دارالفنون نام مدرسه‌ای است که به ابتکار امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین شاه در سال 1268هجری قمری افتتاح شد. این ساختمان دارای 50 اتاق بود. امیرکبیر به دنبال سفرهایی که به اروپا داشت متوجه نیاز ایران به توسعه علوم و فنون شد و تصمیم به تأسیس مدرسه‌ای بالاتر از سطح مدارس ابتدایی و متوسطه گردید. وی پس از جلب موافقت ناصرالدین شاه محل مدرسه را تعیین کرد و مأموریت ساخت آن را به میرزا رضا مهندس‌باشی محول نمود. پس از اتمام مدرسه او به فکر استخدام معلمان خارجی از کشورهایی چون فرانسه، آلمان و اتریش افتاد که در نهایت اتریش را مناسب‌تر دانست. امیرکبیر ماموریت استخدام معلمان اتریشی را به مسیو جان داوود مترجم واگذار نمود، که متاسفانه این معلمان وقتی وارد ایران شدند که امیرکبیر خلع شده بود.
سن دانش‌آموزان پذیرفته شده بین 14 تا 16 سال بود. دوره مدرسه ابتدا هفت ساله بود که بعدها به چهار سال تغییر پیدا کرد. از رشته‌های موجود در مدرسه می‌توان به تاریخ، جغرافی، نقشه کشی، ساختمان، ریاضیات و ... اشاره نمود. هزینه‌های مدرسه به دلیل حاکم بودن افکار نظامی از بودجه نظامی تامین می‌شد که در سالهای نخست به دانش‌آموزان مقرری پرداخت می‌گردید.
می‌توان گفت از ابتدای سلطنت آغامحمد خان تا زمان سلطنت ناصرالدین شاه از برای اصلاح خرابیهای وطن ستم کشیده دو نفر رجل قابل، ظهور کردند که یکی از آنها میرزاتقی خان امیرکبیر بود که افسوس از صحنه مبارزه بیرون و عزل گردید.
محل دارالفنون مجاور کاخ سلطنتی و در مکانی که سربازان در آن آموزش نظامی می دیدند تاسیس شد و نقشه آن را میرزا رضاخان مهندس تبریزی داد و محمدتقی معمار آن را احداث کرد که البته 80 سال بعد عمارت مذکور به دستور اعتمادالدوله تخریب و بنای جدیدی با نقشه مهندس روسی تاسیس شد.
دارالفنون اولین دانشگاه ایرانی بود که در آن رشته‌های مختلفی چون آموزش پیاده نظام، سواره نظام، پزشکی، جراحی، داروسازی و ... تدریس می‌شد. زبان خارجی مدرسه ابتدا فرانسه بود و آئین‌نامه مدرسه بعد از انقلاب مشروطه تدوین شد.
دارالفنون اولین دانشگاه یک قرن و نیم اخیر است که دارای هفت دانشکده بود و دروه تحصیل در آن هفت ساله بود. این دانشکده‌ها عبارت بودند از : 1. دانشکده ادبیات 2. دانشکده مهندسی و ریاضی 3. دانشکد طب و داروسازی 4. دانشکده معدن شناسی 5. دانشکده نظام و موزیک (پیاده و توپخانه) 6. دانشکده نظامی 7. دانشکده هنرهای زیبا.
از فارغ‌التحصیلان مدرسه می‌توان به محمدحسن خان صنیع‌الدوله (اعتمادالسلطنه، احتشام‌السلطنه، میرزا جهانگیر خان صوراسرافیل و ... اشاره نمود که بسیاری از آنها در جنبش مشروطه نقش داشتند.
از معلمین خارجی مدرسه نیز می‌توان به زانی، پولاک، نمیر، گومنز و ... اشاره نمود. بودجه مدرسه توسط وزارت معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه تعیین می‌شد.
مدرسه دارالفنون از مراکز تلقیح واکسن آبله مجانی بود. از روسای مدرسه درالفنون می‌توان به محمدخان میرپنجه اشاره نمود. به معلمین مدرسه بر اساس خدماتشان نشان اعطا می‌شد. هیات وزرا به شکایات واصله از معلمین ایرانی و خارجی اعم از میزان حقوق دریافتی و ... رسیدگی می‌کرد.
از اقداماتی که در قدردانی از خدمات امیرکبیر صورت پذیرفت می‌توان به تلاشهای ابراهیم حکیمی در جمع‌آوری کمکهای نقدی جهت نصب مجسمه امیرکبیر در مدرسه دارالفنون اشاره نمود.
مدرسه دارالفنون
متن سخنرانی منعقده در جشن سالانه کانون مهندسین در مورد تاریخچه شکل‌گیری علوم و فنون در ایران
شماره آرشیو سند: 103-11- 3- 4513ش
شماره آرشیو سند: 103-11- 3- 4513ش
مدرسه دارالفنون
متن سخنرانی منعقده در جشن سالانه کانون مهندسین در مورد تاریخچه شکل‌گیری علوم و فنون در ایران
شماره آرشیو سند: 105 -11- 3- 4513ش
شماره آرشیو سند: 105 -11- 3- 4513ش
مدرسه دارالفنون
نگاهی به تلاشهای امیرکبیر در تاسیس دارالفنون و ترویج علوم در ایران
شماره آرشیو عکس: 59-566- 14م
شماره آرشیو عکس: 59-566- 14م
مدرسه دارالفنون
نقشه تهران
شماره آرشیو عکس: 8051 پ
شماره آرشیو عکس: 8051 پ
مدرسه دارالفنون
قسمتی از نوشته امیرمتقی معاون دانشگاه پهلوی در مورد دارالفنون و رشته‌های موجود در آن
شماره آرشیو عکس: 74-25- 3- 171ـ الف
شماره آرشیو عکس: 74-25- 3- 171ـ الف
مدرسه دارالفنون
بودجه وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه از بابت مدارس دولتی و دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 12-376-14م
شماره آرشیو عکس: 12-376-14م
مدرسه دارالفنون
اعلامیه مجلس حفظ الصحه دولتی در مورد آبله‌کوبی مجانی در دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 27-10- 167 ر
شماره آرشیو عکس: 27-10- 167 ر
مدرسه دارالفنون
فرمان ناصرالدین شاه مبنی بر انتصاب محمدخان میرپنجه به ریاست مدرسه دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 5934 پ
شماره آرشیو عکس: 5934 پ
مدرسه دارالفنون
تصویبنامه هیات وزرا در مورد پرداخت حقوق معوقه دکتر کاشه از معلمین مدرسه دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 2-2292- 12م
شماره آرشیو عکس: 2-2292- 12م
مدرسه دارالفنون
نامه دکتر بازیل از معلمین مدرسه دارالفنون مبنی بر شکایت از اقدام هیات وزرا در کاهش مواجب خود
شماره آرشیو عکس: 82-1349- 12م
شماره آرشیو عکس: 82-1349- 12م
مدرسه دارالفنون
حکم اعطای نشان امیرتومان با حمایل به شاهزاده اعتضادالسلطنه به دنبال تصمیم اعطای خلعت و نشان به معلمین مدرسه دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 428-288- 118ص
شماره آرشیو عکس: 428-288- 118ص
مدرسه دارالفنون
حکم اعطای نشان سرهنگی به محمداسماعیل خان از فارغ‌التحصیلان مدرسه دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 15- 2- 196 ب
شماره آرشیو عکس: 15- 2- 196 ب
مدرسه دارالفنون
حکم اعطای نشان شیروخورشید درجه 2 به دکتر ابوالقاسم خان احیاءالدوله معلم مدرسه دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 13-1253- 11م
شماره آرشیو عکس: 13-1253- 11م
مدرسه دارالفنون
نامه وزارت عدلیه در مورد تقاضای افزایش مقرری معلمین فرانسوی مدرسه دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 11-52- 14م
شماره آرشیو عکس: 11-52- 14م
مدرسه دارالفنون
نامه وزارت معارف و اوقاف به هیات وزرا در مورد درخواست افزایش حقوق دکتر لقمان‌الدوله ریاست طبی مدرسه دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 247-422- 14م
شماره آرشیو عکس: 247-422- 14م
مدرسه دارالفنون
نامه وزارت معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه به هیات وزرا و درخواست افزایش حقوق مسیو دویژیه و مسیو دومن معلمین فرانسوی مدرسه دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 3-4583- 2م
شماره آرشیو عکس: 3-4583- 2م
مدرسه دارالفنون
صورت مطالبات معوقه وزارت معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه از بابت مدارس
شماره آرشیو عکس: 20-2245- 12م
شماره آرشیو عکس: 20-2245- 12م
مدرسه دارالفنون
نامه وزارت، اوقاف و صنایع مستظرفه به هیات وزرا در مورد برقراری اضافه حقوق معلمین خارجی مدرسه دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 2-500- 11م
شماره آرشیو عکس: 2-500- 11م
مدرسه دارالفنون
دعوت وزارت معارف از عضدالملک جهت حضور در مراسم توزیع تصدیقنامه و اعطای جایزه به شاگردان مدرسه دارالفنون
شماره آرشیو عکس: 133336ق
شماره آرشیو عکس: 133336ق
مدرسه دارالفنون
نامه ابراهیم حکیمی به دکتر محمودخان مبنی بر درخواست کمک نقدی جهت نصب مجسمه امیرکبیر در مدرسه
شماره آرشیو عکس: 2-291- 118ص
شماره آرشیو عکس: 2-291- 118ص
مدرسه دارالفنون
نامه با زیرنویس گراور از روی خط میرزا تقی خان امیرکبیر ارسالی برای ناصرالدین شاه مبنی بر اشتباه بودن رویه شاه در امور کشورداری
شماره آرشیو عکس: 135665ق
شماره آرشیو عکس: 135665ق
iichs.ir/vdce.z8xbjh8xp9bij.html
