تاریخ معاصر - هلاکو رامبد

هلاکو رامبد (1298ش. تهران - 1386ش. نانسی فرانسه) فرزند محمدحسین‌ سالار اسعد تالشی، نوه نصرت‌الله ‌خان عمیدالسلطنه (سردار امجد تالشی)، حاکم معروف در زمان قاجاریه، و نوه دختری محمود احتشام‌السلطنه می‌باشد. در پرتو توجهات پدر شروع به تحصیل کرد.

[1950- 4ع] هلاکو رامبد در خدمت نظام وظیفه وی پس از اتمام دوره دانشکده افسری، از 1318تا 1321 فرمانده هنگ توپخانه شد. سپس از ارتش کناره‌گیری کرد. در 1330ش به امریکا رفت و دوره مدیریت تجارت را در آنجا سپری کرد. در سالهای 1329 تا 1336 مدیر شرکتهای سهامی پرس اکسپرس و سهامی ایتان اکسپرس بود. و پس از تشکیل سندیکای هواپیمایی کشور، دبیر این سندیکا گردید، و در تهران به مدت 7 مأمور آلیتالیا سال شد. 1

قبل از کودتای 28 مرداد عضو جبهه ملی بود، اما پس از آن به رژیم پهلوی تمایل پیدا کرد. آغاز فعالیت سیاسی وی حضور در انتخابات دوره های هفدهم و هجدهم مجلس شورای ملی بود که موفقیتی کسب نکرد، اما در دوره‌های 19 مجلس شورای ملی تا دوره 24 به عنوان نماینده مردم تالش و کرگانرود در این مجلس حضور داشت. 2

در سال 1339 احزاب ظاهراً در ایران فعالیت سیاسی داشتند: حزب ایران‌نوین به دبیرکلی دکتر اقبال نخست‌وزیر و حزب مردم به دبیرکلی اسدالله علم (وزیر دربار). هلاکو رامبد از دوستان علم و لیدر حزب مردم در مجلس بود. 3 [1950- 4ع] چند تن از اعضای حزب مردم در یک جلسه رسمی
رامبد نه تنها سخنگوی اصلی حزب در مجلس بود، بلکه در محافل حزبی یکی از فعال‌ترین و جاه‌طلب‌ترین رهبران حزب به حساب می‌آمد. وی معتقد بود که حزب مردم با دو مسئله اصلی مواجه است: یکی داخلی و دیگری خارجی. می‌گفت: «که حزب ایران ‌نوین از دستگاههای دولتی برای اعمال فشار بر حزب مردم و پرسنل آن استفاده می‌کند و حزب مردم هیچ وسیله‌ای برای مقابله و حتی حفاظت پرسنل خود ندارد، بنابراین امید کمی در داخل حزب به پیشرفت وجود دارد. همزبان با آن، تقسیم‌بندی عمیقی در داخل حزب مردم وجود دارد که مانع تمرکز انرژی پرسنل موجود آن بر مسائل کلیدی است». او سعی می‌کرد که روحیه وحدت را در حزب برقرار نماید. 4

هلاکو رامبد در سال 1356 در کابینه جمشید آموزگار از نمایندگی مردم استعفا داد و به سمت سخنگوی دولت، وزیر مشاور و معاون سیاسی و پارلمانی منصوب گردید. رامبد در این مقام، رفتار اهانت‌آمیزی با نمایندگان مخالف دولت داشت. 5

دکتر مرتضی‌ مشیر در خاطرات خود می‌نویسد:

وقتی رامبد کرسی مجلس را رها کرد و به وزیر مشاوری کابینه دکتر آموزگار در امور پارلمان مشغول شد اعتقاد داشتم رامبد بسیار شایسته‌تر از وزرای دولتهای آن زمان است. چه در قاموس نخست‌وزیرانی چون هویدا و آموزگار ابداً مجلس و ملت و قانون اساسی معنا و مفهومی نداشت و به نظر آنان همه اقتدارات در وجود شاه خلاصه می‌شد. ولی من می‌پنداشتم که طرز تفکر او چیز دیگری است و یا لااقل برای حفظ ظاهر نشان می‌داد که حقی برای ملت قایل است و شاه را از مسئولیت اعمال دولت مبرا می‌داند. افسوس رامبد نشان داد که لباس وزارت در شکل مقبول آن برازنده قامت او نبود و همرنگ دیگر همکاران خود شده بود که در دولت آموزگار بر هر عمل خلافی صحه گذاشتند. 6

در وقایع تبریز که دهها هزار نفر سر به شورش علیه شاه و دولت برداشته بودند (قیام مردم تبریز در 29 بهمن 1356) اعلام کرد: «عوامل آشوب تبریز معلوم نیست که از کدام مرز وارد ایران شده‌اند، گروهی ماجراجو خارج از مرز به داخل کشور آمده و بلوا به راه انداخته‌اند». همزمان با اوجگیری انقلاب از کشور گریخت. وی که در 1366 به ریاست دفتر رضا پهلوی در امریکا برگزیده شد، از اعضای لژهای فراماسونری پهلوی بود7؛ لژ تهران در 1337، لژ کورش در 1339، لژ خیام در 1340، لژ ژاندارک در 1345، لژ آریا در 1345، لژنور در 1346. وی که از مؤسسان لژ نور بود در 1348 به مرتبه استاد علمی این لژ انتخاب شد. پس از تشکیل لژ بزرگ ایران، عضو مؤسس سه لژ از چهار لژ وابسته به آن بود. 8

ایجاد کارخانه چوب‌بری اسالم و کارخانه چوکا (چوب و کاغذ گیلان) در شهرستان رضوانشهر و در پونل یکی از خدمات او می‌باشد. کارخانه‌های مذکور را برادران شاه اصرار داشتند به مازندران ببرند و او در مقابل اعمال نفوذ آنها ایستادگی نمود و مبارزه کرد تا سرانجام موفق شد کارخانه‌های مذکور را در تالش مستقر گرداند. 9

وی از بازیگران کارکشته و حسابگر و از مهره‌های مهم صحنه شطرنج سیاست کشور بود. در دادگاه انقلاب اسلامی به اعدام محکوم و اموال وی مصادره شد؛ رامبد در روز دوم اردیبهشت 1386 در شهر نانسی فرانسه درگذشت، از وی دو فرزند پسر باقی است.

پی نوشت:

1. اکبر خوش‌زاد، آخرین مجلس مشروطه دوره بیست و چهارم مجلس شورای ملی و انقلاب اسلامی، (تهران: سازمان تبلیغات اسلامیة حوزه هنری، سوره مهر،1390)، ص 328.
2. قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک (تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، 1386)، ج 8، ص 395.
3. نهضت حسینی‌نژاد، تالشنامه (رشت: بلور، 1389)، ص 551.
4. دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، ج 8، 522-528 .
5. قاسم یاحسینی، رضای کوچک: نگاهی به زندگی رضا پهلوی (تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، انتشارات مدرسه، 1384)، ص 126.
6. مرتضی مشیر، گوشه‌هایی از خاطرات من در پنجاه سال اخیر (تهران: نشر گندم، 1378) ص 21.
7. روزشمار انقلاب اسلامی (تهران: سازمان تبلیغات انقلاب اسلامی، حوزه هنری، 1376) ج 1، ص 436.
8. اکبر خوش‌زاد، 329.
9. نهضت حسینی‌نژاد، تالشنامه (رشت: بلور، 1389)، ص 555.