آیت‌الله محمدمهدی ربانی املشی رانکوهی در 15 شعبان 1353/3 آذر 1313 در قم متولد شد. پدرش عبدالمکارم ربانی املشی روحانی مقیم قم، اهل املش گیلان بود و در نهایت زهد و قناعت می‌زیست. تحصیلات ابتدایی را در آن شهر مذهبی از محضر پدر و دیگران بهره گرفت و برای ادامه تحصیلات عالیه از محضر اساتید و مراجع عظام حوزه مقدسه علمیه قم مانند حضرت آیت‌الله بروجردی و امام خمینی (ره) و محقق داماد بهره برد. ایشان یکی از نخبگان حوزه علمیه و از مدرسین بنام آن به شمار می‌رفت و جزء همرزمان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و از دوستان صمیمی و هم مباحثه او در همه سطوح تحصیلی از مقدمات تا خارج بودند. بعد از مهاجرت آقای هاشمی به تهران با آیات محمد مؤمن و حسن طاهری خرم آبادی هم‌مباحثه گردید.
 
ربانی املشی از نوجوانی به فعالیتهای اجتماعی و سیاسی علاقه مند بود. مبارزه و مجاهدت سیاسی او با بروز نهضت اسلامی ملت ایران به رهبری امام خمینی (ره) به اوج خود رسید و نتیجه آن تحمل مشقتها و مرارتهای حاصل از دستگیریها، بازداشتها، بازجوییها، زندانها و تبعیدهای پیاپی و مستمر از آغاز نهضت در 1341 تا پیروزی آن در 1357 بود. ایشان به گفته خودشان در آن زمان جزو شاگردان پر انرژی حضرت امام (ره) و از طلبه های داغ محسوب می‌شد و آماده بود تا هر مأموریتی را که بر عهده اش نهند به خوبی انجام دهد. در زمان رژیم پهلوی جمعآً هفت بار به زندان افتاد و دو بار تبعید شد و هر بار سه سال در شهرهای شوشتر و فردوس و شهر بابک بود و در جیرفت همراه آیت‌الله خامنه ای و آیت‌الله مکارم شیرازی در تبعید به سر برد. در 25 آبان 1357 دوباره سکونتگاه اجباری خود را ترک و چند روز بعد رژیم ناچار ایشان را از محکومیت اقامت اجباری تبرئه کرد؛ وی پس از آن با اشتیاق فراوان برای به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی فعالیت کرد.
 
به دنبال پیروزی انقلاب، مسئولیتهای سنگینی را با جان و دل به دوش کشید. در بدو پیروزی انقلاب به فرمان حضرت امام (ره) مأموریت یافت تا در رأس هیئتی از فضلای حوزه علمیه به استانهای گیلان و مازندران سفر کند و از نزدیک مشکلات و مسائل مردم آن سامان را بررسی و در رفع نواقص و کمبودها بکوشد. در مجلس خبرگان قانون اساسی نماینده مردم گیلان بود. در 23 خرداد 1359 با حکم امام خمینی (ره) به عنوان عضو ستاد انقلاب فرهنگی منصوب شد. پس از شهادت آیت‌الله بهشتی به فرمان امام خمینی (ره) به سمت دادستان کل کشور منصوب گردید و در شورای عالی قضایی عضویت یافت. ایشان پیش از این مدتها رئیس شعبه اول دادگاه عالی انقلاب بود. رهبر کبیر انقلاب در 28 دی 1361 آیت‌الله ربانی املشی را به سمت یکی از فقهای شورای نگهبان منصوب کردند. ایشان که عضو مؤسس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود همیشه برای موفقیت و سربلندی جامعه مدرسین کوشا بود.
 
در اولین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری از سوی مردم خراسان و در دومین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از سوی مردم تهران انتخاب شد که از طرف نمایندگان هر دو مجلس به سمت نایب رئیس دوم انتخاب شد. همچنین عضو فعال حزب جمهوری اسلامی بود و در شورای مرکزی، شورای داوری و شورای فقهای این حزب عضویت داشت.
 
منافقین صبح روز دهم شهریور 1360 به منزل ایشان هجوم بردند اما تلاش منافقان نا فرجام ماند. سرانجام پس از عمری تلاش، مجاهدت، مبارزه و کوشش برای پیروزی و سربلندی اسلام و حکومت اسلامی در 17 تیر 1364 در اثر بیماری سرطان به لقاءالله پیوست. ایشان انسانی وارسته، متقی و مخلص و خدمتگزاری راستین و صادق بود. پست، مقام و مال و منال برای وی ارزشی نداشت.

پی نوشت: