در روزهایی که بر ما گذشت، واعظ مبارز و خدمت‌گزار بااخلاص مکتب اهل بیت(ع) حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابوالقاسم شجاعی روی در نقاب خاک کشید و به موالیان خویش پیوست. در تکریم مکانت تبلیغی و کارنامه فرهنگی آن بزرگوار، گفت‌وشنودی از وی را که شامل پاره‌ای از خاطرات سیاسی و دیدگاههای تبلیغی اوست، به شما تقدیم و علو درجات را برای وی مسئلت می‌کنیم.

□ به نظر حضرتعالی یک سخنرانی و منبر مؤثر از چه عناصر و عواملی برخوردار است؟
بسم الله الرحمن الرحیم. تجربه‌های عینی و تاریخی به‌خوبی مؤید این نکته هستند که برانگیختن احساسات و عواطف، در ایجاد تحرکات فردی و اجتماعی تأثیر بسزایی دارد. بدیهی است هر تصمیم فردی و اجتماعی صحیحی باید مبتنی بر استدلال و منطق باشد، اما استدلال و منطق نیز تا با شعله احساسات گرما نپذیرد، در دلها اثر نمی‌کند. قیامها و انقلابها هم به مدد احساسات و عواطف انجام گرفته‌اند.
 

 
□ پس شما قیامهایی چون نهضت تنباکو، قیام مشروطیت و انقلاب اسلامی را نیز متأثر از شور و احساسات جمعی می‌دانید؟
اساس و مبنای این قیامها و به‌خصوص انقلاب اسلامی، منطق و استدلال بوده، اما قطعا این حرکتهای اجتماعی بر اساس شور و احساسات مردمی هم صورت گرفته است. در انقلاب اسلامی جوانان زیادی به زندان افتادند و شکنجه شدند و عده زیادی هم به شهادت رسیدند. آنها برای دین خدا و وظیفه انسانی قیام کردند. قیام مشروطه و انقلاب اسلامی مرهون قیام سیدالشهدا(ع) و درک صحیح عامه مردم از پیام عاشوراست.
 
□ به نظر شما عزاداریهای مرسوم در محرم و مناسبتهای دیگر چه تأثیری در برانگیختن شور دینی دارند؟
به فرمایش حضرت امام(ره) ما هر چه داریم از عزاداریهای محرم و صفر است. انقلاب اسلامی مدیون و مرهون اهل بیت(ع) است. شما در هیچ جای دنیا نمی‌شنوید که مؤذن ندای «أَشهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ الله» سر بدهد و این افتخار برای کشور ما بس که همواره فریاد می‌زنیم پیرو مکتب اهل بیت(ع) هستیم. عزاداریهای محرم و صفر مبتنی بر تفکر دقیق و اصیل از محتوای عاشوراست. تأثیر قیام اباعبدالله(ع) منحصر به ما شیعیان نیست، بلکه تمام آزادمردان و آزادزنان جهان از این قیام الهام می‌گیرند و در تاریخ، قیام عاشورا توانسته است سر منشأ قیامهای اجتماعی عظیمی باشد. هرچند که همه مثل گاندی انصاف نداشته‌اند که به این نکته اشاره صریح کنند. واقعه عاشورا سراپا حماسه، سرافرازی و سربلندی است و کمترین نشانه ذلت در آن دیده نمی‌شود؛ لذا وعاظ و سخنرانان در انتقال معارف و تاریخ آن، وظیفه سنگینی را به عهده دارند.
 
□ به بیان صریح حضرت امام درباره محرم و صفر اشاره کردید؛ آیا ایشان به خود شما هم به عضوی شاخص از جامعه مبلغان توصیه‌ای داشتند؟
بنده برای گرفتن امر و توصیه زیاد خدمتشان می‌رفتم. یک روز صبح خدمتشان رفتم و ایشان فرمودند: «چه می‌کنی آقای شجاعی؟» عرض کردم: «نوکری جدتان اباعبدالله(ع) را می‌کنم!» ایشان به محض اینکه نام اباعبدالله(ع) را شنیدند، اشک از چشمهای مبارکشان جاری شد. حضرت امام حساسیت عجیبی نسبت به نام مقدس اباعبدالله(ع) داشتند. این بزرگمرد که در برابر بزرگ‌ترین حوادث خم به ابرو نمی‌آورد و همواره استوار و محکم می‌ایستاد، در برابر نام اهل بیت(ع) و اباعبدالله(ع) می‌شکست و اشک به چشمهای مبارکش می‌آمد.
 
□ منبرهای مجالس حضرت امام(ره) را هم شما می‌رفتید. چه شد که شما را برای سخنرانی در این منبرها انتخاب کردند؟
مرحوم حاج احمد آقا به بنده علاقه زیادی داشت و در مجالسی که بنده منبر می‌رفتم، می‌آمد. قبل از انقلاب هم گاهی شبانه به منزل ما می‌آمد. بعد از انقلاب هم که این ارتباط و مراوده دائمی بود. از این طریق بنده با خانواده حضرت امام آشنا بودم و ایشان به بنده لطف داشتند. مردم هم لطف داشتند و حتی یک بار حاج احمد آقا گفت: «بالاخره از هر کسی یک شکایتی پیش ما آورده‌اند الا شما!». با لطف خدا و اعتماد مردم، پس از فوت مرحوم آقای فلسفی، جلسات روزانه وعاظ در منزل بنده تشکیل شد و الحمدلله مرا احترام می‌کنند. بنده هم تمام توان خود را در اختیار ارتقای این تشکیلات قرار داده‌ام. تلاش می‌کنیم اخلاق و رویه وعاظ ان‌شاءالله الگو باشد و خدشه‌ای به آن وارد نشود. تا به حال هم مشکلی در این زمینه وجود نداشته است.
 
□ به نام واعظ شهیر مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین فلسفی اشاره کردید. شما سالها در محضر ایشان شاگردی کرده‌اید. از آن دوران و ویژگیهای مرحوم فلسفی برایمان بگویید.
ایشان یک خطیب به تمام معنا خلاق و نوآور بود. خدا رحمتشان کند. اواخر عمرشان گاهی به من نگاه می‌کردند و می‌فرمودند: «خودم تو را تربیت کردم!» ایشان مخاطب‌شناس کم‌نظیری بود و خطابه‌هایش را بر اساس درک و سطح و فهم مخاطب تنظیم می‌کرد؛ به همین دلیل هم منبرهای تأثیرگذاری داشت و مخاطب از شنیدن سخنانش خسته نمی‌شد. گزیده و سنجیده سخن می‌گفت و روی موضوع سخنرانی خود متمرکز بود و به حاشیه نمی‌رفت. مرحوم فلسفی به مخاطب خود می‌اندیشید، برایش احترام قائل بود و وقتش را بیهوده نمی‌گرفت. ایشان به بنده و سایر شاگردان و ارادتمندان خود آموخت که در تمام زمینه‌ها مطالعه داشته باشیم، مخاطب‌سنجی کنیم و بر اساس درک و فرهنگ مخاطب سخن بگوییم. بنده هم تلاش کرده‌ام این شیوه را در پیش بگیرم و امیدوارم موفق شده باشم. بنده از دوره نوجوانی با مرحوم آقای فلسفی مأنوس بودم و در بین خطبا کسی از ایشان به من نزدیک‌تر نبود.
 
□ به نظر شما وعاظ و مداحان در ترویج مکتب اهل بیت(ع) چه وظایفی دارند و چه مسائلی را باید رعایت کنند؟
ماه‌های محرم و صفر فرصت بسیار مغتنمی برای وعاظ و مداحان عزیز است تا در آن مردم را با معارف ارجمند و عالی اسلامی و مکتب اهل بیت(ع) بیش از پیش آشنا سازند؛ زیرا رشد علمی و عقلی و دینی مردم فقط با درک صحیح معارف اسلامی ممکن است. آنان باید عبارات و کلمات را با دقت بالا انتخاب کنند و از استفاده از کلمات پیش پا افتاده و نامناسب به‌شدت بپرهیزند. مداحان نیز در عین حال که باید اشعار را مطابق سلیقه عام مردم انتخاب کنند، از اشعار سست و مخصوصا مضامینی که خدای ناکرده ذلت و درماندگی را القا می‌کنند، جداً بپرهیزند. حضرت امام نیز با استفاده از تعابیر بلند عاشورایی توانستند مردم را از سطح روزمرگی بالا بکشند و سطح فکر جامعه را ارتقا دهند که کاملا در شعارهای انقلاب مشهود است. حضرت اباعبدالله(ع) و دیگر شهدای ارجمند کربلا هر یک الگو و اسطوره‌‌اند و برای توصیف آنان باید از واژگان همه‌فهم و در عین حال بلند و فاخر استفاده کرد. وعاظ و مداحان باید در عین حال که تلاش می‌کنند شور و هیجان مخاطبان را برانگیزند، باید در ارتقای درک و آگاهی آنان از فلسفه عاشورا نیز تلاش کنند و این جز با انتخاب واژگان و ادبیات متعالی میسر نیست.
به نظر بنده یکی از انحرافاتی که پس از انقلاب پیش آمده، مداحیهای بی‌رویه، بی‌هدف و سست است. البته ما مداحان بزرگی داریم که به‌درستی به وظیفه خود آگاه‌اند، اما معدودی نیز قصد ایجاد انحراف در عزاداریها و مجالس روضه را دارند که باید آنها را هدایت یا حذف کرد. این افراد بی‌آنکه نزد بزرگی شاگردی کرده یا در این زمینه تجربه و سواد لازم را داشته باشند وارد میدان شده‌اند که آسیبهایی را به همراه خواهند داشت. ماه‌های محرم و صفر برای ترویج معارف اسلامی و مکتب اهل بیت(ع) فرصت بسیار مغتنمی است و از دست دادن این فرصت جفای آشکار به این مکتب و مردمی است که می‌توانند در لوای آن به حیات طیبه دست پیدا کنند.
 

 
□ و کلام آخر؟
من خودم عمرم را به نوکری اباعبدالله(ع) گذرانده و مخاطبان خود را نیز به نوکری اهل بیت(ع) تشویق کرده‌ام؛ زیرا سعادت دنیا و آخرت را در آن یافته‌ام.
 
□ با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.