در هر طرف از جهات چهارگانه شهر سه دروازه نیز وجود داشت که عبارت بودند از:
شمال: دروازه شمیران (حدود سر پیچ شمیران فعلی یعنی محل تقاطع خیابان کورش کبیر و شاهرضا) و دروازه دولت (محل تلاقی خیابانهای سعدی شمالی و شاهرضا و روزولت) و دروازه یوسف‌آباد (چهارراه کالج).
غرب: دروازه باغشاه (انتهای خیابان سپه)، دروازه قزوین (میدان قزوین) و دروازه گمرک (انتهای خیابان امیریه رو به میدان گمرک).
جنوب: دروازه خانی‌آباد (میدان خانی‌آباد در محل تلاقی خیابان خانی‌آباد یا مولوی با خیابان شوش) دروازه غار (فاصل بین خانی‌آباد و میدان شوش) دروازه شاه عبدالعظیم1 (میدان شوش ابتدای جاده شهر ری).
شرق: دروازه خراسان (میدان خراسان ابتدای جاده ری)، دروازه دولاب (سه راه شکوفه) و دروازه دوشان تپه (انتهای خیابان ژاله مشرف به میدان ژاله) و جدا از اینها دروازه بی‌سقفی که ماشین دودی یا قطار حضرت عبدالعظیم از آنجا به شهر ری فعلی رفت و آمد می‌نمود.
این دروازه‌ها که جز دروازه ماشین دودی، معماری بقیه‌شان با تفاوتهایی شبیه معماری زمان صفویه بود، در زیربنایی به مساحت 100 تا 120 ذرع مربع در عرض 15 و طول 8 ذرع برپا گردیده بود. با این شکل که دهانه‌ای بزرگ در وسط و دو گوشوار در دو طرف داشت. محفظه‌های دو گوشوار2 از داخل به صورت دو اتاق 6 ذرع در 4 ذرع برای مأمورین و دروازه‌بانان در آمده بود که نمای آن با کاشی‌های زیبائی تزئین یافته و با 8 ماره کوتاه و ظریف با تصاویری از پهلوانان باستانی ایران مانند رستم و گیو و گودرز و صحنه‌های نبرد رستم و سهراب و رستم و افراسیاب و رستم و اشکبوس و رستم و دیو سفید و امثال اینها زینت یافته بود.
 

دروزاه شاه عبدالعظیم
شماره آرشیو: 1-3868-1ع

پی نوشت: