«محمدعلی مجد (فطن‌السلطنه) که در زمان صدارت مرحوم حسن مستوفی‌الممالک معروف به آقا، منشی او شده بود،‌ یعنی تازه از مدرسه سیاسی فارغ‌التحصیل شده و چون دارای خط خوب بود در کابینه رئیس‌الوزرا، به سمت نویسنده احکام و ابلاغات استخدام شده بود،‌ او از آن موقع که قبل از روی کار آمدن رضاشاه بود با مرحوم مستوفی‌الممالک رابطه یافته با او محرمیت یافته بود تا موقعی که مرحوم مستوفی زنده بود نزدش می‌رفت و مطالبی از قولش برایم نقل می‌کرد که یکی از آنها مطلب جالب ذیل است که مرحوم مستوفی‌الممالک پس از سلطنت رضاشاه که اولین کابنیه دوره سلطنت بود و او را به سمت نخست‌وزیر منصوب نموده بود برایش گفته بود. مجد می‌گوید: مرحوم مستوفی که سال 1305 آخرین مرتبه نخست‌وزیریش بود می‌گفت، برای انجام یکی از کارهای مهم اقتصادی کشور که شاه دستور آن را داده بود امر به مطالعه دادم که پس از تکمیل مطالعات علمی قرار شد از نظر مالی نیز نزد دکتر میلیسپو مستشار آمریکایی وزارت دارایی رفته نظر او هم جلب گردد. دکتر میلیسپو که دیکتاتور مالی آن دوره بود آن پروژه را تصویب نمود ولی اضافه کرد که برای اجرایش محتاج به قرضه‌ای به مبلغ یک میلیون دلار خواهیم بود و اجازه آن‌هم لازم است. آن گزارش در هیئت دولت مطرح گردید و همه وزیران با آن موافق بوده در حقیقت آن را به تصویب رسانیدیم ولی مگر قبل از عرض به شاه و تصویب او امکان اجرای آن برایمان حاصل می‌شود؟  
 
به همین جهت حضور شاه رسیدم و جریان را به عرض رسانیده منتظر کسب تکلیف و اخذ نتیجه بودم. شاه نگاهی به من نموده با صراحت عجیب از من پرسید: «آقا،‌ آقا، هیچ [...]1 بازی کرده‌اید؟» من با آنکه ناراحت شدم به سکوت گذراندم. ولی او مگر ولکن حرف خود بود؟ این دفعه گفت:‌ آیا هیچ شهر نو رفته‌اید؟ باز هم من به سکوت گذرانیدم. بعد گفت اگر شما نرفته‌اید من کراراً‌ رفته‌ام و به تشکیلات شهر نو هم واردم. در آنجا خانه‌هایی است که یک نفر به نام خانم رئیس آن را اداره نموده مسئولیت اداری و مالی آنجا را به عهده دارد. به قدر کافی هم از [...]2 شاگرد دارد که رونق فاحشه‌خانه‌اش بسته به طرز کار و برخورد آن شاگردها با مشتری‌هاست. اگر آنها بتوانند جوان‌های پول‌دار را خوب به دام انداخته پاتوق آنها را در آن خانه قرار دهند،‌ پول و عایدی بیشتری نصیب آن فاحشه‌خانه و بالنتیجه خانم رئیس می‌گردد و اگر چنین عرضه‌ای به خرج ندهند، آن فاحشه‌خانه در مقابل کرایه‌خانه و خرج چراغ روشن در خانه اش تا صبح و حق و حسابی که باید برای حفظ خود بدهد ورشکست می‌گردد این است که اساس رقابت خانم رئیس‌های آن فاحشه‌خانه‌ها بر سر شاگردهاست. هر خانه‌ای [...] خوشگلِ مشتری جلب کن بهتری داشته باشد کار و بارش خوب است. همین موضوع سبب می‌گردد که دنبال این شاگردهای سوگلی می‌کردند که آنها را از دست هم بربایند و به خانه خود جلب نمایند اما خانم رئیس‌های زرنگ هم علاج این کار را قبلاً  کرده‌اند،‌ یعنی این‌قدر شاگردهای خود را مقروض خود می‌نمایند و آنها را گرفتار می‌سازند که آنها زیر بار قرض، له شده نمی‌توانند آن را بپردازند تا از آن خانه‌ها خارج شده به خانه دیگری بروند. حالا به این میلیسپوی آمریکایی بگو ما نمی‌توانیم از آن شاگردهای مقروض به شماها شویم که این نقشه‌های قرض خارجی را جلوی پای ما می‌گذاری؟ ما می‌خواهیم آزادی اقتصادی خود را حفظ کنیم که بتوانیم آزادی سیاسی و فکری و عرفی خود را هم برای خودمان نگاه داریم. خیر خیر. من با قرض جداً‌ مخالفم،‌ آن هم قرضه خارجی. یک دینار نباید قرض کنیم. هر قدم اصلاحی هم که بخواهیم برداریم باید روی پای خودمان به دست خودمان باشد و بس. مرحوم مستوفی‌الممالک سپس گفت: من از نزد شاه برگشتم و امر ایشان را به دولت و میلیسپو هم ابلاغ نمودم و آن کار را هم به‌صورت دیگری قرار شد در مدت طولانی‌تر از بودجه مملکتی انجام دهیم.3
 

رضاشاه به‌همراه حسن مستوفی نخست‌وزیر و چند تن از مقامات لشکری و کشوری در یک بازدید در سال 1305
شماره آرشیو: 1844-1ع

پی نوشت: