تاریخ معاصر - آیت‌الله سید ابوالحسن انگجی

آیت‌الله ابوالحسن انگجی فرزند آیت‌الله سید محمد شیخ‌الشریعه تبریزی یکی از فقهای نامدار و برجسته در «انگج» یکی از محلات تبریز سال 1282 ق به دنیا آمد. ادبیات فارسی و عربی، نجوم، فقه و اصول را در تبریز فرا گرفت و از محضر درسی اساتیدی همچون "آفا میر فتاح سرابی" و "میرزا محمود اصولی" استفاده کرد. سپس سال 1304 ق جهت تکمیل معلومات به نجف اشرف مشرف شد و از محضر تعدادی از مراجع و آیات وقت از جمله آقا شیخ محمدحسن مامقانی، فاضل ایروانی و حاج میرزا حبیب‌الله رشتی بهره برد و در فقه و اصول به مرتبه اجتهاد رسید.1

در سال 1308 ق به تیریز مراجعت کرد و تا آخر عمر به تدریس و تألیف و انجام امور مردم مشغول شد. از صفات بارز ایشان سرسختی در امربه معروف و نهی از منکر و تبلیغ در احکام اسلامی بود.2

پس از نهضت مشروطیت از آن طرفداری کرد ولی پس از چندی با رویۀ مشروطه‌خواهان مخالفت ورزید. اولین درگیری ایشان با حکومت رضاخان زمانی آغاز شد که سرتیپ محمدحسین آیرم امیرلشکر تبریز در محل فرماندهی خود در روزهای تاسوعا و عاشورا به طور علنی به فسق مشغول شد، این موضوع بر اهالی غیور و تبریز و روحانیون گران آمد و در نتیجه دست به تظاهرات و مخالفت زدند، انگجی نیز که از علمای مورد احترام مردم بود در نتیجه رفتار آیرم به کلی از حکومت مرکزی روی گرداند. به دستور شاه سپهبد امیراحمدی از تهران جهت رفع غائله به تبریز رفت و در اولین ملاقات با آیت‌الله از او خواست که در رفع اختلافات مساعدت کند، ایشان ضمن تقبیح اعمال زشت آیرم گفت: «من حاضرم که این خانه‌ام بر سرم فرود آید و آناً بمیرم، به شرطی که پای رضا شاه از ایران کنده شود.» 3

موضعگیری دیگر آیت‌الله در برابر تغییر لباس و قانون نظام اجباری بود که منجر به دستگیری و تبعید ایشان به سمنان شد و پس از پایان تبعید به حوزه درس خود بازگشت و مشغول تدریس گردید. 4 از محضر ایشان جمع کثیری از مشاهیر آیات عظام و مراجع حوزه علمیه قم استفاده نموده‌اند که ازجمله آنان شیخ محمدخیابانی می‌باشد. شیخ محمد پس از دوره سطح تصمیم گرفت وارد دوره عالی تحصیل فقه و اصول گردد و به مرز اجتهاد گام نهد. بنابر این، سطح عالی فقه و اصول را نزد فقیه بزرگ ابوالحسن انگجی فراگرفت و در این دو رشته ازشاگردان برجسته و ممتاز حوزه درس ایشان گردید به طوری که در اندک مدتی بر اثر حضور ذهن وتلاش و ممارست و مطالعه پیگیر به مرز اجتهاد نزدیکتر شد. 5

آیت الله انگجی کتابهایی در زمینه دروس مذهبی تألیف کرد که از جمله آنان می‌توان به کتاب ازاحة‌الالتباس عن حکم المشکوک فیه من اللباس، رساله سؤال و جواب، کتاب الحج و ... اشاره کرد. وفات ایشان در تاریخ 18 ذیقعده 1357 رخ داد و در تبریز به خاک سپرده شد.6

پی نوشت:

1 . مهدی مجتهدی، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، [بی.جا: بی نا]، 1327، ص 181.
2 . عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، مفاخر آذربایجان، ج1، تبریز: آذربایجان، 75 - 1374، ص 286.
3 . حمید بصیرت‌منش، علما و رژیم رضاشاه، [تهران]: موسسه چاپ و نشر عروج، 1376، ص 394 - 395.
4 . حسن مرسولند، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، ج1، تهران: الهام، 1369، ص 2 - 3 .
5 . مصطفی قلیزاده، شیخ محمد خیابانی: خروش حماسه‌ها، [تهران]: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، 1372، ص 39 - 40.
6 . حسن مرسلوند، پیشین، ص 302 - 303.