عواید دیگری نیز برای دروازه‌‌بانان وجود داشت؛ مثلا به بهانه تفتیش و بازرسی اموال و اشیای مسافران و مکاریان هر زمان شیئی یا اشیایی را مانند پارچه و تریاک و بنگ، قاچاق می‌شمردند و به دستاویز آن به اخاذی و جیب‌کنی می‌پرداختند و وای به حال مسافر و صاحب باری که از پرداخت «پول شیرینی و دست‌لاف»1 خودداری ورزیده ناخن‌خشکی بکند که اولاً بار و بنه او خالی شده از بسته و جعبه و عدل2 از هم گسسته پایمال خاک راه و دستخوش نابودی و تارج می‌گردید و ثانیاً ساعتها بلکه روزها و هفته‌ها باید سرگردان و معطل گشته درمانده چاره‌سازی گرفتاری خویش بماند تا در آخر هم که باز به توصیه اهل خیری که راهنمائیش کند که «با مأمور دولت نمی‌شود درافتاد و هر که با این گروه درافتد ور افتد» و به عقل آوردن سر او که از نصفه ضرر برگشتن هم منفعت می‌باشد وادار شود که چیزی هم اضافه بر خواسته اولی ایشان تسلیم نموده خود را خلاص بکند و در واقع هم چوب را خورده و هم پیاز را و هم جریمه را پرداخت بکند.3
نوع دوم این مداخل و غارتگری وقتی انجام می‌گرفت که کار دروازه روا داشت و کمتر فرصت وقت‌کشی بود و باید معامله دربست یعنی با نظر و توافق طرفین و به سرعت انجام می‌گرفت و نرخ‌ها یک‌لا به چندلا ترقی می‌کرد که اگر مسافر و صاحب بار مطیع و سربراه بود و کم و زیادی کرده تحصیل رضایت می‌نمود که فبها، خودش آزاد و مالش بدون تفتیش و جستجو مرخص می‌گردید و هر آینه برخلاف این عمل می‌کرد و آری و نه و چون و چرا و لجاجت و تمرد می‌نمود چوبهایی بود که به بهانه تفتیش به بارهایش می‌زدند و سیخ‌های آهنی نوک‌تیزی که به جستجوی تریاک به داخل بسته‌ها و عدل‌هایش، اگرچه پارچه‌های قیمتی و بالاتر از آن هم بود فرو برده، هستی و سرمایه‌اش نابود می‌کردند که گویا مثل معروف «اگر یکی دیگر بزنی هیچ»4 از همین احوال می‌باشد.
 

دروازه قزوین طهران
شماره آرشیو: 1-3870-1ع

پی نوشت: