شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر - تصاوير بزرگ

شاهد توحیدی

شهید حسن آیت در تاریخ معاصر ایران به دلیل ذکاوت حیرت‌انگیزی که غیر از دشمنان، گاه دوستان را نیز به واکنش وامی‌داشت، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. او در خانواده‌ای روحانی و کشاورز دیده به جهان گشود. پدربزرگ مادریش آیت‌الله سید علی نجف‌آبادی از روحانیون و رجال بزرگ روزگار خویش و فقیهی سرآمد بود. پدرش نیز روحانی بود و خانواده از ابتدا در نهایت فقر و تنگدستی و با سرافرازی از ارتزاق با نان حلال و دسترنج کشاورزی می‌زیست و به این شکل بود که شهید آیت مسائل جامعه خود را با پوست و گوشت احساس ‌کرد و از همان اوان نوجوانی تصمیم گرفت با مطالعات وسیع و تحلیل مسائل سیاسی، به علل فقر گسترده و جهل عمیق در جامعه خویش پی ببرد.

شهید آیت دانش حوزوی را تا حد فقه و اصول در نجف‌آباد اصفهان کسب کرد و سپس به تهران آمد و در دانشسرای عالی به تحصیل در رشته ادبیات فارسی پرداخت، سپس در رشته جامعه‌شناسی به تحصیل ادامه داد و با آنکه رتبه اول را به دست آورد، برخلاف رسم معمول که باید برای ادامه تحصیل به خارج اعزام می‌شد، بورس تحصیلی را به او ندادند. در سال 1341 به دانشکده حقوق رفت و همزمان دوره روزنامه‌نگاری را در مؤسسه اطلاعات گذراند و با زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه آشنا شد.

به ‌رغم کسب مدارج علمی بالا، به دلیل سرسختی در مبارزه با رژیم شاه، او را به شهر دامغان تبعید کردند و سالها در دبیرستانهای آنجا به تدریس مشغول بود و پس از چند سال به تهران برگشت و در مدارس جنوب شهر به تدریس پرداخت. او که از دوران نوجوانی با احکام اسلامی و تاریخ معاصر به ‌خوبی آشنا شده بود، به‌خوبی تغییر و تحولات جامعه در طی سالهای مبارزه برای احقاق حقوق ملت در نهضت ملی را دنبال و تحلیل می‌کرد و با ذهنی وقّاد و زیرکی بی‌همتا، علل شکست این نهضت عظیم را به‌خوبی درک و بیان کرد. همین تعمق و تأملهای گسترده بود که او را با شگردهای دشمنان داخلی و خارجی انقلاب اسلامی آشنا کرد و در دورانی که کمتر کسی خطر ربوده شدن آثار انقلاب توسط لیبرالها و ملی‌گراها را درک می‌کرد، با پایداری عجیبی به افشاگری پرداخت و آبرو و جان خود را در گرو این پایمردیها نهاد.

او از نخستین کسانی بود که به نهضت امام پیوست و همه توان و هوش خود را صرف مبارزه کرد. وی پس از تبعید امام، درحالی که امید خود را یکسره از گروههای سیاسی از دست داده بود، در شرایطی که هزاران تن برای مطالعه یک کتاب یا اعلامیه در زندانهای رژیم اسیر بودند، در سال 45 با تیزهوشی و تهّوری عجیب اقدام به ایجاد یک گروه سیاسی مخفی کرد و توانست عده‌ زیادی از افراد شایسته‌ای را که در خط امام بودند، گرد هم آورد.

با اوجگیری مبارزات ملت ایران، شهید آیت از اولین کسانی بود که با سخنرانیهای خود در دانشگاهها و مساجد به تبیین مبانی انقلاب اسلامی و خط امام پرداخت و در روشنگری اذهان توده‌ها نقش والایی داشت. او از همان روزهای اول انقلاب به مقابله با عوامل مرتبط با غرب پرداخت و به ‌رغم امیدی که عوامل استعمار به جبهه ملی داشتند، این خط انحرافی را رسوا کرد.

وی از مؤسسین حزب جمهوری اسلامی و عضو شورای مرکزی آن بود و پس از مدتی به عنوان دبیر سیاسی حزب انتخاب شد. وی در انتخابات مجلس خبرگان به عنوان نماینده مردم اصفهان به مجلس رفت و در تصویب اصل ولایت‌ فقیه نقش بی ‌بدیلی را ایفا کرد و برای اولین بار در طول تاریخ سیاسی کشور ما، توانست نقش بی‌ بدیل روحانیت مجاهد را در قانون اساسی جا بیندازد و از همه مهم‌تر فرماندهی کل قوا را در اختیار رهبر انقلاب قرار دهد.

وی در انتخابات مجلس شورای اسلامی با کسب 64% آراء مردم تهران به مجلس راه یافت و بر گستره عمق افشاگریهای خود در باره رئیس‌جمهور وقت افزود و با تسلط بر اوضاع سیاسی ـ اجتماعی ایران و نیز پیگیری جنبشهای خاورمیانه، با کلامی مستدل و اعتقادی راسخ، نقاب از چهره نفاق برداشت و در روشنگری برای خلع بنی ‌صدر، نقش یگانه‌ای را ایفا کرد. او همواره نگران نفوذ مهره‌هایی در انقلاب اسلامی بود که نهضتهای پیشین ملت ایران را به شکست کشانده بودند. او در اصولی که بدانها پایبند بود، هرگز مسامحه به خرج نداد و با آنکه دشمنانش از او با بدترین الفاظ یاد می‌کردند، هرگز حرف زننده‌ای بر زبان نراند. هرگز در انتقاد و مبارزه از حدود اخلاق اسلامی خارج نمی‌شد.

شهید آیت اراده‌ای بسیار قوی داشت و بسیار پر کار و پر تلاش بود. او ساعتها وقت خود را صرف تدریس و مطالعه می‌کرد و در تحلیل مسائل ایران و جهان، مورخ، تحلیلگر و مفسر ویژه‌ای بود. به‌رغم تهدیدات مکرری که می‌شد، اعتقادی به محافظ و ماشین ضدگلوله نداشت و در 43 سالگی، درحالی که وجودش سراپا عشق به مردم و امام و انقلاب بود، به طرز ناجوانمردانه‌ای ترور شد و در صبح 14 مرداد 1360 به شهادت رسید.

تصاویر پیش روی، شهید دکتر آیت را در ادوار گوناگون حیات نشان می دهد.

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در دوران جوانی

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در کنار دکتر سید باقر کاشانی (فرزند آیت‌الله کاشانی) در واپسین سالیان دهه 30

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

1340. شهید دکتر سید حسن آیت در کنگره حزب زحمتکشان در اصفهان

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

1340. شهید دکتر سید حسن آیت در کنگره حزب زحمتکشان در اصفهان

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در حال سخنرانی در جمع کارکنان روزنامه اطلاعات پس از پیروزی انقلاب اسلامی

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در یکی از مراسم صبحگاه ارتش پس از پیروزی انقلاب. در تصویر آیت‌الله منتظری، آیت الله ربانی شیرازی، مهندس مهدی بازرگان و شهید ولی‌الله فلاحی دیده می شوند

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در کنار شهید آیت‌الله دکتر بهشتی در جایگاه هیئت رئیسه مجلس خبرگان قانون اساسی

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در کنار مرحوم سید اکبر پرورش در حاشیه یکی از جلسات مجلس خبرگان قانون اساسی

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در کنار شهید دکتر حسن عضدی در جایگاه هیئت رئیسه مجلس خبرگان قانون اساسی

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در حاشیه یکی از جلسات مجلس خبرگان قانون اساسی

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در کنار شهید آیت‌الله دکتر بهشتی، آیت‌الله خامنه ای و هانی الحسن سفیر وقت فلسطین در تهران، در دفتر حزب جمهوری اسلامی

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در یکی از جلسات در دفتر حزب جمهوری اسلامی

شهید دکتر سید حسن آیت در آیینه تصاویر

شهید دکتر سید حسن آیت در عصر افتتاحیه مجلس شورای اسلامی در شهر قم. در تصویر آیت‌الله نوری همدانی، آیت الله هاشمی رفسنجانی، آیت الله مقتدایی و ابراهیم یزدی دیده می شوند