آشکارترین نمونه مداخله حکومت رضاشاه در امر انتخابات، بخشنامه‌ محرمانه‌ عبدالحسین تیمورتاش، وزیر وقت دربار و قدرتمندترین شخص پس از رضاشاه، به حکام ایالات در سراسر کشور است که درباره چگونگی برگزاری انتخابات دوره هشتم مجلس شورای ملی صادر شده است. این بخشنامه در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۰۹ صادر و از یک مقدمه و سیزده بند تشکیل شده بود.
 
در مقدمه این بخشنامه تأکید شده بود که «طبق اوامر ملوکانه طبق صورتی که ارسال گردیده است باید جدیت لازم به عمل آید که این اشخاص جهت مجلس انتخاب شوند. اعلیحضرت اقدس شهریاری علاقه‌مند هستند که باید اشخاص منفصله‌المندرجه... به هر قیمتی باشد انتخاب شوند. درصورتی‌که اندک تعللی در اجرای اوامر صادره بشود مقصر بدیهی است مورد بی‌مهری اعلیحضرت واقع خواهد شد».
 
تیمورتاش در ادامه بخشنامه طی ۱۳ بند به راهکارهای نظارت و دخالت حکام در جریان انتخابات می‌پردازد. او در همان بند اول تأکید می‌کند چنان‌که توانایی اجرای «مأموریت» را ندارید، «از تاریخ ملاحظه حُکم تا ۴۸ ساعت از خدمت استعفا دهید»؛ در بند دوم اضافه می‌کند: از اقدامات مخالفان محلی جلوگیری کنید و اگر مخالفتشان را ادامه دادند تبعیدشان کنید. بند سوم در لزوم جلوگیری از مداخله روس‌هاست. در بند چهارم به تحت اَمر حاکم بودن مأمورین نظمیه و تأمینات اشاره شده بود. در بندهای پنجم و هفتم طبق اعلام صادره می‌گوید: «مجالس باید آزاد باشند، ولی آزادی آنها باید طوری باشد که باعث تخریب عملیات و انتظامات محلی نشود؛ در نتیجه در کلیه مجالس باید مأمورین مخفی از سوی حکام حاضر و ناظر باشند؛ همچنین لازم است حکام فورا اسامی کاندیداهای حوزه حکومتی خودشان را تهیه و ارسال دارند تا معلوم شود منظور اهالی چه اشخاصی می‌باشند».
 
بند ششم مربوط به نظارت و ارسال گزارش مداخله مأمورین و عمال جنوب به مرکز است. در بند هشتم خاطرنشان می‌کند که در تمام مسائل انتخابات مأمورین قشونی باید تا خاتمه انتخابات مورد مشورت قرار گیرند. در بند نهم می‌گوید درباره افرادی که می‌خواهند شرکت کنند، اما در لیست ما نیستند اول نصیحتشان کنید، اگر نصیحت بی‌فایده بود تهدیدشان کنید درصورتی‌که تهدید هم بی‌تأثیر بود و به جلسات خودشان ادامه دادند، راپرت دهید تا تبعید شوند. در بندهای دهم، یازدهم و دوازدهم مجددا تأکید می‌شود که «نمایندگان شما باید طبق صورت ارسالی انتخاب شوند. اگر قبل از برگزاری انتخابات تغییر عقیده‌ای به‌وجود بیاید تلگرافا شخص منظور معرفی خواهد شد». در آخر هم پیش‌بینی کرده بود که اگر معلوم شود در برگزاری انتخابات به آن شکلی که دستور داده شده موفقیت کامل حاصل نکرده‌اید «البته اقدام دیگری در صندوق آرا خواهد شد».1
 

عبدالحسین تیمورتاش، وزیر دربار
شماره آرشیو: 2094-1ع

پی نوشت: