تاریخ معاصر - ۲۸ شهریور ۱۳۴۶

«این شخص از راه اشاعه مسائل مذهبی درصدد نفوذ در بین جوانان می‌باشد»

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 28 شهریور 1346 «اخیرا امیرتوکل کامبوزیا یک حلقه نوار، که مربوط به سخنرانی آیت‌الله خمینی می‌باشد، در اختیار شخصی به نام مجید صنعتی[1] ساعت‌ساز مقیم زاهدان قرار داده که پس از شنیدن مطالب، آن را به صورت اعلامیه خطی روی کاغذ تهیه نماید. یک نسخه از این اعلامیه، که در شش برگ می‌باشد، توسط پدر مجید صنعتی از اتاق کار وی برداشته و در اختیار ساواک قرار گرفته است. به پیوست ایفاد می‌گردد.
در «نظریه رهبر عملیات» این سند آمده است: خواهشمند است پس از بررسی اعلامیه خطی اعلام فرمایند که این اعلامیه جدید می‌باشد یا قدیمی است؛ ضمنا تحقیقات کافی درباره فعالیت مجید صنعتی انجام و نتیجه متعاقبا به عرض خواهد رسید.
در «نظریه رئیس بخش امنیت داخلی» این گزارش نیز می‌خوانیم: امیرتوکل کامبوزیا اخیرا تعدادی کتب دینی نوشته مهندس بازرگان توسط پسرش در زاهدان به فروش رسانیده و این شخص از راه اشاعه مسائل مذهبی درصدد نفوذ در بین جوانان می‌باشد.[2]

آخرین شایعات درباره تغییرات در دولت به روایت گزارش ساواک!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 28 شهریور 1346 «ساعت 8 روز 25 /6 /46 آقای دکتر حکیم شوشتری، نماینده مجلس، که از محارم آقای نیک‌پی، معاون نخست‌وزیر می‌باشد، برای آقای سلطانی احمدی ذی‌حساب سازمان برنامه در خوزستان اظهار می‌داشت که تا اواخر هفته آینده تغییرات زیر در دولت پدید خواهد آمد:
آقای دکتر رام:[3] مدیرکل فعلی بانک عمران، به سمت وزیر کشاورزی، آقای معتمد وزیری: معاون وزارت اطلاعات، به سمت وزیر راه، آقای دکتر ولیان:[4] معاون وزارت کشاورزی، به سمت وزیر تعاون روستایی که جدیدا تأسیس می‌شود.[5]

«خدا نیاورد آن روزی که چوپان گرگ شود»!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 28 شهریور 1346 درباره شیخ احمد کافی «نام‌برده بالا در ساعت 21 روز 2 /6 /46 در مسجد ملک‌آباد، واقع در خیابان خیام کوچه لاجوردی، به منبر رفته و پس از ذکر یک مقدمه اظهار داشت: پیغمبر اسلام فرموده هر وقت درصدد برآمدید اجتماع را اصلاح کنید، اول چهار دسته را اصلاح نمایید: زمامداران وقت، علما، عابد و تجارت. بعد حضرت فرمود: زمامدار در میان مردم مثل چوپان است در میان گله و وظیفه چوپان مبارزه با گرگ است و خدا نیاورد آن روزی که چوپان گرگ شود».[6]

علی امینی: آمریکایی‌ها طوری در مملکت ریشه دوانیده‌اند که خودشان هم نباشند مقامات از دوستان آنها هستند!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 28 شهریور 1346 «روز 22 /6 /46 جلسه‌ای ... در منزل دکتر امینی، نخست‌وزیر اسبق، تشکیل گردیده و مذاکراتی به شرح زیر صورت گرفت... ابتدا درباره شخصیت‌های مملکتی و درستی و نادرستی آنها صحبت شد و دکتر امینی ضمن اشاره به زمان معاونت خود در اداره تریاک وزارت دارایی، که ریاست آن را اللهیار صالح عهده‌‌دار بوده و همچنین اشاره به ریاست گمرک اللهیار صالح، با تعریف خاطراتی از درستی او گفت. این مرد حتی از حق مشروع خود هم استفاده نکرده و این عمل او باعث شده که به زن و بچه‌اش هم بد بگذرد، اما در مقابل برادرش دکتر جهانشاه صالح [7] از یک ریال نمی‌گذرد و روزی اصرار می‌کرد که در فلان کنفرانس جای نماینده ایران خالی است و این برای مملکت بد است و به ایشان گفتم: برادر، مملکتی که پول ندارد چه کاری به کنفرانس دارد که اصلا به ما مربوط نیست؛ تازه برای خالی نبودن کرسی ایران من دستور می‌دهم یک دسته گل به جای نماینده ایران روی صندلی بگذارند».
این سند می‌افزاید: بعد رشیدی راجع به عصبانیت مردم از وضع اتوبوس و تاکسی‌رانی مطالبی عنوان نمود و متعاقب او هاشمی‌گفت: مردم دیگر از اظهار نارضایتی کار را بالاتر رسانیده و روی اتومبیل‌های شخصی با مشت می‌کوبند و بعد فحش نثار صاحبش می‌کنند و این کار یواش یواش دارد بالا می‌گیرد و به سایر قسمت‌ها نیز سرایت می‌کند و دکتر امینی گفت: خدا پیش نیاورد زیرا در حال حاضر در مملکت امنیت وجود دارد و تحریکات داخلی هم نیست و اما اگر وضع مانند سال‌های 13۲۴ و 13۲۵ بود، دیگر اصلا نمی‌شد زندگی کرد، ولی باید هر چه زودتر جلوی این کارها را عاقلانه گرفت، ولی نه با زور که خطراتش بیشتر خواهد شد.

وضعیت طوری شده که مثل زمان معاویه مردم از روز و ترس به خانواده حضرت علی لعن می‌کردند!

در ادامه گزارش آمده است: رشیدی گفت: زمان مثل زمان معاویه شده که مردم را با زور و از ترس، به خانواده حضرت علی لعن می‌کردند و حتی روزی یک نفر در سر نماز به على[ع] نفرین نکرده بود و به او گفتند: برای نجات خود باید یک مسجد بسازی و دیدیم که پس از معاویه چگونه وضع دگرگون شده و خانواده على به عزت و احترام رسید و این نارضایتی مردم ایران هم که از هر جا سرخورده‌اند، بی‌شباهت به آن روزگاران نیست و دکتر امینی گفت: نه آن‌قدرها مهم نیست؛ زیرا وضع زندگی همسایه پهلوی ما هندوستان بسیار بدتر از ماست. اگر وضع زندگی خودمان را با مردم هندوستان مقایسه کنیم، آن وقت بیشتر می‌توانیم اوضاع را درک کنیم، ولی باید کاری کرد که از گسترش این‌گونه نارضایتی‌ها جلوگیری شود.
در بخش دیگری از این سند آمده است: پس از خروج حضار در مورد وضع سیاسی ایران و دخالت آمریکایی‌ها مذاکره شد و دکتر امینی گفت: من هم جسته و گریخته مطالبی می‌شنوم، ولی به نظر من آنها طوری در مملکت ریشه دوانیده‌اند که اگر خودشان هم نباشند، همه عوامل مهم مملکتی از طرفداران و دوستان آنها هستند و طوری وضع را پیش آورده‌اند که کارهای خودشان را به دست طرفدارانشان، که در رأس کار هستند، انجام می‌دهند و خود فقط از دور ناظر کار هستند و حتی در انتخابات مدیرکل‌های کوچک هم سعی می‌کنند که از طرفداران و عوامل خودشان انتخاب شوند.
در ادامه سند می‌خوانیم: راجع به اوضاع خاورمیانه صحبت شد و دکتر امینی گفت: دول عرب من غیرمستقیم به تشنج کشورهای عربی و ایجاد کودتا و همچنین با اسرائیل من غیرمستقیم کمک می‌کنند و آن طوری که پیش‌بینی می‌شود تا چند سال دیگر اعراب با اسرائیل وارد جنگ نخواهند شد. از طرف دیگر وضع عبدالناصر هم طوری شده که ماندن او در رأس کشور مصر درست نیست و حالا با مسافرت‌هایی که به کشور هند و پاکستان می‌کند سخت به تلاش افتاده و اظهار تمایل به آشتی با ایران هم زیاد شده است؛ زیرا در خصوص موضوع عدن و خروج انگلیسی‌ها از آنجا تلکیف خلیج فارس باید تعیین شود.

هر روز مدارک تازه‌ای درباره مخدوش بودن انتخابات به شاه داده می‌شود!

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: در مورد انتخابات و وضع مجلسین مذاکره شد و دکتر امینی اظهار نمود: هر روز مدارک و دلایل تازه‌ای برای مخدوش بودن انتخابات به حضور اعلیحضرت همایونی داده می‌شود و داخلی‌ها زیاد توجهی به مردم و عدم رضایت مردم ندارند، ولی در خارج از کشور هر روز به عناوین مختلف در جراید و محافل سیاسی خارجی رسوایی ما اعلان و آشکار می‌شود و حتی جریان کار به سازمان ملل و غیره هم کشیده شده است و من تصور می‌کنم تغییرات عمده‌ای در مملکت ما پس از تاج‌گذاری در پیش باشد.[8]

نفیسی: من شهردار مقتدری بودم ولی در جهت مصالح شهرداری نه از روی خودخواهی!

ششمین جلسه دادگاه دیوان کیفر مأمور رسیدگی به پرونده متهمین شهرداری در ساعت 10 بامداد دیروز به ریاست آقای عریضی تشکیل شد. در این جلسه سؤالات رئیس دادگاه از آقای احمد نفیسی، شهردار اسبق تهران، ادامه یافت و نفیسی به این سؤالات پاسخ داد.
رئیس دادگاه پرسید: شما در بازپرسی گفتید که آقای مهندس بقراطی عضو نادرست شهرداری است؛ پس چرا او را به عنوان ناظر فنی در کمیسیون حل اختلاف دعوت کردید؟
نفیسی: از مطلبی که درباره آقای مهندس بقراطی گفتم معذرت می‌خواهم. من این مطلب را به عنوان عقیده شخصی اظهار داشتم و مربوط به زمانی است که در خدمت شهرداری نبوده‌ام. من با هیچ کس غرض خصوصی نداشتم. آنچه واضح است میان کارمندان دولت تساوی وجود ندارد؛ یک نفر مهندس شهرداری ماهی ۹۰۰ تومان حقوق می‌گیرد و مهندس دیگری که دارای تحصیلات مشابه است در سازمان برنامه و شرکت نفت 6000 تومان حقوق می‌گیرد.
من تنها شهرداری بودم هنگامی که مصدر کار شدم با دعوت مستشاران خارجی مخالفت کردم و هیچ کس را از خارج با خود به شهرداری نیاوردم و ضمنا کمیسیونی را با شرکت سه تن از کارمندان شریف شهرداری و قضات دادگستری مأمور کردم به سوابق کارمندان شهرداری رسیدگی کنند و نظر بدهند. بر اساس نظریات کمیسیون، کارمندان شهرداری از جهت لیاقت و کاردانی به پنج طبقه تقسیم شدند که آقای مهندس بقراطی را همین کمیسیون در ردیف پنجم قرار داده بود.

انحلال اداره فنی

رئیس: دلایل انحلال اداره فنی شهرداری را به طور روشن شرح دهید.
نفیسی: من اداره فنی را با تصویب دولت منحل کردم و ضمنا به من اختیاراتی داده شده بود که تشکیلات منظم و صحیحی در شهرداری به‌وجود آورم. از طرفی هنگامی تصمیم به انحلال اداره فنی اتخاذ گردید که قراردادهای یازده‌گانه اکثرا پایان یافته بود و گزارشی نیز از طرف آقایان مهندس صائبی و مهندس امیری مبنی بر انجام کار مقاطعه‌کاران به من داده شده بود و به این دلیل عملا اشکالی برای انحلال اداره فنی به نظر نمی‌رسید.
رئیس: آیا انحلال اداره فنی به جز تغییر تشکیلات دلایل خاصی هم داشت؟
نفیسی: خیر فقط به منظور اجرای تصویب‌نامه دولت بود و جهت خاصی نداشت.
بازپرس به عنوان شهردار مقتدر از من یاد کرد. این حرف درست است من مقتدر بودم، اما اقتدار من جهت خودخواهی نداشت، بلکه قدرت را برای اجرای قانون و رعایت مصالح شهرداری به‌کار بردم و اگر من نظر خاصی راجع به انحلال اداره کل فنی داشتم، نمی‌بایست آن را منحل می‌کردم.[9]

وزیر کشاورزی سفیر ایران در هلند شد!

روزنامه «اطلاعات» نوشت: امروز اطلاع حاصل شد که آقای مهندس اردشیر زاهدی، وزیر خارجه، فردا تیمسار سپهبد ریاحی، وزیر کشاورزی، را به عنوان سفیر جدید ایران در لاهه به حضور شاهنشاه آریامهر معرفی خواهد کرد.
گزارش خبرنگار ما حاکی است که تا تشکیل مجلسین جدید و معرفی دولت، آقای نخست‌وزیر شخصا به امور وزارت کشاورزی رسیدگی خواهد کرد.[10]

در سال تحصیلی جدید؛ دوازده‌هزار نفر در دانشگاه‌ها پذیرفته شدند

امسال دوازده‌هزار نفر دانشجو در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالیه کشور پذیرفته شده‌اند.
سخنگوی وزارت آموزش و پرورش امروز ضمن اعلام این مطلب گفت: امسال جمعا در رشته‌های طبیعی، ریاضی، ادبی و خانه‌داری 29 هزار و 332 نفر فارغ‌التحصیل شده‌اند که 20 هزار و 236 نفر آنان پسر و 9906 نفر دختر هستند. از این عده دوازده‌هزار نفر در دانشگاه‌ها و مؤسسات عالیه جذب می‌شوند. از فارغ‌التحصیلان امسال، سیزده‌هزار نفر برای احتیاجات ارتش در سپاهیان دانش، بهداشت، ترویج و آبادانی مشغول خواهند شد که هزار نفر آنان در مهرماه به عنوان سپاه دانش به پادگان‌های مختلف کشور اعزام می‌گردند.
سخنگوی مزبور افزود: در سه سال قبل، دانشگاه‌های کشور فقط پنج‌هزار نفر پذیرفته‌اند و در اجرای اوامر شاهنشاه دائر به توسعه دانشگاه‌های موجود، این رقم در سه سال اخیر به دوازده‌هزار نفر رسیده است و انتظار می‌رود در سال‌های آینده نیز بر تعداد پذیرفته‌شدگان در دانشگاه‌ها افزوده شود.
وی در پایان یادآور شد که چون اکثریت جوانان در کنکور چندین دانشکده شرکت می‌کنند، از این جهت ممکن است گفته شود که تعداد شرکت‌کنندگان در کنکور دانشگاه‌های کشور از شصت‌هزار نفر متجاوز است که البته این مطلب صحیح است، ولی این رقم به علت شرکت هر دانشجو در کنکور چند دانشکده می‌باشد؛ ضمنا تعداد کثیری از شرکت‌کنندگان در کنکور دانشگاه‌ها را کارمندان دولت و دیپلمه‌های سابق تشکیل می‌دهند که این عده به کار اشتغال دارند و صرفا برای بالا بردن سطح معلومات و اطلاعات خود در کنکور دانشگاه‌ها شرکت می‌کنند.[11]

مفاد قانون استخدام در وزارت خارجه اجرا می‌شود

وزارت امور خارجه تصمیم گرفته است در اجرای مفاد قانون استخدام جدید کشوری در مورد منتظرین خدمت سازمان دولتی، به اشخاصی که به نحوی از انحا حاضر به خدمت نمی‌شوند کاری ارجاع نماید و در صورت استنکاف، این عده از ادامه خدمت ارجاع شده؛ مطابق قانون جدید استخدام آنان را در اختیار سازمان امور اداری و استخدامی کشور قرار دهد.[12]

بیست‌وشش‌هزار رأس دام به شیخ‌نشین‌ها صادر شد

دام مورد احتیاج شیخ‌نشین‌های خلیج فارس به وسیله دامداران سراسر کشور تهیه و از طریق بندر بوشهر به این شیخ‌نشین‌ها ارسال می‌گردد.
طبق گزارش اداره کشاورزی و عمران و اصلاحات ارضی بنادر و جزایر خلیج فارس کلیه دام‌هایی که برای صدور آماده می‌گردد، به وسیله مأمورین دامپزشکی معاینات دقیق و کاملی به عمل می‌آید و از ارسال دام مریض خودداری می‌گردد.
در گزارش اداره کشاورزی و عمران و اصلاحات ارضی بنادر و جزایر خلیج فارس گفته شده است: اخیرا نزدیک به ٢٦ هزار رأس دام پس از معاینات دقیق و کامل، به این شیخ‌نشین‌ها ارسال گردیده است.
این دام‌ها عبارت از گاو و گوسفند و بز و شتر می‌باشد. در گزارشی اضافه شده است 241 رأس گوسفند و 24 هزار و 860 رأس بز و ٦٧٢ رأس گاو و 46 نفر شتر معاینه و ارسال گردیده است.[13]

صفحه اول روزنامه اطلاعات، 28 شهریور 1346

پی‌نوشت‌ها:

[1]. مجید صنعتی‌نیا فرزند حسین، در سال 1321 در کرمان به دنیا آمد. یکی از منابع ساواک درباره رابطه وی با امیرتوکل کامبوزیا چنین نوشته است: اینجانب در روز پنجشنبه مورخه 9 /9 /1349 به داخل گرمابه اطلس رفتم؛ مشاهده نمودم که آقای صنعتی با جوانی که بعدا معلوم شد پسرش می‌باشد بحث می‌کند. پدر به پسر می‌گفت: تو از حدود من خارج هستی؛ زیرا تو خمینی‌دوست هستی ... در جواب پسرش گفت: من برای همیشه و همه جا به همین نحو که می‌بینی هستم... . پدر نام‌برده ناراحت شد و به من گفت: این پسرم است و شخصی به نام آقای کامبوزیا او را فریب داده و نواری هم از گفته‌های آقای خمینی به او داده تا در منزل به وسیله ضبط صوت گفته‌های آقای خمینی را بنویسد...
در اسناد ساواک گاها از صنعتی‌نیا به نام‌های صنعتی یا صنعی یاد شده است که درست نیست.
به نقل از پرونده انفرادی مجید صنعتی‌نیا در ساواک.

[2]. امیرتوکل کامبوزیا به روایت اسناد ساواک، ص 59.

[3]. مصطفی قلی رام مشهور به انتخاب‌الملک به سال 1277 در مشهد متولد شد. تحصیلات را در زادگاه به پایان برد. در تهران زبان فرانسه را آموخت و برای ادامه تحصیل راهی اروپا شد. شغل دولتی را از وزارت فوائد عامه شروع، زمانی در وزارت دارایی و از خواص داور شد. در سال 1319 رئیس اداره کل کشاورزی و سپس منشی هیئت وزیران و در سال 1320 شهردار تهران شد. مدتی نایب‌التولیه آستان قدس رضوی و در سال 1330 به وزارت کشور معرفی گردید. در انتخابات دوره هیجدهم رئیس انجمن نظارت انتخابات تهران بود. وی در سال 1334 استاندار خراسان شد؛ مدتی هم استاندار فارس بود. رام در دوره دوم مجلس سنا، انتخاب شد و تا دوره پنجم نمایندگی این مجلس را داشت. او در سال 1360 در تهران درگذشت.
رام از چهره‌های بنام فراماسون‌ها بود. در میان نمایندگان مجلس سنا وی در کنار شریف‌امامی، امیرحسین خزیمه اعلم، محسن خواجه‌نوری، ناصر یگانه و... بود.
اسناد فراماسونری در ایران، ج 1، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1380.

[4]. عبدالعظیم ولیان فرزند «بابا» در سال 1303 در تهران به دنیا آمد. وی از جمله عناصر محوری در کابینه امیرعباس هویدا و صاحب نقش در اجرای اصلاحات ارضی در دوران وزارت و همچنین از عوامل اصلی تخریب اطراف حرم مطهر امام رضا(ع) در مشهد در سمت استاندار خراسان بود.
ولیان بعد از ورود به ارتش، دوره افسری را در دانشکده افسری در مهرماه 1326 هنگامی که 24 سال داشت، به پایان برد و برای آموزش دوره رسته‌ای به دانشکده توپخانه آمریکا اعزام شد و بعد از پایان دوره، در سال 1335 بعد از مدتی برای گذراندن دوره عالی رسته‌ای توپخانه از طریق ارتش دوباره به آمریکا عزیمت کرد و در سال 1341 دوره یادشده را پشت سر گذارد.
او در کنار آموزش‌های نظامی توپخانه‌ای موفق شد لیسانس خود را در رشته علوم سیاسی در دانشکده حقوق دانشگاه تهران اخذ کند و در دوران خدمت در یگان‌های لشکری حضور یابد و در ارتش به سمت‌هایی همچون فرماندهی واحدهای توپخانه و تا حد معاونت گردان و سپس بازرسی نظامی لشکر 5 و آجودان فرماندهی سپاه 5 جنوب و بعد از آن هم رئیس شعبه قوانین اداره یکم ستاد بزرگ ارتش‌داران دست یابد.
ولیان به عنوان وزیر اصلاحات ارضی و پس از اعلام ختم اصلاحات ارضی و انحلال وزارتخانه یادشده، در سمت وزیر تعاون و امور روستایی در کابینه حضور داشت.
دوستی و رابطه او با ساواک موجب شده بود پس از انتصاب به مقام وزارت، برخی از مقامات ساواک و در رأس آن نصیری به او تبریک گویند.
در دوره وزارت متناسب با اشتغال در امر اصلاحات ارضی، علاوه بر عضویت در دفتر سیاسی حزب، در رأس کمیته کشاورزی حزب ایران نوین نیز قرار داشت و به مقام آجودان کشوری شاه هم رسید.
ولیان در دوره وزارت به عنوان فردی فریبکار، دروغگو، فحاش، مال اندوز و اختلاس‌کننده معرفی شده است.
رک: رجال عصر پهلوی، ج 5، مرکز بررسی اسناد تاریخی، بخش مقدمه، صص 21ـ25.

[5]. غلام‌رضا نیک‌پی به روایت اسناد ساواک، ص 39.

[6]. حجت‌الاسلام حاج شیخ احمد کافی به روایت اسناد ساواک، ص 101.

[7]. جهانشاه صالح فرزند محمدحسن در سال ۱۳۸۳ش، در کاشان به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در دبستان علمیه کاشان گذراند و دوره متوسطه را در کالج آمریکایی تهران شروع کرد و در آمریکا خاتمه داد و تحصیلات عالی را در آن کشور کسب کرد و به اخذ دکترای پزشکی با نشان ممتاز از دانشگاه نیویورک موفق شد.
وی عضو رسمی آکادمی علوم نیویورک، عضو افتخاری جامعه جراحان ارتش آمریکا، رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه تهران، وزیر بهداری وزیر فرهنگ، رئیس دانشگاه تهران، سناتور مجلس سنا و... بود. جهانشاه صالح دارای تألیفاتی در رشته تخصصی خود بود و در وزارت بهداری اقداماتی به منظور کنترل بیماری‌های خطرناک مثل سرطان، مالاریا و... انجام داد. صالح از اعضای کلوب روتاری و جمعیت فراماسونری بود و ساواک در سند زندگی‌نامه او آورده است: «نام‌برده طرفدار سیاست غرب بوده و دو سال قبل از وزارتش مقدار ده کیلوگرم هروئین قاچاق به کشور وارد کرده و از فروش آن پول سرشاری به جیب زده است. فردی دروغگو و ریاکار و در میان همکاران و تشکیلات خود شهرت خوبی ندارد».
رک: اسناد و پرونده انفرادی ساواک
پس از پیروزی انقلاب اسلامی با رأی تاریخی 7 /1 /1362 هیئت بازسازی نیروی انسانی دانشگاه تهران، مشارالیه به انفصال دائم از خدمات دولتی محکوم شد.
رک: بزم اهریمن، ج 2، ص ۸۱.

[8]. علی امینی به روایت اسناد ساواک، ج 1، ص 345.

[9]. اطلاعات، 28 شهریور 1346، ص 20.

[10]. همان‌جا.

[11]. همان‌جا.

[12]. همان‌جا.

[13]. همان‌جا.