همدم‌السلطنه‌ پهلوی را شاید به اندازه خواهران تنی شاه یعنی اشرف و شمس نشناسید. وی دختر بزرگ رضا شاه از نخستین همسرش، تاجماه خانم است. همدم‌السلطنه در سال 1282 ش متولد شد و در 1301 با یکی از بستگان پدر که از افسران قوای قزاق بود به نام هادی آتابای، ازدواج کرد. اما با خلع و تبعید رضا شاه این ازدواج به پایان رسید و او همچون دو خواهر ناتنی خود، اشرف و شمس، از همسر خود جدا شد. منابع از ازدواجهای مکرر وی سخن می‌‌گویند. اما اسناد به جا مانده، دو طلاقنامه...

همدم‌السلطنه‌ پهلوی را شاید به اندازه خواهران تنی شاه یعنی اشرف و شمس نشناسید. وی دختر بزرگ رضا شاه از نخستین همسرش، تاجماه خانم است. همدم‌السلطنه در سال 1282 ش متولد شد و در 1301 با یکی از بستگان پدر که از افسران قوای قزاق بود به نام هادی آتابای، ازدواج کرد. اما با خلع و تبعید رضا شاه این ازدواج به پایان رسید و او همچون دو خواهر ناتنی خود، اشرف و شمس، از همسر خود جدا شد. منابع از ازدواجهای مکرر وی سخن می‌‌گویند. اما اسناد به جا مانده، دو طلاقنامه است و اگر ازدواج یا طلاقی دیگر رخ داده باشد سندش به دست نیامده است.   در اینجا دو طلاقنامه مربوط به فاطمه خانم همدم‌السلطنه‌ را مرور می‌کنیم. این اسناد در موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران نگهداری می‌شوند. بررسی اسنادی از این دست نه تنها برای به دست آوردن اطلاعات دقیق شناسنامه‌ای افراد مفید است، بلکه تفاوت رفتار خاندان سلطنت را به خوبی آشکار می‌سازد. در این دو طلاقنامه حق طلاق به زن داده شده است که معمولا این حق به مردان تعلق می‌گرفت و در هر دو ازدواج فاصله سنی زن از همسران خود بیشتر است.   سند شماره 1 طلاقنامه فاطمه پهلوی ملقب به همدم‌السلطنه است که در دفتر رسمی ثبت طلاق خاندان سلطنت در سال 1331شمسی به ثبت رسیده و فاطمه پهلوی طلاق‌‌دهنده و محمود اصلانی طلاق داده شده است. برطبق شرط قبلی در عقدنامه، زوجه تا پنجاه سال از سوی همسر خود برای طلاق و تعیین نوع آن وکالت دارد. طلاق خلعی است و زوجه مهریه خود را بذل کرده است .   سند شماره 2، طلاقنامه فاطمه پهلوی همدم‌السلطنه و داود قاجار مظفری در دی ماه 1339شمسی است. همدم‌السلطنه بازهم از همسر خود برای گرفتن طلاق وکالت داشته، ولی طلاق‌دهنده این بار همسر او داود قاجار مظفری است و طلاق‌گیرنده همدم‌السلطنه. نوع طلاق بائن است که بر اساس آن زوجین به طور کلی از هم جدا شده و مرد هم هیچ تکلیفی به پرداخت نفقه به همسر سابق خود ندارد.   [1] [تاج پهلوی و شیر و خورشید و شمشیر] ثبت کل اسناد و املاک دفتر رسمی ثبت طلاق خاندان سلطنت حوزه تهران   صفحه اول [تاج پهلوی و شیر و خورشید و شمشیر] ثبت کل اسناد و املاک شماره ترتیبی ثبت 2 تاریخ وقوع طلاق: شنبه بیست و دوم آذر هزار و سیصد و سی و یک برابر با بیست و پنجم ربیع‌الاخر1372. تاریخ ثبت طلاق : مطابق با تاریخ وقوع است.   صفحه دوم نام و نام خانوادگی و تابعیت طلاق‌دهنده و طلاق داده شده و شماره ورقه شناسنامه آنها. طلاق دهنده: والاحضرت فاطمه پهلوی فرزند اعلیحضرت فقید رضا شاه پهلوی و مرحومه تاجماه خانم دارای شناسنامه شماره 5964 صادره از بخش سه طهران؛ متولد 1282؛ تبعه ایران و ساکن خیابان بستان، کاشی شماره سیصد و هفتاد. مراتب از طرف آقای محمود اصلانی دارای شناسنامه شماره 28683 صادره از بخش 5 تهران متولد سال 1302 خورشیدی؛ تبعه ایران فرزند احمد و ملوک ساکن خیابان فرهنگ کاشی شماره 20 طی طلاقنامه مورخ دومین عقدنامه شماره 912 دفتر ازدواج شماره 137 طهران که شرح آن است (در ضمن عقد خارج لازم زوج وکیل بلاعزل خود نمود زوجه مزبوره را که پس از گذشتن ده روز از این تاریخ تا پنجاه سال خورشیدی مطلقه نمود خود بر طبق مقررات تعیین نوع طلاق با امضاء دو زوج واین وکالت با توکیل غیر از طرف زوج تفویض به والاحضرت گردیده امضاء فاطمه پهلوی امضا محمود اصلانی و تاریخ وقوع عقد 17 دی ماه 1326می‌باشد. طلاق داده والاحضرت فاطمه پهلوی فرزند اعلی‌حضرت فقید رضا شاه پهلوی و تاجماه خانم دارای شناسنامه 5964ط صادره از بخش سه طهران، متولد یک هزار و دویست و هشتاد و دو شمسی تبعه ایران ساکن خیابان بستان، کاشی شماره 17 خانه شخصی.   نوع طلاق: خلع شرح طلاق و قراردادهای ضمن طلاق: توضیح می‌شود زوجه در قبال بذل بقیه مهریه‌، فی القباله خود و سایر حقوق تحقیقی و تقدیری خود به استناد شرح مندرج در متن قباله نکاحیه و وکالت و اختیاری را که [ناخوانا] به زوج خود باقی به وکیل که برایش مقرر بود وکالت را تفویض به آقای میراسکندری نموده و طلاق خلع به وکالت این جانب از ایشان انجام و صیغه طلاق خلع جاری شد بنابراین نماند برای زوجه به هیچ وجه باعث تسویه مهریه و نفقه و کسور زمان گذشته حقی بر زوج مذکور و از سایر حقوقات زوجه که متصور بود نیز زوجه صرف نظر نموده است و بذل مهر و سایر حقوقات صرفا مربوط به حقوق زناشویی است و چنانچه زوجه حقوق و ادعای دیگری داشته باشد ارتباط به من موضوع بالا ندارد. فاطمه [امضاء:] نام و نام خانوادگی و شماره برگه شناسنامه شهود و معرفین و امضاء آنها:......... شهود (عدلین): این جانب سید محمود محرمی فرزند سید جعفر دارای شناسنامه 231 دویست و سی و یک صادره از ساوه معروف دفتر استماع صیغه طلاق را نمودم. الاحقر محمود محرمی زرندی. [امضاء:] اینجانب صبارالدین مافی معروف دفتر استماع صیغه طلاق خلعی را نمودم صبارالدین مافی. معرفین اینجانبان حسین علاء وزیر دفتر دربار شاهنشاهی و غلامرضا نورزاد رئیس دربار شاهنشاهی والاحضرت فاطمه پهلوی مشهور به همدم‌السلطنه را معرفی می‌نماییم. علاء[امضاء:]؛ [امضاء:] نام و شهرت و محل امضای مجری صیغه طلاق سید حسام‌الدین میراسکندری، سردفتر ازدواج شماره 146 طهران و کفیل دفتردار ازدواج و طلاق خاندان سلطنت . محل امضای وکیل زوج فاطمی [امضاء:] محل تصدیق و امضاء سردفتر با احراز پیوست زوجه وکیل زوج تمام مراتب مسطوره در نزد اینجانب سید‌ حسام‌الدین میراسکندری واقع شد به تاریخ متن میراسکندری [امضاء:] [مهر:] ثبت اسناد املاک [ناخوانا] محل امضاء سردفتر میراسکندری [امضاء] [72887تا 72884 پ]   [2] [شیر و خورشید و تاج] وزارت دادگستری ثبت کل اسناد و املاک  شماره ترتیبی ثبت 796 تاریخ وقوع طلاق شنبه هفدم دی ماه 1339 مطابق نوزدهم شهر رجب 1380 قمری. تاریخ ثبت طلاق تاریخ وقوع. نام و نام خانوادگی و تابعیت طلاق دهنده و طلاق داده شده و شماره ورقه شناسنامه آنها. طلاق‌دهنده آقای داود قاجار مظفری شناسنامه شماره 640 از بخش 4 تهران فرزند مرحوم محمدرضا و بانو اعظم‌الملوک متولد بیست و هشتم تیرماه 1314؛ والاحضرت فاطمه (همدم پهلوی) مطلقه معظمه ذیل‌الذکر به وکالت ثابته از طرف مطلق فوق موکل خود مشروحه در صفحه بعد با اذن در توکیل غیر اقدام به طلاق این ورقه و مطلقه نمودن شخص خود نمودند. شناسنامه داود قاجار مظفری مورخ 27/5/1314 می‌باشد.   طلاق داده شده والاحضرت فاطمه پهلوی (همدم پهلوی) به شناسنامه شماره 5964 از بخش 3 تهران مورخه سیزدهم جدی 1298 فرزند اعلیحضرت فقید رضا شاه کبیر و مرحومه تاجماه خانم. ساکن بخش سه تهران، خیابان کاخ خیابان مشتاق، خانه شخصی.مسلمان و تابع ایران.   نوع طلاق و نوبت آن طلاق اول و بائن شرح طلاق و قراردادهای ضمن طلاق والاحضرت فاطمه پهلوی (همدم پهلوی) حضور بهم رسانیدند و به موجب وکالت ثابته غیر قابل عزل مرقوم در قباله و دفتر ثبت ازدواج رسمی شماره 10 تهران که ازدواج بین والاحضرت معزی‌الیها و آقای داود قاجار مظفری نامبرده در آن واقع و به شماره یک هزار و پانصد و نود و سه به ثبت رسیده و صورت وکالت لازمه مذکور در ذیل عینا نقل شده است خود را به طلاق اول بائن مطلقه نمودند. اینک عین صورت وکالت (در ضمن عقد خارج لازم شرط شد وکالت لازمه غیر قابل عزل والاحضرت زوجه مرقومه از قبل زوج مزبور در مدت بیست سال شمسی از حال تحریر که هروقت بخواهند در یکی از دفاتر رسمی طلاق حاضر شوند و با اذن توکیل غیر خود را به هر طلاقی که بخواهند مطلقه نمایند و در انجام تمام تشریفات لازمه وقوع طلاق و امضاء ارواق و دفاتر مربوطه دارای تمام اختیاراتی هستند. وکالته که از موکل دارند و صیغه جاری شد محل امضای زوج و زوجه فاطمه همدم [امضاء] نام و نام خانوادگی و شماره برگه شناسنامه شهود و معرفین و امضاء آنها.   شهود (عدلین) 1 آقای آشیخ خلیل‌الله ادیب، دارای شناسنامه شماره 1174/ نطنز، ساکن بخش 10 تهران، خیابان حسام‌السلطنه منزل شخصی. 2 آقای محمد معلمی به شناسنامه شماره 7422/ قم، ساکن بخش 6 تهران، خیابان خراسان کوچه تنکابنی منزل اجاره. معروف دفترخانه 3 آقای محمدعلی مثنوی دارای شناسنامه شماره 967/گلپایگان، ساکن بخش 10 تهران، خیابان طوسی منزل شماره 31. 4 آقای جلال‌الدین نجم‌آبادی دارای شناسنامه شماره 11377/ ط/4، ساکن بخش 4 تهران، امیریه، خیابان میامی منزل شخصی. حاضر و استماع صیغه طلاق را نمودیم. [امضاء]:؛ [امضاء]:؛ [امضاء]:؛ [امضاء:]   نام و شهرت و محل امضای مجری صیغه طلاق: اجرای صیغه طلاق به موجب وکالت منجرو لازمه مشروحه در متن از قبل معزی‌الیها به وسیله این جانب عبدالحسین نجم‌آبادی به عمل آمد. محل امضای زوج فاطمه همدم [امضاء] ؛ صحیح است. داود قاجار[امضاء] 21/10/39. محل تصدیق و امضاء سردفتر با محرزیت هویت والاحضرت معظم نامبرده مندرجات در نزد این جانب واقعه و مورد تصدیق است . این ورقه که مطابق است با ثبت دفتر طلاق شماره 42 تهران برحسب دستور ماده 14 آئین نامه قانون ازدواج به خانم مطلقه داده می‌شود. محل امضاء سردفتر [امضاء:] ناخوانا.[مهر:] [91 تا 72888 پ]