تاریخ معاصر - ۳ مهر ۱۳۴۶

«وضع به همین صورت نخواهد ماند، به زودی ظالم کیفر می‌بیند»!/ مقاله‌ای که بعد نایب‌السلطنه شدن فرح منتشر و باعث نگرانی ساواک شد!/ «محمدرضا پهلوی» در دانشگاه جنگ: تقویت قوای مسلح تا حدی که حالت جنون و مالیخولیا نگیرد ضروری است!/ ترفیعات ارتش/ «وضع ایرانیان بلاتکلیف بررسی می‌شود»/ درشکه‌های تهران جمع‌آوری می‌شود!/ شهردار بغداد به تهران آمد/ دادگاه‌های حمایت خانواده افزایش یافت/ دستورالعمل بودجه صادر شد/ کارشناسان آب آمریکا به ایران می‌آیند

«وضع به همین صورت نخواهد ماند، به زودی ظالم کیفر می‌بیند»!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 3 مهر 1346 «شیخ عباسعلی اسلامی در مدت اقامت در منزل آیت‌الله میلانی ضمن مذاکرات خصوصی با آیت‌الله میلانی و سیدمحمدعلی میلانی، مطالبی درباره اخراج طلاب از مدرسه فیضیه قم بیان داشته و از رفتار دولت اظهار تأثر و تأسف می‌نماید».
این سند می‌افزاید: روز 24 /6 /46 شیخ عباسعلی اسلامی در مسجد جامع گوهرشاد، در حضور حاج عبدالرحیم فیض، پیش‌نماز مسجد جامع کاخک گناباد، و شیخ قاسمعلی نصیری میاندهی، ضمن انتقاد از اعمال و رفتار دولت اظهار می‌نماید: وضع به همین نحو نخواهد ماند. امید است به‌زودی افراد ظالم و خائن و آنهایی که بر ما به زور و جبر حکومت می‌نمایند به کیفر کردار خود برسند.[1]

حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ عباسعلی اسلامی

مقاله‌ای که بعد نایب‌السلطنه شدن فرح منتشر و باعث نگرانی ساواک شد!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 3 مهر 1346 «مجله فردوسی ماهیانه در شماره شهریورماه خود که روز 3 /7 /46 انتشار یافته اقدام به درج مقاله‌ای تحت عنوان "جای پای استاد شیطان" به قلم دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی[2] نموده است که طی آن ضمن تشریح نقش زنان در شکست ایران از اعراب و همچنین نفوذ آنان در سلاطین و حکام، مطالب ناهنجاری نیز درباره آذرمیدخت (یکی از ملکه‌های ساسانی که به پادشاهی نیز رسیده بود) نگاشته است که قسمت‌های مهم آن به شرح زیر از نظر عالی می‌گذرد».

محمدابراهیم باستانی پاریزی در کنار ایرج افشار و محمدعلی جمال‌زاده

در ادامه این سند بخش‌های مهم نگاشته باستانی پاریزی به این شرح ذکر شده است:
یکی از وقایع مهم تاریخ ایران بعد از حادثه کبرای اسکندری، سانحه هجوم عرب و شکست دولت اکاسره است. علل این سقوط، که جبر تاریخ آن را پیش آورده بود، بسیار است... بنده در مطالعه بعضی از این علل به یک علت کوچک دیگر نیز در قضایای شکست قادسیه پی بردم و آن جای پای زن در حمله عرب است...
این نکته را نیز نباید فراموش کرد که اصولا در حکومت مطلقه، که اختیار جمعی به دست یک تن نهاده می‌شود، از تأثیر قدرت جنس لطیف در تبدلات سیاست نباید غافل بود؛ زیرا یک فرد هر قدر مقتدر و مسلط باشد، مقهور نفس خویش است و زن تنها عاملی است که می‌تواند بر نفس آن فرد جبار مطلق‌العنان مسلط و قاهر شود، و این جریان تاریخ آن‌قدر به‌کرات و مرّات تجلی نموده که احتیاج به ذکر و مثل نیست...
مقصود این است که این نازک‌بدنان تنها عاملان مسلط بر پادشاهان بوده‌اند و رسم «حرم‌بازی» و «حرم‌سازی» قدیم هم، اگرچه از جهتی مربوط به عشرت‌دوستی شاهان بود، از طرفی بسیاری از عمال و ولات و کارگزاران هم بودند که با اعزام و ارسال این امتعه نرم‌بدن، دل سنگ سلاطین را به خود رام می‌ساختند و در حقیقت بسیاری از این کنیزکان، کارگزاران و خبرگیران حکام و ولات در دربار شاه شمرده می‌شدند...
نویسنده مقاله سپس از داستان خسرو پرویز و دختر نعمان پادشاه «حیره» (قسمتی از عربستان) یاد نموده و به شرح داستان آذرمیدخت می‌پردازد و می‌نویسد: ... و چون قحط‌الرجال واقعی پدید آمده بود، ایران‌دخت، دختر خسرو پرویز، را به حکومت برداشتند... ولی طبعا ایرانیان از این اوضاع نگران بودند. این زن پس از یک سال و چهار ماه پادشاهی بمرد؛ آن‌گاه گشتاسب‌نامی به تخت برآمد و پس از یک ماه بمرد تا پادشاهی به آذرمیدخت، دختر پرویز، رسید... در همین اوان بود که قشون عرب به مرزهای غربی ایران هجوم آورده بود... اما دربار ساسانی ــ که مرگ و بی‌تدبیری و خیانت از آن می‌تراوید ــ در جست‌وجوی مردی برای تقلد سلطنت بود...
در «نظریه» این سند آمده است: در چنین هنگام فرخنده‌ای که به فرمان شاهنشاه آریامهر و به تصویب ملت ایران نیابت سلطنت شهبانوی ایران به منظور بالا بردن مقام زن در اجتماع عملی گشته و تاج‌گذاری شاهنشاه آریامهر و شهبانو نیز به‌زودی انجام می‌پذیرد، درج چنین مقالاتی ممکن است موجب توهماتی شود و ذهن مردم را مشوب سازد که به‌هیچ‌وجه مقرون به صلاح نمی‌باشد.[3]

«محمدرضا پهلوی» در دانشگاه جنگ: تقویت قوای مسلح تا حدی که حالت جنون و مالیخولیا نگیرد ضروری است!

روزنامه «اطلاعات» نوشت: بعد از ظهر دیروز در پیشگاه شاهنشاه آریامهر مراسم جشن پایان آموزش افسران دانشجوی دانشکده فرماندهی عالی و ستاد مشترك و دانشکده فرماندهی و ستاد در محل دانشگاه جنگ برگزار گردید.
در مراسم جشن دیروز عصر والاحضرت شاهپور غلامرضا پهلوی، آقای هویدا: نخست‌وزیر، رؤسای مجلسين، وزیر دربار شاهنشاهی، اعضای کابینه، رئيس ستاد بزرگ ارتشتاران و جمعی از شخصیت‌های مملکتی حضور داشتند.
پس از توزیع گواهینامه‌ها و جوایز، شاهنشاه ضمن بیاناتی اظهار داشت:
چند سال پیش ذکر کردم که اگر برای ارتش ایران از لحاظ تهیه سلاح احیانا محدودیت‌هایی باشد، برای تکمیل اطلاعات نظامی شما هیچ حدی و هیچ محدودیتی وجود ندارد و همچنین در داشتن عالی‌ترین روحیه سربازی و حس فداکاری برای انجام وظیفه نیز هیچ گونه حدی و مانعی نمی‌توان در نظر داشت؛ زیرا دیده‌ایم که ارتشی به حداکثر امکان مسلح بوده و حداکثر وسایل را در اختیار داشته است، ولی متأسفانه در عرض سه، چهار ساعت تارومار و متلاشی شده است. علت این وضع چه می‌تواند باشد؟ البته می‌شود گفت که سیاست غلط خارجی، ولی بیشتر از آن شاید نداشتن روحیه و حس فداکاری کافی، غفلت در انجام وظیفه، نداشتن آموزش لازم و عدم هماهنگی در سیستم فرماندهی از بالا تا پایین با تمام معایب و مضراتی که می‌تواند داشته باشد، علت این شکست است.
چون هنوز ما نمی‌بینیم که دنیا به خلع سلاح عمومی کنترل‌شده نزدیک شده باشد و تا آن روز که به طور اطمینان‌بخشی به این مرحله نرسیده‌ایم وظیفه ملی ما این است که این مملکت تا آخرین حدی که برایش امکان دارد و تا سرحدی که جنبه جنون و ماليخوليا پیدا نکند و اساس اقتصاد سالم مملکت را در هم نریزد و حتی کوچک‌ترین وقفه‌ای در آن ایجاد نکند، به تقویت نیروهای مسلح خود بیفزاییم. این کار را در گذشته کرده‌ایم و در آینده نیز به همان اندازه که برای ما امکان داشته باشد خواهیم کرد.[4]

ترفیعات ارتش

جراید امروز کشور نوشتند: اداره روابط عمومی ستاد بزرگ‌ارتشتاران اطلاع داد که به فرمان مطاع مبارك شاهنشاه آریامهر بزرگ‌ارتشتاران از تاریخ 30 شهریورماه ١٣٤٦، شش نفر از افسران بدین شرح به ترفيع درجه مفتخر و سرافراز گردیده‌اند: تیمسار سرلشکر اسکندر آزموده به درجه سپهبدی، تیمسار سرلشکر عبدالحسین داوری زنجانی به درجه سپهبدی، تیمسار سرلشکر نصرت‌الله اربابی به درجه سپهبدی، تیمسار سرلشکر نصرالله معصومی به درجه سپهبدی، تیمسار سرلشکر فریدون فرخ‌نیا به درجه سپهبدی، تیمسار سرلشکر فریدون تائیدی به درجه سپهبدی.

درجه سرلشکری

ضمنا از تاریخ 2 مهرماه ١٣٤٦ هشت نفر از افسران مشروحه زیر به درجه سرلشکری نایل آمده‌اند:
تیمسار سرتیپ ابراهیم آریا، تیمسار سرتیپ محسن ایلغمی خیابانی، تیمسار سرتیپ محمد صاحب جمع اتابکی، تیمسار سرتیپ بهاءالدین مدنی، تیمسار سرتیپ سلیمان نیکومنش، تیمسار سرتیپ فخر مدرس، تیمسار سرتیپ پرویز گلسرخی، تیمسار سرتیپ مرتضی شراره.[5]

«وضع ایرانیان بلاتکلیف بررسی می‌شود»

خبرگزاری رویتر امروز گزارش داد: دولت آلمان غربی هنوز به ٤٦ ایرانی سرگردان اجازه ورود به خاك خود را نداده است. سربازان مرزی چکسلواکی همچنان مانع بازگشت ایرانی‌ها به کشور خود هستند. ایرانی‌ها روز جمعه از خاك چکسلواکی اخراج شده‌اند.
يك سخنگوی وزارت کشور آلمان غربی گفت: این دولت از دولت چکسلواکی خواهد خواست که اجازه دهد ایرانی‌ها به خاک آن کشور بازگردند.
آلمان غربی از آن جهت مانع ورود ایرانی‌ها شد که گمان می‌کند ایرانی‌ها قصد دارند به طور غیر قانونی در آلمان به کار مشغول شوند. دولت چکسلواکی نیز به علت آنکه مدت ویزای ٤٦ ایرانی مزبور پایان یافته بود آنها را اخراج کرد. ایرانی‌های مزبور می‌گویند که قصد دارند به فرانسه بروند.
راديو لندن گزارش داد: صلیب سرخ آلمان غربی به ایرانیان سرگردان کمک می‌کند. ایرانیان قصد داشتند به فرانسه بروند تا قالی‌های خود را به فروش برسانند.
«خبرگزاری فرانسه» 25 سپتامبر از مونیخ گزارش داد: امیر فرزانگان، متصدی کنسولگری ایران در مونیخ، اعلام کرد که قصد دارد به كمك عده‌ای از ایرانیان که در نزدیکی خط مرزی چکسلواکی سرگردان هستند بشتابد. وی دیروز به پاسگاه مرزی «فورت والده» رهسپار شده و با نمایندگان ادارات مربوطه چکسلواکی پیرامون این موضوع وارد مذاکره شده است.
سفارت ایران در کلن نیز برای كمك به اين آوارگان فعالیت خود را شروع کرده است.
اکنون 46 نفر، 36 ایرانی و 5 نفر پاکستانی از یکی از امیرنشین‌های خلیج فارس در مرز آلمان بلاتکلیف مانده‌اند.
تکلیف نهایی این عده دوشنبه (امروز) اعلام خواهد شد و مقامات آلمانی دیشب متذکر شدند که هرگاه دولت اتریش به آنها ویزای ورود بدهد، دولت آلمان غربی این عده را تا مرز کشور اتریش همراهی خواهد کرد.[6]

درشکه‌های تهران جمع‌آوری می‌شود!

به دستور دولت و به موجب تصمیمات کمیسیون تاکسی‌رانی درشکه‌های تهران جمع‌آوری و به جای آنها موتورهای بارکش شروع به کار می‌کنند.[7]

شهردار بغداد به تهران آمد

ظهر امروز آقای سرتیپ مدحت الجاج سری، شهردار بغداد، به تهران آمد و مورد استقبال تیمسار صفاری، شهردار تهران قرار گرفت.[8]

دادگاه‌های حمایت خانواده افزایش یافت

وزارت دادگستری اعلام داشت که سه شعبه جدید دادگاه شهرستان که منحصرا قانون حمایت خانواده را اجرا می‌کنند در سه نقطه پرجمعیت شهر تهران، نواحی شمال شرق، جنوب شرق و جنوب غرب تشکیل شده و از چند روز دیگر شروع به کار خواهد کرد.
دادگستری اعلام داشت که چون هفت شعبه دادگاه شهرستان که فعلا امور خانواده را انجام می‌دهند، کارهای عادی و حقوقی خود را نیز دارند و به این جهت در انجام حوائج مردم از جهت قانون حمایت خانواده تأخیر حاصل می‌شد، در مهرماه هفت شعبه جدید دادگاه شهرستان در کاخ دادگستری تشکیل خواهد شد که آنها هم منحصرا به مسائل خانواده رسیدگی خواهند نمود.[9]

دستورالعمل بودجه صادر شد

امروز آقای نخست‌وزیر دستورالعمل تنظیم بودجه سال ١٣٤٧ را صادر کرد و از طرف دفتر مرکزی بودجه به كليه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی ابلاغ گردید.
به موجب این دستورالعمل، همه وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی باید در موعد تعیین‌‎شده، بودجه خود را تسلیم دفتر مرکزی بودجه نمایند.
دفتر مرکزی بودجه امیدوار است که اگر برنامه تنظیمی با دقت و در سر موعد اجرا شود، بودجه کل ١٣٤٧ در بهمن‌ماه سال جاری تقدیم مجلس شورای ملی گردد.[10]

کارشناسان آب آمریکا به ایران می‌آیند

روزنامه «اطلاعات» نوشت: به‌زودی هیئتی از کارشناسان آب آمریکا برای مذاکره با مقامات وزارت آب و برق به تهران خواهند آمد.
این هیئت مأموریت دارد که در زمینه شیرین کردن آب شور دریاها به مقامات ایرانی کمک کند.
آمریکا در این رشته تجربیات و اطلاعات ذیقیمتی دارد و هم‌اکنون طرحی در دست مطالعه دارد تا قیمت تمام‌شده شیرین کردن آب را ارزان‌تر کند.
هنوز معلوم نیست که آمریکا تنها در زمینه علمی، این همکاری را ادامه خواهد داد یا اینکه کمک‌های مالی و به‌خصوص تأمین ماشین‌آلات و تأسیسات شیرین کردن آب شور را نیز به عهده خواهد گرفت؟
مسئله همکاری و کمک‌های آمریکا به ایران در مسافرت اخیر شاهنشاه آریامهر به آمریکا مطرح شد و پرزیدنت جانسون، رئیس‌جمهوری آمریکا، در این مورد قول همکاری داد.
در اعلامیه پایان مذاکرات گفته شد: «پرزیدنت جانسون به شاهنشاه آریامهر اطمینان دادند که ایالات متحده آماده است تمام دانش فنی خود را در مورد مسائل استفاده از منابع آب برای توسعه آب‌های ایران با این کشور تقسیم کند».[11]

پی‌نوشت‌ها:

[1]. حجت‌الاسلام حاج شیخ عباسعلی اسلامی به روایت اسناد ساواک، ص 307.

[2]. محمدابراهیم باستانی پاریزی فرزند علی‌اکبر (حاج آخوند پاریزی) در سال 1304ش در روستای پاریز سیرجان به دنیا آمد. وی دوره ابتدایی را در پاریز و سیرجان به پایان رساند؛ سپس در دبیرستان بدر سیرجان و دانشسرای مقدماتی کرمان و در دبیرستان رشدیه (مروی) تهران تحصیل و در سال 1325 دیپلم گرفت. باستانی پاریزی در سال 1326 به دانشگاه راه یافت و در سال 1330 از دانشگاه تهران، لیسانس تاریخ دریافت کرد.
وی در سال 1326 به دبیری در دبیرستان‌های کرمان و در سال 1344 رئیس دبیرستان دخترانه بهمنیار شد و در سال 1337 به موزه باستان‌شناسی تهران منتقل گردید.
محمدابراهیم باستانی پاریزی در سال 1338 به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران منتقل و ضمن سردبیری مجله آن دانشکده، در دانشکده ادبیات و هنرهای دراماتیک شروع به تدریس کرد و در سال 1342 در رشته تاریخ از دانشکده ادبیات دکتری گرفت.
وی از سال 1320 نویسندگی را آغاز و صاحب امتیاز مجله «هفتوار» در کرمان بود و با جراید مختلف از جمله بیداری، روح‌القدس کرمان، خاور پولاد، خواندنی‌ها، ترقی، بامشاد، سپید و سیاه، فردوسی، وحید، یغما، سخن، مجله دانشکده ادبیات، مجله بررسی‌های تاریخی ارتش، اطلاعات، کیهان، اقدام، آریانا، بامداد، امید، الفبا، تهران‌مصور و... همکاری داشته و در حدود پنجاه جلد کتاب نیز تألیف و تصحیح کرده است.
باستانی پاریزی از طرف فرح پهلوی به عنوان هیئت امنای بنیاد آرشام انتخاب شد و عضو انجمن ادبی فرهنگستان ایران بود و در سال 1348 جهت مبادلات فرهنگی بین ایران و رومانی به بخارست و در همان سال بنا به دعوت دولت پاکستان و سازمان سنتو به آن کشور مسافرت کرد و در سال 1349 برای بازدید و سخنرانی در مجامع دانشگاهی به رومانی و فرانسه رفت.
وی درباره موفقیت‌های اجتماعی خود چنین یادداشت کرده است: شاید تنها موفقیت اجتماعی بنده شرکت در دو دوره انتخابات مجلس شورای ملی از شهرستان سیرجان باشد و البته شکست مخلص بوده است.

[3]. مطبوعات عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک؛ مجله فردوسی، ص 322؛ مطبوعات عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک؛ مجله سپید و سیاه، ص 25.

[4]. اطلاعات، 3 مهر 1346، صص 1 و 13.

[5]. همان، ص 13.

[6]. همان‌جا.

[7]. همان‌جا.

[8]. همان، ص 16.

[9]. همان‌جا.

[10]. همان‌جا.

[11]. همان‌جا.