عبدالکریم قاسم افسر و سیاستمدار عراقی در سال 1914 میلادی در شهر بغداد دیده به جهان گشود. پدرش مسلمان  سنی مذهب و از قبیله زبید قحطانی و مادرش مسلمان شیعه از قبیله تمیم عدنانی بودند. او در خانواده‌ای فقیر پرورش یافت و سالهای کودکی خویش را در کنار پدر به حرفه نجاری و کشاورزی گذرانید. دوره دبیرستان را در رشته ادبی و با کسب نمرات ممتاز به پایان برد. در مدرسه شاگردی آرام بود و غالباً از همکلاسیهای خود کناره می‌گرفت. پس از تحصیلات به عنوان معلم مدرسه‌ای ابتدایی در شهر شامیه در قادسیه واقع در جنوب عراق مشغول تدریس شد و پس از یک سال تدریس در سال 1932 وارد دانشکده نظامی گردید و در 15 آوریل 1934 با درجه ستوان دومی فارغ التحصیل شد. در ژانویه 1940 به دانشکده ستاد راه یافت و پانزده سال بعد به درجه سرتیپی ستاد نائل گشت. نامبرده سال 1956 فرماندهی یکی از تیپهای ارتش عراق را در دست گرفت و به ریاست کمیته «افسران آزاد»  کمیته‌ای که واژگونی رژیم سلطنتی و پایان بخشیدن به روابط عراق با انگلستان را در سر می‌پروراند  نائل گشت.1
 
14 ژوئیه سال 1958 برابر با 23 تیر 1337 ژنرال عبدالکریم قاسم با کمک سرهنگ عبدالسلام عارف و نیروهایی که در اختیار داشت در عراق کودتا کرد و ملک فیصل دوم پادشاه جوان، نوری سعید نخست وزیر و عده زیادی از مقامات مملکتی را به طرز فجیعی به قتل رسانید و نظام جمهوری را در عراق اعلام نمود ولی عبدالکریم قاسم خود را رئیس جمهور اعلام نداشت و شورایی مرکب از سه نفر برای اداره کشور تشکیل گردید و وی مقام ریاست شورا و در عین حال مقام نخست وزیر و وزارت دفاع را بر عهده گرفت. در 6 ژانویه 1959 به درجه سپهبدی ستاد رسید و در همین سال بود که مورد سوءقصد یک گروه پنج نفره از حزب بعث که صدام حسین یکی از اعضای آن بود قرار گرفت و به شدت زخمی شد و مدت دو ماه در بیمارستان بستری گردید. 2
 
قاسم ظاهراً افسر میهن پرستی بود ولی در مملکت داری و اداره امور هیچ گونه تجربه‌ای نداشت و از اوضاع جهان و سیاست بی‌اطلاع بود. یکی از بارزترین خصوصیات اخلاقی وی نازک دلی و دل رحمی او بود، به همین دلیل عفو مکرر سرسخت ترین دشمنان او را نمی‌توان یک تاکتیک سیاسی برای جلب اعتماد مردم و ادامه حکومت از این طریق به حساب آورد.
 
پس از کودتا در عراق، سیاست خارجی اولیه عبدالکریم قاسم نسبت به دولت ایران را می‌توان از بیانیه انقلاب این گونه استنباط کرد که وی علاقه‌مند به برقراری روابط دوستانه با کشورهای ترکیه و ایران می‌باشد. دولت ایران در 8 مرداد 1337 رژیم جدید عراق را به رسمیت شناخت اما عبدالکریم قاسم سیاست توسعه طلبی را دنبال می‌کرد و نه تنها نسبت به اروند رود بلکه نسبت به خوزستان ایران نیز ادعاهایی واهی مطرح ساخت.
 
در این دوران علاوه بر اختلافهای مرزی بین ایران و عراق که سابقه تاریخی داشت اختلافهای سیاسی و ایدئولوژیک نیز به این اختلافها افزوده شد و همین امر سبب پیدایش بحران اروند رود در سالهای 1338 و 1339 گردید.
 
کودتای عبدالکریم قاسم موجب تحول اساسی در سیاست خارجی عراق گردید و از آنجا که وی گرایشهای فکری و سیاسی چپ گرایانه داشت روابط دیپلماتیک کشورش را با اتحاد جماهیر شوروی، چین و سایر کشورهای سوسیالیست آغاز نمود. گرایشهایی که منجر به خرید و عقد قراردادهای سنگین اسلحه بین عراق و شوروی گردید. عبدالکریم قاسم در اولین گام وابستگی سیاسی خود در 4 فروردین 1328 برابر با 24 مارس 1959 از پیمان بغداد که در سال 1955 میان عراق، ترکیه، انگلستان، پاکستان و ایران به امضا رسیده بود، کناره گیری کرد و عملاً سیاستی ضد آمریکایی در پیش گرفت و در مقابل رژیم پهلوی همچنان در پیمان بغداد که بعد از خروج عراق به «سنتو» تغییر نام داد باقی ماند.3 پس از پیروزی انقلاب اسلامی دولت موقت جمهوری اسلامی ایران با صدور اعلامیه‌ای در 22 اسفند 1357 برابر با 9 مارس 1979 از عضویت در سازمان پیمان مرکزی سنتو خارج گشت و در پی خروج ایران از پیمان فوق، پاکستان نیز از پیمان خارج و پیمان مذکور عملاً منحل گشت.4
 
سرانجام با کودتای سال 1963 که به سرنگونی عبدالکریم قاسم و به قدرت رسیدن سرهنگ عبدالسلام عارف انجامید دولت تازه‌ای در عراق زمام امور را در دست گرفت و عبدالکریم قاسم در محوطه ساختمان رادیو عراق به دست کودتاچیان به قتل رسید.

پی نوشت: