تاریخ معاصر - ۳۰ مهر ۱۳۴۶

اقدامات صورت‌گرفته برای حضور فیلم‌برداران خارجی در جشن‌های تاج‌گذاری!

دکتر معتمد وزیری،[1] رئیس کمیته اطلاعات و انتشار شورای عالی تاج‌گذاری، طی نامه‌ای خطاب به تیمسار سپهبد یزدان‌پناه، ریاست شورای عالی تاج‌گذاری، اقدامات صورت‌گرفته برای حضور خبرنگاران و فیلم‌برداران خارجی در جشن تاج‌گذاری را تشریح کرد.
در این نامه آمده است: به طوری که استحضار دارند به مناسبت تاج‌گذاری قریب‌الوقوع فرخنده و باشکوه اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانوی ایران، تمنای شبکه‌های رادیو تلویزیونی و سینمایی و مؤسسات مطبوعاتی و عکاسی مهم جهان برای کسب افتخار شرکت نمایندگان خود در این جشن فرهمند از شش ماه پیش رو به افزون بوده است و تاکنون در حدود 260 تن از خبرنگاران، فیلم‌برداران و عکاسان و نمایندگان رادیو تلویزیون‌های جهان برای شرکت در این آیین باشکوه درخواست‌های خود را از طریق وزارت امور خارجه به وزارت اطلاعات فرستاده اند تمنای همه این افراد این بوده است که بتوانند هنگام برگزاری مراسم شکوهمند تاج‌گذاری شرف افتخار حضور داشته باشند[2] و برای مؤسسات خود بهترین فیلم‌ها، عکس‌ها و گزارش‌ها را فراهم آورند، لکن چون حضور همه آنان در تالار موزه کاخ گلستان امکان ندارد، گروهی از آنان در محوطه کاخ استقرار خواهند یافت و جمعی در مسیر مبارک اعلیحضرتین قرار خواهند گرفت.[3]

«به هر نحو شده مخالفت خود را با حکومت در ایام تاج‌گذاری اعلام می‌کنیم»!

بر اساس یک سند ساواک به تاریخ 30 مهر 1346 «ساعت 8 صبح روز 2 /7 /46 شیخ فضل‌الله محلاتی در خیابان مشاهده و ضمن یک صحبت خصوصی اظهار داشت: امروز صبح منزل حاج شیخ محسن محدث‌زاده، امام جماعت مسجد حاج عبداللّه تهرانی، بودم. وی اضافه نمود: تصمیم گرفته‌ایم که از عده‌ای از آقایان امام جماعت مساجد که موافق با ما هستند قول بگیریم که روز تاج‌گذاری اگر دستگاه برای حفظ موقعیت خود خواست که در مساجد اذان بگویند، آقایان حاضر نشوند و به هر عنوان شده مخالفت خود را ابراز نمایند و در صورتی که آنها به زور متوسل شدند که باید حتما اذان بگویند، همین قدر برای ما کافی خواهد بود که عده‌ای از مردم بدانند که مردم حاضر به همکاری با این دستگاه نیستند و اگر کاری انجام می‌شود، از روی ترس و تهدید است».
این گزارش می‌افزاید: وی در مورد برنامه‌ای که در پیش دارند گفت اولا اعلامیه‌هایی تا به حال بین مردم منتشر کرده‌ایم، ولی ما باید در این چند روز هم به هر نحو شده مخالفت خود را با این عمل دستگاه ابراز نماییم. نام‌برده افزود: تاکنون عده‌ای از آقایان با ما حاضر به همکاری شده‌اند. از این عده درجه اول می‌توان سیدمحمدصادق لواسانی، سید علینقی تهرانی، آقای سبط، حاج آقا ضیاءالدین استرآبادی امام جماعت مسجد جامع، شیخ حسین تهرانی، سیدمحمدحسین لنگرودی امام جماعت مسجد حاج ابوالفتح، حاج شیخ محمد مقدسیان امام جماعت مسجد ابوالفضل بازار حضرتی کوچه ارامنه نام برد و در درجه دوم امام جماعت مسجد میدان شوش روبه‌روی پاسگاه پلیس راهنمایی، امام جماعت مسجد مهدیه، سیدزین‌العابدین امام جماعت مسجد صدرالشراف که به نام خلخالی معروف است، شیخ صبوری قمی امام جماعت مسجد در اندرون روبه‌روی وزارت دارایی و حاج آقا باقر قمی برادر آیت‌الله قمی در مسجد باغ جنت به ما قول همکاری داده‌اند.
وی گفت: علاوه بر اینکه آقایان در روز تاج‌گذاری از گفتن اذان خودداری خواهند کرد، در نظر داریم در همان روز اعلامیه هم منتشر نماییم در صورتی که شرایط موجود باشد؛ البته آن دسته از وعاظی که با ما هستند تصمیم دارند در آن روز سخنرانی‌های مهیجی ایراد نمایند. بعد اضافه کرد که ما می‌خواهیم طوری عمل نماییم که در همان روز یا روز بعد دستگاه عده‌ای را بگیرد که ما نتیجه بگیریم در این موقع محلاتی گفت: شنیده‌ام شیخ مهدی کروبی را گرفته‌اند، ولی این دستگاه نمی‌داند این‌قدر ما جوانان فدایی داریم که اگر هزاران نفر مثل کروبی را بگیرند عده دیگر هستند که با دادن جان خود به مبارزه خود ادامه می‌دهند تا موقعی که به هدف خود برسیم و بعد اسم [آیت‌الله] خمینی را با تجلیل و احترام برد و گفت: آیت‌الله خمینی برای ما پیغام داده که تا رسیدن به هدف و مقصود نهایی از مبارزه دست برندارید.
در «ملاحظات» این سند آمده است: هرگونه اقدام مستقیم موجب شناسایی منبع خواهد شد.[4]

دولت از مجلس رأی اعتماد گرفت

جراید امروز کشور نوشتند: دوره بیست‌ودوم مجلس شورای ملی، امروز با تصویب آخرین اعتبارنامه، که مربوط به آقای علی ماهیار نماینده آستارا بود، با ۲۱۵ نماینده، فعالیت پارلمانی خود را با آغاز بحث در برنامه دولت شروع کرد.
در جلسه علنی امروز مجلس شورای ملی که در ساعت ۹ بامداد تشکیل گردید، آقای هویدا، نخست‌وزیر، و آقایان وزیران شرکت داشتند.
در مقابل اکثریت ۱۷۸ نفری، دو حزب مردم و پان‌ایرانیست، که جمعا ٣٦ نماینده دارند، نقش اقلیت را برعهده دارند و امروز فراکسیون‌های پارلمانی این دو حزب با برنامه دولت مخالفت کردند.

اولین مخالف

اولین ناطق امروز که در برنامه دولت صحبت کرد آقای محسن پزشکپور، رهبر حزب پان‌ایرانیست، بود. وی به این علت که برنامه دولت هدف روشن و معینی ندارد و در آن به آرمان‌های ملی توجهی نشده است با برنامه دولت مخالفت کرد.
آقای پزشکپور ابتدا اصول کار پارلمانی حزب پان‌ایرانیست را به اطلاع نمایندگان رسانید و گفت: بر خلاف نظر آقای نخست‌وزیر عاشق اندیشه‌های خود هستیم؛ زیرا اندیشه‌های ما اندیشه‌های تاریخ و ملت ماست. ما با اتکا بر این اندیشه‌هاست که مبارزه می‌کنیم و این طرز کاری است که ما دنبال خواهیم کرد. ما از نظر طرز فکر قائل به ناسیونالیسم ایران هستیم و تظاهر و تشکل ناسیونالیسم ایران را در آیین باشکوه شاهنشاهی می‌دانیم.

نخست‌وزیر پان‌ایرانیست!

ناطق در تأیید سخنان آقای نخست‌وزیر و همکاران ایشان صحبت کرد و گفت: ما سرعت عمل، میهن‌پرستی و تیزهوشی را در آقای هویدا سراغ داریم و به تحرک و کوشش بعضی از همکاران ایشان هم معتقدیم، اما در اینجا بحث از برنامه دولت می‌کنیم، ولی اگر ایشان پان‌ایرانیست بودند موجب خوشحالی می‌شد؟ (خنده نمایندگان).
ناطق سپس ایرادهای کلی به برنامه دولت را تشریح کرد و گفت: مهم‌ترین مسئله ایرادهای «ایدئولوژیک» به برنامه دولت است. در این برنامه نظام برنامه‌ریزی رعایت نشده است. درست نیست که مسائل تاریخی و اجتماعی و سیاسی ما مورد توجه قرار نگیرد. یکی از آرمان‌های ملی ما تأمین حاکمیت کامل بر خلیج فارس است. (عده‌ای از نمایندگان: این حاکمیت برقرار است)؛ (دکتر حکیم شوشتری: تقویت نیروهای دفاعی برای همین منظور است). (دکتر الموتى: برنامه مملکتی که ایدئالی نمی‌تواند باشد!)

برنامه جامع!

آقای دکتر یزدان‌پناه به عنوان موافق با برنامه دولت صحبت کرد و گفت: این برنامه با مقایسه با برنامه‌هایی که دولت‌ها تاکنون تقدیم کرده‌اند جامع‌ترین آنهاست (نمایندگان: صحیح است).
ناطق ضمن تشریح فصول برنامه دولت گفت: مشکلات اجرا و راه حل‌های آن در این برنامه پیش‌بینی شده است. دولت اگر به توسعه اقتصادی توجه نمی‌کرد، نمی‌توانست هدف‌های انقلاب را تحقق بخشد! یکی از افتخارات این دولت این است که پول ایران را در ردیف قوی‌ترین پول‌های جهان درآورد.
آقای دکتر یزدان‌پناه اظهار داشت: در برنامه دولت به طور وضوح کیفیت اجرای سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی و عمرانی شرح داده شده و خدماتی که دولت جناب آقای هویدا تاکنون انجام داده کاملا حائز اهمیت است (نمایندگان: صحیح است). ما با توجه به این خدمات است که به دولت حاضر رأی اعتماد می‌دهیم نه از لحاظ اینکه دولت خوبی است. (نمایندگان: صحیح است، احسنت)
در این موقع آقای پزشکپور بار دیگر پشت تریبون رفت و با استفاده از وقت آقای دکتر صدر (عضو حزب پان‌ایرانیست) بقیه مطالب خود را درباره برنامه دولت بیان داشت.
آقای پزشکپور بحث درباره سیاست اقتصادی دولت، نکاتی را متذکر شد و از تصمیم دولت درباره وام‌های خارجی تجلیل کرد.
ناطق سپس گفت: ما انسان‌های ایرانی را به خوبی تربیت نمی‌کنیم؛ ما باید انسان‌هایی تربیت کنیم که از اعتقادات و سنن ملی خود ننگ نداشته باشند. انسان ایرانی باید آماده خدمت در جوشقان باشد. اطفال ایرانی را که از روز اول ورود به دبستان زبان خارجی یادش می‌دهند، ایرانی فکر نخواهند کرد. اطفال شمال و جنوب شهر باید یکسان باشند. سیستم فرهنگی ما طوری است که فرزندان ما را یکنواخت تربیت نمی‌کند. ما زیربنای اقتصادی می‌سازیم برنامه چهارم به راستی افتخارآمیز است، ولی زیربنای اجتماعی را هم باید ساخت. اگر چنین نکنیم، موفق نخواهیم شد. متأسفانه نظام آموزش مملکت جامعه را به سوی نظام طبقاتی می‌برد. انقلاب مقدس ما برای این بود که نظام طبقاتی را از بین ببرد. انقلاب ما برای این بود که همه فرزندان کشور از امکانات موجود یکنواخت استفاده کنند.
ناطق درباره سیاست بهداشتی بحث و سپس از برنامه دولت در امر رفاه خانواده صحبت کرد و اضافه نمود که برای هر یک از اولاد کارمندان فقط صد ریال مدد معاش در نظر گرفته‌اند. من نمی‌دانم ماهی ده تومان چه دردی از گرفتاری‌های یک کارمند درمان می‌کند.
ناطق اضافه کرد که برای پیشبرد انقلاب شاه و مردم باید به مسئله آموزش ملی توجه دقیق و منطقی مبذول گردد؛
سپس آقایان صدری کیوان به عنوان (موافق)، محمد فضائلی (مخالف)، محسن خواجه‌نوری (موافق) با برنامه دولت صحبت کردند.
در پایان جلسه آقای هویدا، نخست‌وزیر، توضیحاتی داد و نمایندگان مجلس با ١٦٧ رأی موافق و ۳۰ رأی ممتنع به دولت رأی اعتماد دادند.[5]

فاطمه پهلوی تحت عمل جراحی قرار گرفت

روزنامه «اطلاعات» نوشت: والاحضرت شاهدخت فاطمه پهلوی به علت عارضه آپاندیسیت تحت عمل جراحی قرار گرفتند.
به قرار اطلاع ساعت 9 صبح امروز والاحضرت شاهدخت فاطمه پهلوی که دچار درد شدید «آپاندیسیت» شده بودند، در یکی از بیمارستان‌های تهران تحت عمل جراحی قرار گرفتند.[6]

کنگره بزرگ نویسندگان و شعرای ایران

نخستین کنگره ملی نویسندگان و شعرا و مترجمین ایران روز 9 آذرماه آینده تحت سرپرستی عالیه فرح دیبا گشایش خواهد یافت و جلسات این کنگره مدت یک هفته ادامه خواهد داشت.
آقای شجاع‌الدین شفا، معاون وزارت دربار شاهنشاهی، بامداد امروز این خبر را طی یک مصاحبه مطبوعاتی با خبرنگاران ایرانی و خارجی اعلام داشت و درباره این کنگره چنین توضیح داد: به طوری که اطلاع دارید در اردیبهشت‌ماه گذشته به فرمان علیاحضرت شهبانوی ایران از عده‌ای از شعرا و نویسندگان کشور برای معارفه با معظم لها دعوت به عمل آمد و در این دیدار علیاحضرت شهبانو توصیه فرمودند: به منظور تبادل نظر وسیعی در امر پیشرفت و توسعه کمی و کیفی ادبیات معاصر ایران کنگره‌ای از کلیه نویسندگان و شعرای کشور تشکیل گردد تا مسائل و مشکلات کار توسط خود آنان مورد بحث و مطالعه قرار گیرد و راه‌های روشن و مشخصی ارائه شود و بعدا بر اساس تصمیمات کنگره یک اتحادیه دائمی از سخنوران ایران نظیر آنچه در غالب کشورهای مترقی جهان معمول است، به‌وجود آید.
در امتنان اوامر علیاحضرت شهبانو انتظار می‌رود که با تشکیل یک سازمان مؤثر و فعال از نویسندگان و شعرای ایران نه تنها آثار اصیل و ارزنده ادبای شناخته‌‎شده کنونی ما هرچه بهتر و بیشتر به دیگران معرفی گردد، بلکه بسیاری از قریحه‌های شناخته‌نشده امکان تجلی پیدا کنند.
به این منظور کنگره‌ای در روز 9 آذرماه ۱۳٤٦ گشایش خواهد یافت و جلسات آن یک هفته ادامه خواهد داشت. این کنگره شامل چهار شعبه اصلی: شعر، رمان و داستان، نقد و تحقیق ادبی، و ترجمه خواهد بود.[7]

پی‌نوشت‌ها:

[1]. فریدون معتمد وزیری فرزند مهدی در سال 1301ش در سنندج به دنیا آمد. وی دوره ابتدایی را در دبستان اتحاد سنندج و امیر معزی تهران و مقطع متوسطه را در دبیرستان‌های شاهپور سنندج و دارالفنون تهران به پایان رساند و در سال 1321 دیپلم ادبی دریافت کرد.
معتمد وزیری از دانشکده حقوق دانشگاه تهران لیسانس حقوق و از دانشگاه ایندیانا دکتری گرفت و در سال 1331 به استخدام دادگستری درآمد و در وزارت دادگستری دارای مشاغل ذیل بود: کارمند دادگستری، انتقال به اداره اصل چهار دادگستری و خدمت در شعبه اصل چهار شیراز، بازپرس شعبه 5 دادسرای شیراز، در سال 1332 توطئه علیه مصدق و نهضت ملی و محکوم به کسر عشر حقوق، منتظر خدمت، شغل وکالت، در سال 1335 انتقال به صندوق مشترک ایران و آمریکا.
وی در سال 1336 با بورسیه تحصیلی کشور آمریکا به مدت دو سال در آن کشور در رشته علوم اداری تحصیل کرد و دکتری علوم اداری دریافت کرد و پس از مراجعت به کشور در دانشگاه تهران و مؤسسه علوم اداری به تدریس پرداخت. فریدون معتمدوزیری در سال 1337 قصد ورود به ساواک را داشت که از نتیجه آن در پرونده وی چیزی ثبت نشده است.
وی در انتخابات دوره بیست‌ویکم مجلس شورای ملی نماینده مریوان و رئیس کمیسیون استخدام بود و در سال 1348 معاون اداری و پارلمانی وزارت اقتصاد و در سال 1349 نماینده کمیته حفاظت در وزارت اطلاعات بود.
معتمد وزیری همچنین مشاور عالی بانک کشاورزی، معاون مؤسسه علوم اداری، عضو انجمن فارغ‌التحصیلان آمریکا، معاون وزارت اطلاعات، معاون اداری و پارلمانی وزارت صنایع و معاون، رئیس دانشگاه رازی، عضو شورای عالی تاج‌گذاری، رئیس کمیته برنامه‌ریزی و رئیس کمیته هماهنگی جشن‌های 2500 ساله، عضو انجمن بین‌المللی حقوق، عضو انجمن حقوقدانان آمریکا، عضو هیئت نمایندگی ایران در کنفرانس‌های R-C-D و Cento، عضو باشگاه شاهنشاهی، عضو هیئت امنای دانشکده کشاورزی رضائیه و رئیس کمیته اطلاعات و انتشارات شورای عالی تاج‌گذاری بود.
فریدون معتمد وزیری در احزاب ملیون، ایران نوین و رستاخیز عضویت داشت و در حزب ملیون معروف به گروه اتازونی‌ها، که گرایش به سیاست آمریکا داشتند، بود.
وی از محمدرضا پهلوی نشان‌های درجه 3 اصلاحات ارضی، درجه 3 همایون، درجه 3 تاج و نشان جشن‌های 2500 ساله را دریافت کرد.

[2]. رژیم پهلوی قبل از برگزاری جشن تاج‌گذاری تبلیغات گسترده‌ای درباره آن انجام داد و حضور تعداد زیادی از رسانه‌های جهانی و بین‌المللی در جشن بدون اطلاع قبلی نبوده است، اما در بین همین خبرنگاران بودند افرادی که با توجه به ویژگی‌های صنفی و حرفه‌ای‌شان و جلب مخاطب، انتقاداتی به رژیم برای برگزاری این جشن کردند و این مسئله را مطرح ساختند که چرا میلیاردها ریال در ایران برای جشن هزینه می‌شود درحالی‌که بیماری و بی‌سوادی بی‌داد می‌کند؛ بنابراین چنین نبود که همگی خبرنگاران از برگزاری جشن تاج‌گذاری خوشحال باشند.
در سندی از ساواک دراین‌باره آمده است:
از: اداره کل سوم
به: مدیریت کل اداره هشتم
درباره: اظهارات انتقادآمیز سخنگوی تلویزیون استکهلم ـ سوئد
تلویزیون سوئد در برنامه روز 28 اکتبر (6 آبان‌ماه 1346) قسمتی از فیلم مراسم تاج‌گذاری اعلیحضرتین را به معرض نمایش گذارد.
سخنگوی تلویزیون، که خانم ماریان برگسترم، همسر سفیر سابق سوئد در ایران می‌باشد، با سردی و ادای کلمات انتقادآمیز برنامه را اجرا و ضمن تفسیر از نطق جناب آقای نخست‌وزیر، که گفته بود ایرانی از جشن خوشش می‌آید، اظهار داشته آیا ایرانی از نان هم خوشش می‌آید؟ بدیهی است که منظورش این بوده است که ایرانی غذای کافی ندارد.
مشارالیها اظهاراتی در زمینه کمی درآمد سالانه مردم و پایین بودن سن متوسط افراد ایرانی و تلف شدن نوزادان ایراد نموده و نیز هنگام توقف در ایران مقالات و کتاب زننده‌ای درباره ایران نوشته است... .

[3]. زنان دربار به روایت اسناد ساواک؛ فرح پهلوی، ج 2، ص 146.

[4]. شهید حجت‌الاسلام فضل‌الله مهدی‌زاده محلاتی به روایت اسناد ساواک، ج 1، ص 237.

[5]. اطلاعات، 30 مهر 1346، صص 13 و 16.

[6]. همان، ص 16.

[7]. همان‌جا.