تاریخ معاصر - 27 شهریور 1346

گزارش ساواک از شایعات درباره تغییر دولت و عصبانیت شاه از هویدا!/ شاه: شوروی ممکن است در بهره‌برداری از نفت ایران شرکت داده شود/ اسلحه از شوروی/ اعضای هیئت نمایندگی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل متحد/ وزیر دارایی به ریودوژانیرو می‌رود/ کنفرانس وزرای اوپک پایان یافت/ ماجرای «مینی‌ژوپ» حقیقت ندارد!/ نفیسی به سؤالات رئیس دادگاه پاسخ داد/ شعرایی که در جشن هنر شیراز شعر خواندند!

گزارش ساواک از شایعات درباره تغییر دولت و عصبانیت شاه از هویدا!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 27 شهریور 1346 «صبح روز 24 /6 /46 جلسه‌ای در منزل آقای وثوق واقع در شمیران ... تشکیل گردید. ابتدا آقای محمدجواد بهروز اظهار داشت: آقای محمود قوام صدری،[1] معاون وزارت دارایی، به سمت سناتور انتصابی منصوب می‌گردد و آقای زین‌العابدین رهبری مدیرکل اقتصادی و معاون پارلمانی وزارت دارایی می‌شود».
این سند می‌افزاید: «سپس آقای شمس‌الدین غفوری اظهار می‌دارد که وضع هویدا خراب شده است. وقتی شاهنشاه از مسافرت مراجعت فرمودند به هویدا اعتنایی نکردند و با شریف‌امامی گرم گرفته بودند و اعلیحضرت همایونی از هویدا عصبانی هستند و در نوشهر به ایشان پرخاش فرموده‌اند و نظر شاهنشاه این است که کابینه آینده غیر حزبی باشد. ممکن است یکی از آقایان شریف‌امامی یا اردشیر زاهدی نخست‌وزیر شود».
در ادامه گزارش تصریح شده است: آن‌گاه آقای معصومی می‌گوید که سازمان جدید وزارت دارایی پیاده نشده است و من از آقای مهدی معتمدی، که رئیس تشکیلات وزارت دارایی می‌باشد، پرسیدم شما که مسئول کار هستید چرا سازمان را پیاده نمی‌کنید؟ آقای معتمدی می‌گفت: وزیر دارایی گفته است اگر سازمان پیاده بشود، عده‌ای از کار بیکار می‌شوند و سروصدا راه می‌اندازند. فعلا دست نگهدارید؛ سپس آقای غفوری اظهار می‌دارد وزیر دارایی منتظر است حق حساب خودش را از بابت نفت بگیرد و پست سفارت در خارج برای خودش درست کند. دلش که برای اصلاح وزارت دارایی نسوخته است. وزارت دارایی خراب بشود یا مملکت ما ضرر کند تأثیر به حال این قبیل وزرا که به فکر نفع خودشان هستند ندارد. در این جلسه آقای اکبر مجلسی اظهار داشت: دکتر زاهدی، رئیس بانک کشاورزی، احتمال دارد برکنار بشود. نام‌برده افزود: از وضع انتخابات در ایران «سیا»ی آمریکا ناراضی می‌باشد.[2]

شاه: شوروی ممکن است در بهره‌برداری از نفت ایران شرکت داده شود

شاه طی مصاحبه‌ای با اریک پیس، خبرنگار ویژه «نيويورك‌تایمز» گفت: امکان دارد شوروی در بهره‌برداری از منابع نفت ایران سهیم گردد.
شاه همچنین اظهار امیدواری کردند روزی فرا رسد که دنیا بتواند مسئولیت‌های خود را بدون وجود سازمان‌های دفاعی مانند سنتو ایفا نماید.
در خصوص سازمان پیمان مرکزی، محمدرضا پهلوی گفت که آینده درباره این سازمان تصمیم خواهد گرفت، ولی ما نسبت به انحلال آن اقدامی نخواهیم کرد.

اسلحه از شوروی

محمدرضا پهلوی در مصاحبه چهل‌دقیقه‌ای خود تأکید فرمودند که سیاست مستقل ملی ایران ریشه دوانیده و اینك كاملا بر پای خود استوار می‌باشد.
شاه در پاسخ به یک سؤال در مورد خرید اسلحه از شوروی گفت: هم‌اکنون مقداری از اسلحه خریداری‌شده از شوروی به ایران تحویل شده و در آینده چنانچه لازم و مقتضی بدانند، باز هم از اتحاد شوروی اسلحه خواهند خرید.
بر اساس این گزارش اظهارات شاه مبنی بر تحویل شدن اسلحه خریداری‌شده از شوروی به مبلغ یکصد میلیون دلار نشان می‌دهد که قراردادی که زمستان گذشته بین دو کشور امضا شد به اجرا درآمده است.
شاه در این مصاحبه گفت که اصولا با به‌کار بردن زور برای حل اختلافات و به‌ویژه در دعوای میان اعراب و اسرائیل مخالف می‌باشند و افزودند که ایران در نظر ندارد میان اعراب و اسرائیل میانجی‌گری نماید. ما دنبال سکویی برای تبلیغ به نفع خود نمی‌گردیم؛ زیرا اصولا احتیاجی به تبلیغ کردن نداریم.
محمدرضا پهلوی در مورد اهمیت سیاسی خرید اسلحه از شوروی فرمودند: به من بگویید آیا اسلحه روح دارد و آیا می‌تواند به نفع يك مذهب و يا يك ایدئولوژی تبلیغ نماید؟ این آدمی است که اسلحه را به کار می‌اندازد و از آن استفاده می‌کند و این انسان‌ها هستند که به‌شمار می‌آیند نه اسلحه.
شاه آن‌گاه خاطرنشان ساخت که مع‌ذلك به نظر وی تصمیم آمریکا در محدود کردن فروش اسلحه به کشورهای خارج عاقلانه نیست؛ زیرا «کسانی که احتیاج به اسلحه دارند اگر از شما نخرند از کشور دیگری خواهند خرید».[3]

اعضای هیئت نمایندگی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل متحد

سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرد که هیئت نمایندگی دولت شاهنشاهی در بیست‌ودومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد تحت ریاست آقای اردشیر زاهدی، وزیر امور خارجه، به شرح زیر تعیین شده است: آقایان دکتر مهدی وکیل: سفیر و نماینده دائم در سازمان ملل متحد، دکتر مجید رهنما: سفیر شاهنشاه آریامهر در برن، دکتر فریدون هويدا: معاون امور بین‌المللی و اقتصادی، دکتر منوچهر فرتاش: مدیر کل سیاسی وزارت امور خارجه، دکتر عباس نیری: مدیر کل امور اقتصادی وزارت امور خارجه نمایندگان اصلی هیئت، دکتر عزالدین کاظمی: رئیس اداره عهود وامور حقوقی نماینده علی‌البدل.
ضمنا چند نفر کارمند دیگر از وزارت امور خارجه و از دفتر نمایندگی دائمی ایران در سازمان ملل متحد در نيويورك جزء هیئت نمایندگی دولت شاهنشاهی خواهند بود.[4]

وزیر دارایی به ریودوژانیرو می‌رود

آقای دکتر جمشید آموزگار، وزیر دارایی، برای شرکت در مجمع عمومی بانك جهانی به ریودوژانیرو عزیمت خواهد کرد.
مجمع عمومی بانك جهانی و صندوق بین‌المللی پول در 4 مهرماه در شهر ریودوژانیرو، پایتخت آرژانتین، تشکیل خواهد شد.
در این مجمع، وزیر دارایی و آقای دکتر جهانگیر آموزگار، رئیس دفتر اقتصادی ایران در واشنگتن، به عنوان نماینده سهام ایران شرکت خواهند کرد.[5]

کنفرانس وزرای اوپک پایان یافت

وزرای نفت و دارایی کشورهای عضو اوپک پس از سه روز مذاکره کار خود را عصر دیروز پایان دادند و قرار است امروز اعلامیه‌ای از طرف دبیرخانه اوپک منتشر شود.
این اعلامیه حاکی از تمام تصمیمات اوپک نخواهد بود؛ زيرا رويه اوپک این است که قطعنامه‌های مصوبه را به اطلاع دولت‌های عضو می‌رساند و حتی اگر یکی از آنها مخالفت کرد، از انتشار و اجرای قطعنامه جلوگیری می‌کند. در غیر این صورت اعلامیه در يك روز معین در پایتخت همه کشورها منتشر می‌شود.

بهره مالكانه

روزنامه «اطلاعات» نوشت: اخبار رسیده از رم نشان می‌دهد همان‌طوری که ما در شماره‌های قبل نظر دادیم، کنفرانس تصمیمات مهمی اتخاذ نکرده است.
گویا دو مورد مهم در کنفرانس مطرح شده که یکی مربوط به افزایش قیمت نفت دریای مدیترانه و دیگر مربوط به لغو تخفیف بهره مالکانه است.
در مورد بهره مالكانه، تصميم لغو تخفیف از یک سال قبل گرفته شده بود و کشورهای عضو از جمله ایران از سال قبل مذاکرات خود را آغاز کرده بودند. در زمستان سال قبل آقای دکتر جمشید آموزگار با يك هيئت كنسرسیوم در این مورد در تهران مذاكره به عمل آورد و نمایندگان عربستان سعودی و قطر هم به عنوان ناظر در آن شرکت کردند؛ لذا این موضوع مطلب جدیدی نیست؛ فقط چیزی که ممکن است در کنفرانس روی آن تصمیم گرفته شده باشد، تسریع و تعقيب جدى این قضیه است.
پیش‌بینی می‌شود بعد از کنفرانس رم، مسئله به طور جدی و فوری مورد بررسی قرار گیرد.

اعلامیه اوپک

ظهر امروز اعلاميه كنفرانس اوپك به شرح زیر در رم انتشار یافت:
در سیزدهمین کنفرانس سازمان «اوپک» از روز ١٥ تا ۱۷ سپتامبر (24 تا ٢٧ شهریور) برای بررسی مسائل مربوط به صنعت بین‌المللی نفت در رم تشکیل شد. کنفرانس علاوه بر مسائل دیگر، روش عراق و لیبی را در مورد ارزیابی مجدد قیمت‌ها (قیمت‌های مرزی لیبی) مورد بررسی قرار داده و پشتیبانی کامل خود را از درخواست این دو کشور عضو اعلام داشت.
کنفرانس تصمیم گرفت که در ماه اكتبر نيز يك جلسه مشورتی در عربستان سعودی تشکیل دهد.[6]

ماجرای «مینی‌ژوپ» حقیقت ندارد!

امروز آقای گرکانی، دادستان تهران، به خبرنگار «اطلاعات» گفت: چون اخیرا در یکی از نشریات هفتگی تهران تحت عنوان «مزاحمت براى يك بانوی مینی‌ژوپ‌پوش» خبر دروغ و تحريك‌آمیزی درج گردیده و توضیح داده شده بود که پرونده در دادسرای تهران تحت تعقیب است و این خبر عاری از حقیقت موجب تشویش افکار عمومی گردیده است، به بازپرس شعبه ۳۲ دادسرای تهران دستور داده شد که مسئولین انتشار این خبر تعقیب شوند.[7]

نفیسی به سؤالات رئیس دادگاه پاسخ داد

پنجمین جلسه محاکمه متهمین شهرداری دیروز در سالن شعبه اول دادگاه دیوان کشور شروع شد و آقای احمد نفیسی، شهردار اسبق تهران، به سؤالات آقای عریضی پیرامون پرونده‌های آسفالت و میدان رباط کریم پاسخ گفت.
رئیس دادگاه پرسید: آقای دکتر نصر، شهردار وقت، در ذیل نامه اداره املاک نوشته: «در شورای عالی اداری از لحاظ رعایت اصول مطرح شود» و شورای اداری از اداره فنی سؤال کرده که آیا احداث میدان در محل مزبور ضرورت دارد یا نه. توضیح دهید چه شد این نظر شورا تأمین نگردید؟
نفیسی: در مورد تمام این مطالبی که ذکر فرمودید و هر کار دیگری که در زمان معاونت من انجام شده مسئول شخص شهردار وقت بوده است و اگر احیانا کار خلافی شده، شورای اداری و مهندسین شهرسازی و املاك مسئول هستند؛ زیرا کلیه تشریفات قبل از تصدی من انجام شده و مطابق گزارشی که در پرونده موجود است، کلیه تشریفات از لحاظ توسعه معابر قبل از دوران تصدی من انجام گرفته بود.
آقای شهردار وقت به رئیس امور مالی شهرداری دستور داده بود که هیچ کدام از اسناد مالی را جز با تأیید خود ایشان امضا نکنند.
رئیس دادگاه: با اینکه خود آقای دکتر نصر دستور داده‌اند که موضوع در شورای اداری مطرح شود و آن شورا تصمیم را با شرکت مهندسین شهرسازی مطرح و نظر ایشان را جلب نماید چه شد که شما این نظر را تأمین نکردید؟
نفیسی: اولا مأمور اجرای توسعه معابر در گزارش خود ضرورت ایجاد میدان را تصویب کرد؛ ثانیا اداره کل فنی نیز قبلا ضرورت احداث میدان را تأیید کرده است و ضمنا پس از تصویب وزارت کشور و ارزیابی و خرید زمین و غیره اداره املاك و شهرسازی موظف به اجرای دستور وزارت کشور می‌باشند و شهردار و معاون او امضاکننده نامه هستند و وظیفه ندارند که جز نظر اجمالی روی پرونده نظر دیگری بدهند.
رئیس دادگاه: شما در ذیل گزارش مربوط به شركت «نیو» نوشته‌اید: «با رعایت مقررات و مفاد قرارداد اقدام شود». توضیح دهید طرف خطاب شما برای رعایت مقررات چه کسی بوده است؟
نفیسی: مورد خطاب شخص گزارش‌دهنده بوده است. بر طبق ماده ۷۹ قانون شهرداری، انجمن شهر و رئیس حسابداری و نماینده انجمن و شهرداری مشترکا مسئولیت امضای اسناد را دارند.
رئیس دادگاه: پس اگر طرف خطاب شما در این دستور مدیر کل مالی بوده است، قبلا در گزارش مربوطه از شما کسب دستور کرده است که این اوراق و اسناد را مطابق مقررات پرداخت کند.
نفیسی: در زمان تصدی من شهرداری به موجب تصویب‌نامه‌ای که تقدیم شد، دارای تشکیلاتی گردید و ادارات مربوطه همان اختیارات را داشتند که من داشتم. درست است که من باید صریحا اجازه پرداخت داده باشم، ولی من به علت گرفتاری‌های فراوانی که داشتم با ذکر جمله رعایت مقررات و مفاد قرارداد، یک بار دیگر تأیید کرده‌ام که حتما باید مقررات رعایت گردد.
در جلسه امروز دادگاه دیوان كيفر، به علت به هم خوردن حال یکی از متهمین، دادگاه تنفس اعلام کرد و اين جلسه داوری به فردا موکول شد.[8]

شعرایی که در جشن هنر شیراز شعر خواندند!

روزنامه «اطلاعات» نوشت: گزارش خبرنگار ما در شیراز حاکی است دومین برنامه شعرخوانی جشن هنر دیشب در آرامگاه حافظ اجرا شد.
در این برنامه، بانوان ژاله کاظمی، پروین مرتضوی و آقایان ایرج گرگین، ایرج انور و مرتضی اخوت اشعاری از فریدون توللی، احمد شاملو، محمد زهری، سیاوش کسرائی، سیمین بهبهانی، مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری، نصرت رحمانی، منوچهر آتشی، منوچهر نیستانی و فروغ فرخزاد خواندند.
همچنین آقایان فریدون مشیری، هوشنگ ابتهاج و نادر نادرپور و یدالله رویاییی اشعاری از خود قرائت کردند.
در پایان غزلی از حافظ همراه با ارکستر به آواز خوانده شد و استاد شهریار غزل زیبایی را که تحت عنوان «حافظ خداحافظ» سروده بود، خواند و برنامه شعرخوانی با خوانده شدن يك غزل از حافظ خاتمه یافت.
همچنین دیشب کنسرت هنرمندان رومانی در تالار دانشکده ادبیات دانشگاه پهلوی و برنامه موسیقی ایرانی در حافظیه اجرا گردید. در این برنامه آقای فاخته‌ای، آقای کریمی و خانم‌ها خاطره پروانه و عهدیه برنامه‌های آواز اجرا کردند.[9]

صفحه اول روزنامه اطلاعات، 27 شهریور 1346

پی‌نوشت‌ها:

[1]. محمود قوام صدری، فرزند محمد، در مشهد به دنیا آمد و لیسانس علوم سیاسی را از دانشگاه تهران دریافت کرد و مشاغلی از جمله کفالت استانداری گیلان، معاونت پارلمانی وزارت دارایی، وزیر مشاور و معاونت پارلمانی نخست‌وزیر در دوران هویدا را عهده‌دار بود. نام‌برده رئیس منطقه ۳۵۴ الف لاینز بین‌المللی و از اعضای فعال فراماسونری بود و در لژهای کاوه، دانش، کورش، ژاندارک، فروغی، فارابی و لژ بزرگ ایران عضویت داشت و در برخی از لژها به نمایندگی از شریف‌امامی شرکت می‌کرد.
رک: اسناد ساواک، پرونده‌های انفرادی

[2]. اردشیر زاهدی به روایت اسناد ساواک، ص 87.

[3]. اطلاعات، 27 شهریور 1346 ، صص 1 و 13.

[4]. همان، ص 16.

[5]. همان‌جا.

[6]. همان، صص 13 و 16.

[7]. همان، ص 14.

[8]. همان، ص 13.

[9]. همان‌جا.