ابوالقاسم امینی فرزند حاج میرزا محسن خان امینالدوله و اشرف فخرالدوله دختر مظفرالدین شاه و برادر دکتر علی امینی در سال 1284 شمسی متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران به اتمام رسانید و زبان فرانسه را به خوبی فرا گرفت و سپس جهت ادامه تحصیل راهی اروپا شد و در رشته اقتصاد و تجارت به تحصیل پرداخت. پس از اتمام تحصیلات به ایران بازگشت و در وزارت دارایی مشغول...
ابوالقاسم امینی فرزند حاج میرزا محسن خان امینالدوله و اشرف فخرالدوله دختر مظفرالدین شاه و برادر دکتر علی امینی در سال 1284 شمسی متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران به اتمام رسانید و زبان فرانسه را به خوبی فرا گرفت و سپس جهت ادامه تحصیل راهی اروپا شد و در رشته اقتصاد و تجارت به تحصیل پرداخت. پس از اتمام تحصیلات به ایران بازگشت و در وزارت دارایی مشغول به کار شد و مهمترین شغلی که در آن وزارتخانه برعهده داشت ریاست اداره پخش داخلی بود. او تا سال 1320 هیچ گونه فعالیت سیاسی و اجتماعی نداشت و بیشتر وقتش را صرف رسیدگی به املاک و مستغلات خود و مادرش مینمود. 1
امینی بعد از تبعید رضا شاه به روزنامهنگاری پرداخت و به سال 1321 امتیاز مجله هفتگی امید را (که قبلا سید کاظم اتحاد آن را منتشر میکرد) به دست آورد. هفتهنامه امید به سردبیری نصرالله فلسفی در هشت صفحه با سبک سیاسی ـ فکاهی منتشر میشد و یکی از روزنامههای معتبر و خواندنی آن دوران بود که عده زیادی از نویسندگان و محققان صاحب قریحه در آن مجله قلم میزدند. 2 نوروز سال 1326 ابوالقاسم امینی به علت بالا رفتن بهای کاغذ و هزینه سنگین آن مجله را تعطیل کرد. امینی این فرصت را یافت که با استفاده از مقام مدیری آن مجله از یک سفر رایگان به آمریکا بهرهمند گردد. بعد از این سفر گاوداری مدرنی راه اندازی نمود و شرکت تولید لبنیات میکی ماست را تاسیس نمود که تولیدات لبنی آن راهی مغازههای آن روزگار میشد. 3 نامبرده در سال 1322 در دوره چهاردهم قانونگذاری، کاندیدای نمایندگی مجلس شد و از حوزه انتخابیه رشت به وکالت انتخاب گردید و از مهرههای اساسی آن مجلس شد. در سال 1325 که قوامالسلطنه حزب دموکرات ایران را تاسیس نمود او یکی از اعضای فعال آن حزب بود. وی همچنین یکی از بنیانگذاران انجمن مطبوعات ایران بود. او در دوران نخستوزیری دکتر محمد مصدق به استانداری اصفهان منصوب شد و در سال 1326 در دوره پانزدهم توسط حزب دموکرات ایران از حوزه انتخابیه رشت به وکالت رسید و در دوره شانزدهم نیز کماکان کرسی وکالت رشت را در مجلس حفظ نمود.
ابوالقاسم امینی و دکتر محمد مصدق
سال 1331 که دکتر محمد مصدق پس از چهار روز کنارهگیری بار دیگر به نخستوزیری رسید اختیارات بیشتری گرفت و گذشته از وزارت دفاع ملی، دربار پهلوی را نیز زیرنظر قرار داد و انتخاب وزیر دربار نیز جزو اختیارات وی گردید. دکتر مصدق علاوه بر اینکه ابوالقاسم امینی را به کفالت وزارت دربار منصوب نمود، عده دیگری از خاندان امینی را که با خود وی قرابت فامیلی داشتند به مشاغل مهمی رسانید از جمله دکتر علی امینی را به وزارت اقتصاد ملی، سرتیپ محمود امینی را به فرماندهی ژاندارمری کل کشور و سرلشکر حسن امینی را به سمت وزارت دفاع منصوب نمود.
ابوالقاسم امینی و برادرش حسن امینی مجدی
ابوالقاسم امینی در روز 25 مرداد 1332 که محمدرضا پهلوی از رامسر فرار کرد و به بغداد و سپس رم رفت در سمت وزارت دربار بود و به علت اینکه قبلا گزارش فرار شاه را به نخستوزیر نداده بود به موجب ماده 5 حکومت نظامی از سوی فرمانداری نظامی بازداشت شد و تحت بازجویی قرار گرفت. او از زندان نامهای به دکتر محمد مصدق نوشت و شاه را "پسره" خواند و گفت از مکنونات او خبر نداشته و اظهار بیگناهی نمود.4 قسمتی از متن نامه فوق بدین قرار است:
... قادر لایزال شاهد و گواه است که روحم از این جریان مطلع نبود و متاسفانه از حضرتعالی کسب تکلیف نمودم که از این کار کنارهجویی کنم، موافقت نفرمودید بالاخره این جوان آنچه را که نباید بکند کرد و با حیله و مکر همه را از من پنهان داشت. به خدا قسم عملیات دفتر مخصوص و گارد شاهنشاهی هرگز به وزارت دربار گفته نمیشود. خودتان سوال بفرمائید که من بیچاره چه اطلاعی از این کار ممکن است داشته باشم. من چه مسئولیتی در قبال عمل خلاف کسی که خود مسئول بوده و فرار را اختیار کرده میتوانم داشته باشم.
... این گنهکاری و این عمل ناجوانمردانه دستوری است که خود مومن! لابد از آنجا به رئیس گارد شاهنشاهی داده است... آخرین ضربه بیآبرویی را این جوان به من زد. خداوند انشاءالله جزای او را بدهد. به هر حال خواهشمندم به داد من برسید که هم ناخوشم و هم آبرویی برای من باقی نمانده و متهم به خیانت هستم. 5
این نامه توسط اداره کل تبلیغات و انتشارات دکتر مصدق چند بار در بخشهای خبری رادیو خوانده شد. بیش از 48 ساعت زندان را تحمل نکرد و از زندان آزاد گردید ولی پس از کودتای 28 مرداد 1332 و بازگشت شاه به ایران مامورین حکومتی وی را مجددا بازداشت و زندانی نمودند اما پس از چند روز با شفاعت برادرش دکتر علی امینی که در کابینه سپهبد فضلالله زاهدی وزیر دارایی شده بود از زندان آزاد گردید، مشروط بر اینکه خاک ایران را ترک کند او نیز به ناچار راهی ایتالیا شد.
ابوالقاسم امینی در سال 1340 نامهای به روزنامه باختر امروز نوشت و اسرار پنهانی کودتای 28 مرداد 1332 را فاش گردانید. 6 وی در جوانی با دختر ابراهیم زند پیوند زناشویی بست. امینی هرگز به ایران بازنگشت و در غربت درگذشت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. باقر عاقلی، خاندانهای حکومتگر ایران قاجاریه ـ پهلوی (تهران: نشرعلم، 1381)، ج1، ص 186-188.
2. منوچهر نظری، رجال پارلمانی ایران (از مشروطه تا انقلاب اسلامی) (تهران: فرهنگ معاصر، 1390)، ص 151-152.
3. خسرو معتضد، پیچ امینالدوله: دکترعلی امینی، از بهار سیاسی تهران ـ 1340 تا فروپاشی سلسله پهلوی، (تهران: نشرالبرز، 1390)، ج1، ص 244.
4. عبدالرضا هوشنگ مهدوی، سرنوشت یاران مصدق (تهران: نشرعلم، 1383)، ص 261- 263.
5. محمدابراهیم امیرتیمور، ناگفتههایی از دولت مصدق، به کوشش مرتضی رسولیپور (تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1380)، ص 238 – 239.
6. شمسالدین امیر علایی، خلع ید از شرکت نفت انگلیس و ایران (تهران: دهخدا، 1357)، ص 170.