همایون کاتوزیان مدتی است ایده‌ها و تأملات و آرای خود درباره ایران را جرح و تعدیل می‌کند. وی که تجددگرایی عصر پهلوی را شبه‌مدرنیسم می‌داند، بر سیستم قضایی و ساخت راه آهن در دوره پهلوی اول به عنوان دو نماد نوساری این دوره تأکید می‌کند و هر دو را ناکارآمد می‌داند.
 
کاتوزیان که بزرگ‌ترین دستاورد پهلوی اول را سیستم قضایی آن می‌داند معتقد است: «احداث یک سیستم قضایی کم‌وبیش عین فرانسه نشانه تجدد واقعی نبود؛ برای اینکه دست کم 85 درصد مردم ایران خواندن و نوشتن نمی‌دانستند و از آن سیستم پیچیده فرنگی چیزی سر در نمی‌آوردند و از نظر فرهنگی نسبت به آن بیگانه بودند و به لحاظ همه این نکات علاوه بر تنگدستی به آن دسترسی نداشتند».
 
درباره راه آهن نیز دیدگاه وی چنین است که «احداث راه آهن با تحمیل مالیات سنگین بر توده ملت در آن زمان به هیچ وجه از نظر اقتصادی کار درستی بود؛ چون حتی از 10 درصد ظرفیت آن هم استفاده نمی‌شد».1
 

محمدرضا پهلوی در میان جمعی از اعضای هیئت‌رئیسه کانون وکلای دادگستری
شماره آرشیو: 1-1127-4ع

پی نوشت: