»!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ ۴ تیر ۱۳۴۶ درباره مصطفی چمران «خواهشمند است دستور فرمایند چنانچه نام‌برده بالا به ایران مراجعت نمود، مراتب را سریعا اعلام و بدون استعلام نظر از این اداره کل با خروج مجدد وی از کشور موافقت ننمایند».[4]

دیدار وزیر اصلاحات ارضی اتیوپی با شاه

روزنامه «اطلاعات» نوشت: شاهنشاه آریامهر بعد از ظهر دیروز آقای بلتن گابرت صادگر، وزیر اصلاحات ارضی اتیوپی را به حضور پذیرفتند.
این شرفیابی در کاخ نیاوران صورت گرفت.[5]

مذاکره درباره احداث لوله گاز سراسری

یک هیئت نفتی برای مذاکره در اطراف لوله گاز سرتاسری به شوروی رفت.
بنا به گزارش رادیو مسکو، این هیئت پس از مذاکره در مسکو برای بازدید و مذاکره با مسئولان اداره خطوط لوله گاز «لنینگراد» و «کیف» با هواپیما به تفلیس و ایروان و کرانه‌های دریای سیاه در قفقاز خواهد رفت.[6]

هیئت‌رئیسه کانون وکلای دادگستری

دیروز هیئت‌رئیسه کانون وکلای دادگستری برای مدت یک سال از طرف هیئت‌مدیره این کانون به این شرح انتخاب شد:
آقایان سیدهاشم وکیل، رئیس، عباس نراقی، ارسلان خلعتبری نواب رئیس، جعفر منصوریان و دکتر شاهکار بازرس، دکتر حبیب دادفر و ابوالقاسم تفضلی دبیران هیئت‌مدیره.[7]

در جلسه امروز مجلس شورای ملی؛ استرداد قسمتی از اراضی کنسرسیوم تصویب شد

روزنامه «اطلاعات» نوشت: ساعت ۹ بامداد امروز جلسه علنی مجلس شورای ملی به ریاست آقای دکتر شفیع امین (نایب رئیس) تشکیل گردید.
در این موقع مجلس وارد دستور شد و لایحه اجازه مبادله قرارداد الحاقی دوم به قرارداد فروش نفت و گاز مصوب 7 آبان‌ماه 13۳۳ برای شور اول مطرح شد. برای این لایحه پیشنهاد فوریت شد و تصویب گردید.
آقای دکتر مبین در مخالفت با این لایحه صحبت کرد و گفت: اول اینکه این لایحه در فراکسیون پارلمانی مطرح شده؛ دوم اینکه در کمیسیون دارایی، یعنی کمیسیون اصلی، مجددا مورد رسیدگی قرار نگرفته؛ سوم اینکه با تصویب فوریت فرصت کافی برای مطالعه رسیدگی به این لایحه داده نشده است. علت دیگر مخالفت بنده این است که آن وقت که قرارداد فروش نفت و گاز به تصویب رسید با توجه به مقتضیات زمان مصلحت بود، ولی حالا با توجه به قراردادهایی که خود ما با دیگران و بر اساس 75-25 و حتی 5/81- 5/18 بسته‌ایم، قرارداد مصوب آبان‌ماه ۱۳۳۳ به‌هیچ‌وجه به صلاح ما نیست و دیگر نباید اصل 50-50 را قبول داشته باشیم.
مطلب اساسی دیگر اینکه در قرارداد الحاقی حد سه میل فاصله دریایی از بین رفته و تمام مناطق بین جزایر خلیج فارس تا ساحل جنوب جزء حوزه قرارداد منظور گردیده و این به صلاح کشور نیست؛ زیرا ما می‌توانیم در این مناطق چندین قرارداد جدید امضا کنیم؛ چرا مفت و مجانی به کنسرسیوم بدهیم؟

اراضی خشک
در این لایحه باید خیلی خلاصه این طور نوشته شود که سه قطعه از اراضی خشکی حوزه عملیات کسر شد و دیگر احتیاج به این توضیح و تفصیل نیست.

بهبود شرایط

آقای دکتر مصطفى الموتى در تأیید لایحه صحبت کرد و گفت: شاید خیلی از ما امروز با قرارداد کنسرسیوم موافق نباشیم، ولی در سال ۱۳۳۳ مصلحت ما امضای چنین قراردادی را ایجاب می‌کرد و از طرف دیگر تمام دنیا به این امر معتقد است که ملت ایران به امضاهای خود پایبند است، ولی نفع ملت ایران اقتضا می‌کند که بهبود شرایط قراردادها همیشه اقدام شود و این لایحه هم در این جهت تنظیم و تقدیم شده است.
آقای دکتر الموتى گفت: بنده هم معتقدم که قرارداد نفتی ایران با کنسرسیوم منافع ملت ایران را کاملا تأمین نمی‌کند، ولی باید صبر کنیم تا مدت قرارداد منقضی شود و تا آن موقع با این گونه لوایح ما می‌توانیم قرارداد کنسرسیوم را به نفع ایران تعدیل کنیم و این لایحه صددرصد به نفع ایران است.

از اکثریت افتاد

هنگام اعلام رأی در کلیات لایحه قرارداد الحاقی دوم به فروش نفت و گاز جلسه از اکثریت افتاد و رئیس جلسه به انتظار حصول اکثریت ماند. آقای خواجه‌نوری، لیدر فراکسیون اکثریت، با حالت عصبانی گفت: اینکه درست نیست که جلسه از اکثریت بیفتد. رئیس جلسه پاسخ داد: نمایندگان در کمیسیون‌ها شرکت کرده‌اند.
پس از چند دقیقه با ورود عده‌ای از نمایندگان، اکثریت حاصل شد و کلیات لایحه تصویب گردید.
در ماده واحده آقای دکتر مبین گفت: بنده هم معتقدم که ملت ایران به امضای خود احترام می‌گذارد و مخالفت بنده با این لایحه هم به همین علت است؛ زیرا در قرارداد اصلی ما تصریح کرده‌ایم که تا پایان مدت قرارداد در حوزه قرارداد نباید تغییری داده شود و پس دادن سه قطعه زمین نباید با مطالب غیر ضروری مخلوط شود و لایحه‌ای بیاورند که در آن از مسائلی بحث شده که به صلاح ملت ایران نیست.
آقای امیرحسین فولادوند در موافقت با این لایحه صحبت کرد.
در این موقع به این لایحه با گزارش کمیسیون دارایی و تبصره الحاقی رأی گرفتند و تصویب شد و به مجلس سنا ارسال شد.
متن تبصره به شرح زیر است:
تبصره
با تصویب این قرارداد الحاقی در وضع حدود، مساحت و مشخصات ناحیه عملیات موضوع قرارداد فروش نفت و گاز مورخ 7 آبان‌ماه ۱۳۳۳ جز تقلیل سه قسمت مشخص و تغییرات ناشیه از این تقلیل هیچ گونه تغییر دیگری حاصل نمی‌شود.
سپس لایحه واگذاری اختیار وصول جرائم رانندگی به افسران ژاندارمری در راه‌ها مطرح و تصویب شد.[8]

الاهرام: مذاکرات شوروی ـ مصر شکست خورد

«آسوشیتدپرس» 25 ژوئن از قاهره گزارش داد: روزنامه «الاهرام»، ارگان نیمه‌رسمی دولت مصر، امروز اعلام داشت که گفت‌وگوهای سه‌روزه پرزیدنت پادگورنی و ناصر با شکست مواجه شده و طرفین نتوانسته‌اند در مورد یک سلسله مسائل مهم به توافق برسند.
روزنامه الاهرام این عدم موفقیت را به گفت‌وگوهای پرزیدنت چانسون و الکسی کاسیگین، رهبران آمریکا و شوروی، مربوط ساخته است. به دنبال بازگشت پادگورنی به شوروی، هیئت نظامی شوروی به ریاست مارشال زاخاروف، رئیس ستاد نیروهای مسلح شوروی در قاهره، به مذاکره با رهبران نظامی مصر ادامه می‌دهد.
الاهرام نوشته است: نتیجه مذاکرات کنونی مصر و شوروی به نتیجه کنفرانس سران آمریکا و شوروی و اجلاسیه مجمع عمومی بستگی دارد.
اعلامیه مشترک مصر و شوروی، که از پس از خروج پادگورنی از مصر منتشر شد، فقط به کلیات روابط دو کشور و جنگ خاورمیانه اشاره کرده است.[9]

رومانی پیشنهاد تأسیس صنایع جدیدی در ایران کرد

عصر امروز موافقت‌نامه جدید ایران و رومانی به وسیله وزیر بازرگانی خارجی رومانی و وزیر اقتصاد ایران به امضا خواهد رسید.
این موافقت‌نامه بر اساس مذاکرات وزیران مشترک دو کشور تهیه شده است.
آقای گئورگه چوارا، وزیر بازرگانی خارجی رومانی، فردا ایران را ترک می‌گوید.

پیشنهادها

براساس تقاضای ایران، دولت رومانی هفته گذشته پیشنهاداتی جهت همکاری در ایجاد تأسیسات صنعتی جدید در ایران تسلیم وزارت اقتصاد کرد.
در میان این پیشنهادها، دولت رومانی آمادگی خود را جهت تأسیس پالایشگاه‌هایی تا ظرفیت سه‌میلیون تُن، کارخانه تولید گاز مایع و سیلندرسازی به ظرفیت سی‌هزار تُن تأسیسات برای تغلیظ سنگ آهن به ظرفیت سیصدهزار تُن، ایجاد کارخانه‌های برق به ظرفیت ۳ تا ۵۰ مگاوات، کارخانه تولید سود سوزآور، صدهزار تُن، کارخانه‌های مختلف شیمیایی، سموم دفع آفات نباتی، سیمان به ظرفیت تا دوهزار تُن در روز اعلام داشته است.
این پیشنهادها اکنون مورد بررسی کارشناسان ایران می‌باشد.[10]

مدیر کل بی‌سیم پهلوی

آقای مهندس احمد معتمدی به سمت مدیر کل بی‌سیم پهلوی منصوب و مشغول کار شد.[11]

ملاقات‌های اقتصادی

امروز آقای بلتن گابرت صادک، وزیر اصلاحات ارضی اتیوپی (حبشه)، به اتفاق معاون خود با تیمسار سپهبد ریاحی، وزیر کشاورزی، و سپس با آقای دکتر ولیان، معاون وزارت کشاورزی، ملاقات کرد.
در این ملاقات‌ها امکان استفاده از تجربیات کارشناسان اصلاحات ارضی در اجرای برنامه‌های اصلاحات ارضی در اتیوپی مورد مذاکره قرار گرفت.
همچنین آقای گئورکه چوارا، وزیر بازرگانی خارجی رومانی، و سفیر آن کشور در ایران به اتفاق کارشناسان رومانی طی ملاقاتی که با وزیر کشاورزی کردند درباره مسئله کشت دانه‌های روغنی و خرید ماشین‌آلات کشاورزی مذاکراتی انجام دادند و موافقت شد دو دستگاه ماشین مخصوص دروی ذرت از طرف رومانی به ایران تحویل شود تا پس از امتحان آن در صورت مفید بودن برای خریداری این نوع ماشین اقدام گردد.[12]

نمایشگاه دائمی رومانی در تهران

یک نمایشگاه دائمی از کالاهای صادراتی کشور رومانی دیروز به وسیله آقای محمد خسروشاهی، رئیس اتاق بازرگانی تهران، در خیابان سعدی افتتاح شد.
آقای ولاد، کاردار سفارت رومانی، اظهار داشت: این نمایشگاه به طور دائم برای بازدید عموم آزاد خواهد بود و کالاهای این نمایشگاه، هرچند مدت یک بار تعویض می‌شود.
آقایان دکتر عالیخانی: وزیر اقتصاد، چوارا: وزیر بازرگانی خارجی رومانی، و عده‌ای از مقامات ایرانی و رومانی در مراسم گشایش نمایشگاه شرکت داشتند.[13]

پی‌نوشت‌ها:

[1] . آیت‌الله العظمی سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی به روایت اسناد ساواک، ج 2، ص 40.

[2] . همان، ص 41.

[3] . آیت‌الله العظمی سیدمحمدهادی میلانی به روایت اسناد ساواک، ج 3، ص 58؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک؛ استان خراسان رضوی، ج ۵، ص 325. علیرغم پی‌نوشت رئیس ساواک خراسان در خصوص نظر آیت‌الله میلانی در مورد جنگ اعراب و اسرائیل، فرازهایی از نظرات آیت‌الله میلانی در پیوست سند شماره 1727ه ـ 29 /3 /46 قبلا آمده است.
در سند به تاریخ ۲۹ خرداد ۱۳۴۶ آمده است:
متن سند:
از: ساواک خراسان
به: تیمسار ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشور
شماره: 1727/ ه اداره کل سوم (316) هنگام شروع جنگ بین اعراب و اسرائیل چون پیش‌بینی می‌شد که از جانب روحانیون مخالف و متعصبین مذهبی تحریکاتی به عمل آید، لذا با آیت‌الله میلانی سفارش شد که در این جریان مداخله‌ای نداشته باشد و بدون نظر ساواک عملی انجام ندهد. مشارالیه به این امر موافقت نموده و چون عده‌ای به وی مراجعه و نظر او را کسب می‌نمودند وی گفته است: من اقدامات خودم را کرده‌ام. در تاریخ 27 /3 /46 سیدمحمدعلی میلانی در معیت اعتمادالاسلام بختیاری در منزل با اینجانب ملاقات و نظریات آیت‌الله میلانی را در پنج ماده تقدیم داشته که فتوکپی آن به پیوست تقدیم می‌گردد.
میلانی با نوشتن این نامه می‌خواهد برای مراجعین قسم یاد کند که او اقدامات لازم را به عمل آورده است.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت خراسان.
در پنج ماده مد نظر آیت‌الله میلانی آمده بود:
[1]. دولت ایران در سازمان ملل از حقوق کشورهای اسلامی دفاع کند و کوشش نماید تا اراضی مغصوبه را اسرائیل به صاحبانش برگرداند خاصّه مسجد اقصی بیت‌المقدس؛
2. هر چه بیشتر دولت ایران در روزنامه‌ها اظهار تأثر و تأسف از پیشامدی که در نبرد کفر و اسلام به‌وجود آمده بنماید خوب است و لازم؛
3. به دولت اسرائیل اعتراض نمایند از اعمال و رفتاری که کرده است؛
4. هرچه بیشتر دولت ایران نسبت به همه آسیب‌دیدگان کمک نماید شایسته است و اعلام نماید تا آنجا که ممکن باشد حاضر به کمک به همه مسلمانان است؛
5. مجلس ختم برای کشتگان مسلمین در جامع گوهرشاد به امضای سیدمحمّدعلی.

[4]. شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران به روایت اسناد ساواک، ص 82.

[5] . اطلاعات، 4 تیر 1346، ص 20.

[6] . همان‌جا.

[7] . همان‌جا.

[8] . همان، صص 17 و 20.

[9] . همان، ص 17.

[10]. همان‌جا.

[11] . همان، ص ۴.

[12] . همان‌جا.

[13] . همان‌جا.