بررسی شخصیت رجال با نفوذ در دوره‌های مختلف تاریخی علاوه بر بازشناسی این چهره‌ها و نقش آنها در رخدادها و تحولات صورت گرفته در دوره‌های مذکور،‌ زوایای پنهانی از تاریخ را پیش چشم مخاطب به تصویر می کشد. چون اسفنج نرم جدیدترین کار صفاءالدین تبرائیان است که در ادامه سلسله کتابهای وی درباره بازشناسی نقش رجال و عناصر ذی نفوذ در حاکمیت پهلوی دوم با بررسی زوایای پیدا و پنهان زندگی احسان نراقی به عنوان یکی از سرشناس‌ترین چهره‌های روشنفکر پهلویسم، این بخش از تاریخ معاصر را مورد واکاوی قرار می دهد و قرار است توسط موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران منتشر شود.

بررسی شخصیت رجال با نفوذ در دوره‌های مختلف تاریخی علاوه بر بازشناسی این چهره‌ها و نقش آنها در رخدادها و تحولات صورت گرفته در دوره‌های مذکور،‌ زوایای پنهانی از تاریخ را پیش چشم مخاطب به تصویر می کشد. چون اسفنج نرم جدیدترین کار صفاءالدین تبرائیان است که در ادامه سلسله کتابهای وی درباره بازشناسی نقش رجال و عناصر ذی نفوذ در حاکمیت پهلوی دوم با بررسی زوایای پیدا و پنهان زندگی احسان نراقی به عنوان یکی از سرشناس‌ترین چهره‌های روشنفکر پهلویسم، این بخش از تاریخ معاصر را مورد واکاوی قرار می دهد و قرار است توسط موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران منتشر شود.
سراب یک ژنرال و ‌وزیر خاکستری از دیگر آثار تبرائیان است که به ترتیب به بازشناسی نقش ارتشبد طوفانیان و داریوش همایون به عنوان رجال و عناصر تاثیرگذار در حاکمیت پهلوی دوم توسط همین موسسه منتشر شده است.
بی تردید دانستن موضوع و محورهای کتابی پیش از انتشار آن خالی از لطف نیست ازهمین رو به سراغ صفاءالدین تبرائیان می‌رویم تا پیرامون آخرین اثرش با وی به گفت وگو بنشینم.
 
 
آقای تبرائیان! چه شد که برای نوشتن یک اثر تاریخی ماندگار شخصیت احسان نراقی را انتخاب کردید؟
من از سالها پیش یک پروژه ای را آغاز کردم که در آن به بازشناسی نقش رجال و عناصر ذی نفوذ حکومت پهلوی پرداختم . در نخستین انتخاب ،‌ در کتاب سراب یک ژنرال شخصیت ارتشبد طوفانیان را مورد بررسی قرار دادم . دلیل این انتخاب آن بود که نقش وی از جهات مختلف حائز اهمیت بود و در فاصله 15 خرداد سال 32 تا پیروزی انقلاب ،‌بدون اجازه طوفانیان کسی حق نداشت یک فشنگ تهیه کند.
داریوش همایون هم مهم‌ترین عنصر سیاسی و مطبوعاتی این دوران بود که سومین قطب مطبوعاتی کشور و نخستین روزنامه صبح یعنی آیندگان را بنیان گذاری کرد. از همین رو برای کتاب دومم وی را انتخاب کردم . همایون قائم مقام حزب رستاخیز و وزیر اطلاعات و جهانگردی کابینه آموزگار بود. وی برای نخستین بار سخنگویی کابینه را در ایران پایه گذاری کرد. خودش هم سخنگوی دولت آموزگار بود.
و اما احسان نراقی از نگاه من سرشناس ترین روشنفکر در حکومت پهلوی دوم بود که حاشیه ها و حرف و حدیثهای زیادی حول و حوش شخصیتش به چشم می خورد. شاید به همین خاطر هم هست که این کتاب به شکلی بسیار مفصل تر و در دو جلد 1200صفحه آماده انتشار است.
 
یعنی جذابیت نراقی برای شما و در واقع برای روایت یک برش تاریخی از دوران پهلوی دوم به خاطر حرف و حدیثهای پیرامون او بوده است؟
بله؛ در واقع من گمان می‌کنم جا داشته باشد درباره جریان روشنفکری یا بنا به اطلاق من روشنفکری پهلویستی به بحث و بررسی بپردازیم. نراقی جزو نحله‌ای است که به انقلاب اعتقادی نداشت و از منتقدین سرسخت گروههایی بود که به پارادیم مبارزه مسلحانه اعتقاد داشتند.
 
دلیل انتخاب نام چون اسفنج نرم برای این کتاب چیست؟
با وجود تمام انتقاداتی که به تفکرات نراقی وارد است وی شخصیت نرم و انعطاف پذیری در برابر فشارها داشت. احسان نراقی از این جهت حائز اهمیت است که هم با رجال دوره پهلوی کاملا آشنا بود و هم هیچ وقت زیر بار مسئولیت دولتی یا درباری نرفت. مهم ترین مسئولیت وی مدیریت موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی بود که البته خود او پایه‌گذار این موسسه است. وی بیشتر به دنبال کارهای فرهنگی بود.
 
احسان نراقی سه بار هم بعد از انقلاب دستگیر شد به همین خاطر هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب حول و حوش شخصیت نراقی حرف و حدیثهای زیادی مطرح است. کتاب چون اسفنج نرم به پردازش شخصیت احسان نراقی می‌پردازد یا از منظر این پردازش روایت بخشهایی از تاریخ را مد نظر قرار داده است؟
دقیقا همین‌طور است؛ در این کتاب با روایت زندگی نامه و فعالیتهای احسان نراقی و نقش او در انقلاب به واکاوی بخشی از تاریخ معاصر پرداخته‌ایم. این کتاب 17 فصل دارد. زندگی نامه و فراز و فرودهای زندگی نراقی خود دارای جذابیتهای زیادی است. وی نواده ملا محمدمهدی و ملا احمد نراقی است. در فصل سوم کتاب؛ سایه روشنهای نراقی در دولت ملی دکتر مصدق به چالشهای میان مصدق و آیت‌الله کاشانی پرداخته می شود و نراقی نیز در این میان پیغام پسغامهای این دو شخصیت را جابه‌جا می کرده است. وی در دوره نوجوانی و جوانی به حزب توده گرایش پیدا می‌کند و بخش مهمی از زندگی اش بیانگر وقایع کودتای 28 مرداد سال 32 است.
رهایی نراقی از چنگال کمونیسم، تحصیلاتش در خارج از کشور،‌ ماموریت وی از طرف یونسکو مبنی بر کار و تحقیق بر روی جوانان و ریاست وی بر کمیسیون جوانان سازمان یونسکو از مطالبی است که در دیگر بخشهای این کتاب می خوانید.
تاسیس و فعالیتهای موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی نراقی از مهم ترین فصلهای این کتاب است. بحث و گفت وگوهایی که در ارتباط با همکاریهای نراقی با سازمان ساواک وجود دارد و همچنین مدارکی و اسنادی در این خصوص نیز در این کتاب گرد آوری شده است.
وی در نقش فشارشکن و طرفینی با هم با نیروهای مخالف جامعه که قشرهای فرهنگی و نخبگان جامعه را شامل می شد و هم با حکومت پهلوی دوم ارتباط داشت. خط کشیهای نراقی با شریعتی، ‌کابوسها و سوء‌ظنهایی که درباره همکاری نراقی با ساواک وجود دارد‌، ریاست نراقی بر موسسه تحقیقات برنامه‌ریزی علمی و آموزشی بحثهایی پیرامون ضرورت انقلاب، اسناد و مدارکی از بازجوییهای نراقی در اوین و بسیاری از مطالب دیگر درباره مهم‌ترین وقایع تاریخی مرتبط با این شخصیت و در این برهه در این کتاب جمع‌آوری شده است.
 
آقای تبرائیان! مخاطب این کتاب چه گروه‌هایی هستند؟
این کتاب در سطح نخبگان و دانشگاهیان است و دانشجویان رشته‌های علوم انسانی، نخبگان سیاسی و اساتید دانشگاه مخاطبان این کتاب به شمار می‌روند. این اثر بر اساس تحقیقات گسترده و مطالعه پرونده‌های 12 گانه نراقی در ساواک و همچنین ساعتها گفت وگو با شخص احسان نراقی کاملا منصفانه و به دور از هر گونه قضاوت شخصی به نگارش در آمده است.
 
برای نگارش این اثر چقدر زمان صرف کردید؟
از آنجایی که در هنگام نگارش این کتاب مرحوم نراقی دائم در حال رفت و آمد به پاریس بود من ناگزیر بودم برای پاسخ به سؤالات متعددی که در مطالعاتم به آنها برخورد می کردم منتظر وی بمانم . به همین خاطر و بر اساس مطالعات و مستندات و همچنین گفت وگوهای متعددی که با مرحوم نراقی داشتم این کتاب حدود 4-5 سال زمان برد.
 
با تشکر از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید.