مذاکرات ایران با کنسرسیوم برای افزایش تولید نفت!/ در جست‌وجوی راه حل/ نظر انگلیس‌ها/ دنیس رایت به مرخصی دوماهه می‌رود!/ دو نماینده مجلس به پان‌ایرانیست‌ها ملحق می‌شوند/ تیمسار رفعت سرلشکر شد!/ هدیه مجله تایم به شاه!/ دومین سفر هریمن به ایران/ رساله درباره تبعیض نژادی/ در مذمت حضور افراد متنفذ در کارهای اقتصادی و نقض اصل بی‌طرفی!/ مقاماتی که بعد از برکناری به فکر آزادی و آزادی‌خواهی می‌افتند!
مذاکرات ایران با کنسرسیوم برای افزایش تولید نفت!
«تهران‌مصور» نوشت: روز پنجشنبه این هفته یک هیئت مجاز از نمایندگان کنسرسیوم نفت به ایران می‌آیند تا با مقامات نفتی ایران پیرامون افزایش تولید نفت ایران مذاکره کنند.
دولت ایران برای اجرای برنامه پنج‌ساله چهارم احتیاج به اضافه درآمد بیشتری از نفت دارد و به همین جهت از چند ماه قبل در لندن و نیویورک مذاکراتی را در این زمینه آغاز کرده بود.
اساس تقاضای ایران بر مبنای ۲۰ درصد اضافه تولید تا پنج سال آینده است. این هیئت مذاکرات خود را برای تهیه مبلغ ۵۹۰۰ دلار که قرار است از محل درآمد نفت برای اجرای قسمتی از برنامه توسعه پنج‌ساله آینده به کار برده شود آغاز می‌کند.
در مذاکرات مقدماتی که با مسئولان تراست‌ها و کارتل‌های نفتی وابسته به کنسرسیوم ایران به عمل آمده است، نمایندگان ایران خاطرنشان کرده‌اند که افزایش تولید نفت در ایران ارتباطی با تولید کشورهای دیگر ندارد؛ زیرا تقاضای روزافزون نفت در جهان بهترین دلیل و عامل برای اضافه تولید نفت ایران می‌باشد.
دکتر رضا فلاح، نماینده اعزامی شرکت ملی نفت ایران، به موجب نوشته مجله «پترولیوم اینتلیجنس» در نیویورک به مقامات رسمی کنسرسیوم گفته است که «کنسرسیوم باید حداقل و حداکثر ارقامی را که از درآمد نفت در آینده می‌تواند به منظور اجرای طرح پنج‌ساله چهارم ایران منظور دارد، اعلام کند».
با اینکه بعد از به جریان افتادن منابع نفت ایران به جهان آزاد همه گونه تسهیلات از طرف شرکت ملی نفت برای کنسرسیوم فراهم شده است و همچنین با توجه به اینکه ایران در بحران نفتی اخیر نفت خود را بر روی جهان به‌خصوص دو کشور آمریکا و انگلیس متوقف نکرد، بااین‌حال کنسرسیوم همچنان در دوازده سال گذشته به محدودیت تولید نفت ایران ادامه می‌دهد درحالی‌که در کشور عربستان سعودی، که نفت آن در اختیار و انحصار گروه آرامکو می‌باشد، در سه سال گذشته افزایش تولید بیش از حد نصاب تعیین شده بوده است.
در جست‌وجوی راه حل
از طرف دیگر مقامات نفتی ایران با دولت سعودی و همچنین گروه آرامکو، که مرکب از شرکت‌های اسوموئیل، استاندارد اویل اف کالیفرنیا و تکزاکو می‌باشد، مذاکرات مستقیمی را آغاز کرده است که برای افزایش نفت ایران راه حل مشابهی نظیر آنچه در عربستان سعودی عمل گردید برای ایران نیز پیدا کنند.
محور مذاکرات نمایندگان اعزامی کنسرسیوم با دولت ایران بر روی افزایش صدی بیست بر میزان استخراج و فروش فعلی خواهد بود. دولت ایران می‌خواهد با افزایش صدی بیست برنامه چهارم را تنظیم کند درحالی‌که مقامات کنسرسیوم درباره مبلغ مورد نیاز برنامه چهارم صحبت می‌کنند. ایران می‌گوید چون در برنامه چهارم ترقی و رشد اقتصادی همه‌جانبه منظور شده به همین جهت افزایش صدی بیست نفت نیز متناسب و هماهنگ حرکت و پیشرفت اقتصاد ایران می‌باشد.
آنچه که به ایران کمک می‌کند تا خواستش برآورده شود این است که اضافه درآمد از محل صدور نفت تا میزان ۲۰ درصد برای تأمین مخارج ارزی برنامه چهارم است و چون اضافه درآمد به دلار و لیره و فرانک است و برای خرید ماشین‌آلات عینا به خزائن سه گروه پولی فوق‌الذکر برگشت داده می‌شود، به نظر می‌رسد که اولیای کنسرسیوم این پیشنهاد ایران را بپذیرند.
نظر انگلیس‌ها
در مذاکراتی که در تهران با رابرتس، وزیر مشاور انگلیس، صورت گرفت مسئله اضافه درآمد ایران از نفت و بالا رفتن میزان صدور نفت تا ۲۰ درصد مطرح شد و به نظر می‌رسد گروه انگلیسی کنسرسیوم (شرکت نفت انگلیس و شل) با این تقاضای ایران موافق باشند.
اولین باری که مسئله اضافه درآمد از نفت مطرح شد موضوع به وسیله آقای امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر، عنوان گردید.
او به خبرنگاران گفت: «برای چهارمین برنامه عمرانی کشور، که اجرای آن سال دیگر آغاز خواهد شد، احتیاج به ۶۳۳۷ میلیون دلار خواهد بود که در حدود ۴۹۰۰ میلیون دلار آن باید از کنسرسیوم نفت تحصیل شود».[1]
دنیس رایت به مرخصی دوماهه می‌رود!
«تهران‌مصور» نوشت: به قرار یک خبر خصوصی، آقای دنیس رایت، سفیر کبیر انگلیس در دربار شاهنشاهی، برای یک مرخصی دوماهه در ظرف یک ماه آینده ایران را ترک خواهد گفت.
دنیس رایت، که در حل مسئله مهم نفت شخصیت سیاسی خود را نشان داد و برای خدماتی که در وزارت خارجه انگلستان نمود به لقب «سر» مفتخر گردید، از صاحب‌منصبان انگلیسی است که در بسط روابط ایران و انگلیس و ایجاد محیط حسن تفاهم تأثیر فراوان داشته است.
وی در مدتی که در سمت سفیر کبیری انجام وظیفه می‌نماید، در توسعه این روابط اهتمام لازم را مرعی داشته است.
سرد نیس رایت در مدت اقامت در ایران علاوه بر آنکه به اکثر استان‌ها و شهرستان‌ها مسافرت نموده و به زبان فارسی آشنایی دارد در بین طبقات ایرانی دوستان فراوانی به‌دست آورده است.[2]
سردنیس رایت سفیر انگلیس در ایران (1963-1971م)
شماره آرشیو: 1-4921-1ع
دو نماینده مجلس به پان‌ایرانیست‌ها ملحق می‌شوند
«تهران‌مصور» نوشت: به قرار اطلاع دو نفر از نمایندگان فعلی مجلس شورای ملی از حزب ایران نوین مستعفی شده و به گروه پان‌ایرانیست‌ها ملحق می‌شوند.
طرح‌ها و نطق‌هایی که نمایندگان عضو فراکسیون پان‌ایرانیست‌ها از بدو تشکیل مجلس شورای ملی تاکنون ایراد کرده‌اند هم در مجلس و هم در خارج انعکاس داشته است و سبب گرویدن عده‌ای از نمایندگان به این گروه خواهد شد.[3]
تیمسار رفعت سرلشکر شد!
«تهران‌مصور» نوشت: بنا به فرمان شاهنشاه آریامهر در هفته گذشته تیمسار علی‌اصغر رفعت به درجه سرلشکری ارتقا یافت.[4]
هدیه مجله تایم به شاه!
«تهران‌مصور» نوشت: مجله "تایم" آلبومی از مراسم تاج‌گذاری تهیه کرده است که قطع آن یک متر در یک متر می‌باشد و تنها جلد آن دوهزار دلار ارزش دارد.
این آلبوم نفیس هفته آینده به ایران ارسال می‌شود تا به عنوان هدیه مجله تایم به پیشگاه شاهنشاه آریامهر تقدیم شود.[5]
دومین سفر هریمن به ایران
«تهران‌مصور» نوشت: روز یکشنبه این هفته اورل هریمن، فرستاده مخصوص جانسون و سفیر سیار آمریکا، مجددا به تهران آمد و پس از یک ساعت و پنجاه دقیقه توقف تهران را ترک گفت.
دومین سفر هریمن به تهران، که در مدتی کمتر از پنج روز صورت گرفت، بیشتر جهت رسیدگی به کارهای سفارت آمریکا بود؛ زیرا در سفر روز چهارشنبه هفته گذشته او فقط به حضور شاهنشاه آریامهر شرفیاب شد.
هریمن، که از سال ۱۹۴۰ تا کنون با روزولت، ترومن، آیزنهاور، کندی و جانسون کار می‌کند، نه تنها مورد وثوق و اعتماد رؤسای جمهوری آمریکاست، بلکه کارتل‌ها، تراست‌ها و شرکت‌های نفتی آمریکا نیز به او اعتماد فراوان دارند و او را در دستگاه‌های دولتی و وزارت خارجه آمریکا «نماینده نفتی‌ها» می‌دانند.
هریمن هرگاه از طرف وزارت خارجه آمریکا و یا به خاطر کارهای سیاسی رؤسای جمهوری آمریکا به کشورهای خارجی سفر می‌کند، نظراتی که ابراز می‌دارد قاطع و مجبورالاجرا نیست؛ به همین سبب در هیچ یک از سفرهایی که می‌کند قول و قراری نمی‌گذارد و تنها نظریه او که بدون چون و چرا اجرا می‌گردد درباره «نفت» است.
هریمن، که برای اولین بار در کنفرانس تهران با روزولت به ایران آمد، دو بار از طرف نفتی‌ها در ایران مأموریت داشت که اولین مأموریتش با شکست روبه‌رو شد.[6]
دکتر محمد مصدق در دیدار با آورل هریمن وزیر خارجه آمریکا در تهران (تیر 1330)
رساله درباره تبعیض نژادی
«تهران‌مصور» نوشت: برای نخستین بار در یکی از مراکز دانشگاهی ایران درباره تبعیض نژادی در آمریکا پایان‌نامه تحصیلی نوشته شده است.
این رساله را دوشیزه خدیجه حائری، فارغ‌التحصیل دانشگاه ملی، نوشته و در آن نقش سیاهان و وحشیگری‌های نژادپرستان آمریکایی به خوبی مجسم و تحقیق شده است.[7]
در مذمت حضور افراد متنفذ در کارهای اقتصادی و نقض اصل بی‌طرفی!
«سپید و سیاه» نوشت: روزنامه‌ها نوشتند آقای مهندس شریف‌امامی، رئیس مجلس سنا، به علت گرفتاری از ریاست اتاق صنایع و معادن ایران استعفا داد.
از خواندن این خبر خوشحال شدم؛ به نظر من درست نبود که یک شخصیت متنفذ سیاسی، حتی اگر چون شریف‌امامی شریف باشد، در کارهای اقتصادی تعهداتی قبول کند.
این کار اگر برای آن مؤسسات مفید است از نظر اصول زیان‌هایی دارد و کار را از روال بی‌طرفی خارج می‌کند؛ برای مثال فرض می‌کنیم (فرض محال محال نیست) آقای هویدا در عین حالی که رئیس دولت است، ریاست سندیکای واردکنندگان دارو را هم به عهده بگیرد یا آقای عالیخانی مشاور فلان کارخانه مونتاژ اتومبیل شود. نتیجه چه خواهد شد؟ مسلم است هر دو به عنوان یک رئیس و مشاور خوب ناچارند برای آن مؤسسات امتیازاتی کسب کنند و این برخلاف اصل بی‌طرفی است.
ما از آقای مهندس شریف‌امامی، که با وجود اصرار فراوان اعضای اتاق صنایع و معادن حاضر نشد از تصمیم خود برگردد، تشکر می‌کنیم و آرزو داریم دیگر اشخاص متنفذ نیز که به نحوی در مؤسساتی دخالت دارند کناره‌گیری کنند تا کارها جریان طبیعی خود را سیر کند.
کوچک‌ترین حسن این کارها این است که در آینده وقتی یک کارخانه یا مقاطعه‌کاری با شرکت بزرگ تأسیس می‌شود نمی‌آیند دست چند نفر متنفذ را بگیرند و وارد آن مؤسسه کنند تا ادارات مختلف را زیر نفوذ قرار دهند.[8]
مقاماتی که بعد از برکناری به فکر آزادی و آزادی‌خواهی می‌افتند!
«سپید و سیاه» نوشت: یکی از وزیران سابق را در خیابان دیدم؛ چنان‌که رسم حاکمان معزول است با فروتنی و خوشرویی از دیدارم اظهار شادمانی کرد. هنوز سلام و تعارف تمام نشده بود که زبان به انتقاد گشود؛ انتقاد از اتوبوس، انتقاد از تاکسی، انتقاد از تلفن انتقاد از گوشت، انتقاد از نان و ...
گفت: شما باید تمام اینها را بنویسید؛ شما در قبال جامعه مسئولیت دارید؛ شما رکن چهارم مشروطیت هستید.
او این سخنان را می‌گفت و من به یاد ماجرایی افتادم که چند سال پیش با همین شخص محترم داشتم. در آن روزگار او وزیر یک وزارتخانه مؤثر بود؛ کیا بیایی داشت و ادعای آزادی‌خواهی می‌کرد. یک روز انتقاد کوچکی از دستگاه او کردم. انتقاد هم ساده بود و هم درست، اما خشم جناب وزیر چنان برانگیخته شد که علیه ما شکایت‌ها کرد و قدرت مشروع و نامشروعش را به‌کار انداخت تا با استفاده از تمام امکانات مجله را توقیف وحتى تعطیل کند. خوشبختانه در آن میان کابینه عوض شد و ایشان برکنار شدند و یک بار دیگر خطر از بیخ گوش ما رد شد.
او همچنان مشغول انتقاد بود که کاری را بهانه کردم و از او جدا شدم. او موقع خداحافظی گفت: فراموش نکنی که اینها را بنویسی. قول دادم که بنویسم و این چند سطر را به خاطر او نوشتم.[9]
پی‌نوشت‌ها:
[1].
تهران‌مصور، ۱۰ آذر ۱۳۴۶، صص ۳ و ۵۵.
[2]. همان، ص ۵۵.
دنیس رایت در زمره دیپلمات‌های انگلیسی است که در دو مقطع سهم تعیین‌کننده‌ای در تاریخ معاصر ایران داشت: سند بازگشایی سفارت انگلستان در ایران پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ به نام وی خورده و اتفاقاتی مانند شکل‌گیری کنسرسیوم نفتی نیز در دوره وی انجام شده است؛ در دوره دوم که وی مقارن با انقلاب سفید شاه به ایران بازگشت دفاع از اقدامات محمدرضا پهلوی در انقلاب سفید و تلاش مشهود برای جدا کردن بحرین از ایران و متقاعد کردن محمدرضا پهلوی در این زمینه جزء نکات مهم حضور وی در ایران است.
علاوه بر این شاید بتوان ادعا کرد که وی نخستین دیپلمات انگلیسی است که از سطح خاطره‌نگاری درباره ایران فراتر رفت و دو جلد کتاب دراین‌باره نگاشت که مرجع مطالعه در این حوزه است.
[3].
تهران‌مصور، همان، ص ۵۵.
[8].
سپید و سیاه، ۱۰ آذر ۱۳۴۶، ص ۳.
دریافت صفحه با کد QR