«دو سه روز بعد که قوام‌السلطنه را دیدم قیافه‌اش گرفته بود [در جریان سفر به مسکو برای حل مسئله آذربایجان] به نحوی که دیگر آن روح شوخ و بذله‌گویی‌اش آرام و ساکت بود. کم‌کم که قوام را به حرف آوردیم معلوم شد روز پیش به تنهایی به دیدار استالین رفته است که اثر خوبی در او این ملاقات نبخشیده است. قوام‌السلطنه خلاصه جریان آن ملاقات را برای ما چنین نقل نمود که وقتی وارد اتاق استالین شدم یک کتاب قطوری روی میزش بود و یک مرد بلند قدی که مترجم زبان فارسی به روسی بود. پس از تعارفات مربوطه به هم دیدم استالین به حرف آمد و گفت البته شما امروز به سمت نخست‌وزیر ایران مورد دعوتم قرار گرفته اینجا آمده‌اید،‌ مقدم شما خوش باشد ولی اصل مطلب در این است که ما دو همسایه دیرینه‌ای هستیم با هم که متأسفانه از ایران کمتر خاطره خوش داریم و رعایت اصول احترام همسایگی! اما همین که من رفتم جواب گویم که ایران کمال علاقه را به حفظ روابط حسنه همسایگی دارد حرفم را بریده گفت این‌طور نیست. ما دلایل تاریخی در این مورد داریم. سپس رو به مترجم خود نموده گفت فلان صفحه کتاب تاریخ دیپلماسی شوروی را درباره روابط با ایران باز کن که معلوم شد قبلاً‌ علامت‌گذاری کرده بودند. مترجم مزبور آن صفحه را گشوده از روی آن خواند و ترجمه نمود بدین خلاصه که: «کشور همسایه جنوبی شوروی یعنی ایران همیشه هر وقت فرصتی پیدا کند از پشت به روسیه خنجر می‌زند چنان‌که در اواخر جنگ اول جهانی که تازه جنگ داشت پایان می‌یافت و کشور روسیه وارد مرحله انقلاب سوسیالیستی کمونیستی شده بود در حالی که لنین پیشوای بزرگ ما گرفتار جنگ داخلی برای برقراری انقلاب بود ایران به فکر این بود که هفده شهر قفقاز و ترکستان را پس بگیرد. لنین بزرگترین سخاوت را درباره ایران به کار برد. اولاً‌ کلیه قراردادهای استعماری دوره تزار را علیه ایران باطل اعلام نمود. ثانیاً قلم محو بر کلیه مطالبات روسیه از ایران کشید اما ایران در همان موقع هیئتی را تعیین نمود که به کنفرانس صلح اروپا رفته پیشنهاد داده بودند که هفده شهر قفقاز و ترکستان را که روسیه از ایران گرفته بود به ایران پس داده شود...1»2
 

ژوزف استالین ملقب به مرد پولادین، رهبر و سیاست‌مدار کمونیست شوروی بود که از اواسط دهه ۲۰ تا مرگش در ۱۹۵۳ رهبر عملی حزب کمونیست اتحاد شوروی و در نتیجه رهبر دو فاکتوی کل این کشور بود
شماره آرشیو: 4077-4ع

پی نوشت: