کودتای 28 مرداد 1332 - تصاوير بزرگ

ابراهیم حدیدی

طرح انجام کودتا و دخالت نظامی در ایران از ابتدای روی کار آمدن دولت مصدق و نهضت ملی شدن نفت در نزد برخی از جناحهای حاکم بر انگلستان وجود داشت، اما انسجام نیروهای طرفدار ملی شدن نفت و مخالفتهای اولیه دولت آمریکا با اقدام نظامی موجب به تأخیر افتادن این امر شد.

نیروهای انگلستان با فعال نمودن شبکه‌های جاسوسی خود و نفوذ در تشکیلات نیروهای ملی و مذهبی و ایجاد تفرقه بین آنها از یک سو و روی کار آمدن ژنرال آیزنهاور از حزب جمهوریخواه در آمریکا که از افزایش قدرت حزب توده در ایران و گسترش نفوذ شوروی و انعقاد قرارداد بازرگانی با این کشور وحشت داشت از سوی دیگر باعث شد که سازمان سیا برای اولین بار عملیات کودتای نظامی در یک کشور خارجی را تجربه نماید.

طرح کودتا از سوی آمریکاییها عملیات ”تی. پی. آژاکس“ نام گرفت و کرمیت روزولت به منظور اجرای این امر به ایران آمد و انگلیسیها نیز کریستوفر وودهاس را مأمور این کار کردند و نام عملیات خود را ”عملیات چکمه“ گذاشتند. در داخل ایران نیز شبکه مخفی شاپور ریپورتر (فرزند اردشیر جی از حامیان اصلی رضاخان در کودتای سوم اسفند 1299) و اسدالله علم و برادران رشیدیان تحت حمایت خانواده صهیونیستی لرد روچیلد انگلیسی به نام ” عملیات بِدامَن“ فعالیت می‌کردند. وظایف این گروه نفوذ در رهبری احزاب و سازمانهای سیاسی و مذهبی و ایجاد ناامنی و حرج و مرج در کشور و به آتش کشیدن و غارت اموال مردم بود. نمونه بارز این کار تظاهرات متعدد حزب توده به بهانه‌های مختلف، وجود سرلشکر فضل‌الله زاهدی (عامل اصلی کودتا) در مصدر وزارت کشور، رخنه شک‌برانگیز شمس قنات‌آبادی در بیت آیت‌الله کاشانی (با توجه به سوابق وی در بعد از کودتا) و قتل افشارطوس و دهها عملیات دیگر زمینه‌ساز اهدافی بود که در نهایت محمدرضا پهلوی با حمایت دولتهای آمریکا و انگلیس فرمان عزل محمد مصدق نخست‌وزیر را صادر و در شب 25 مرداد سال 1332 به وسیله سرهنگ نعمت‌الله نصیری (فرمانده گارد جاویدان) به وی ابلاغ نمود، ولی قبل از هر اقدام دیگری نصیری توسط سرهنگ ممتاز (رئیس کلانتری یک) بازداشت و کودتا خنثی گردید. محمدرضا پهلوی پس از این واقعه به همراه ثریا اسفندیاری (همسر) و محمد خاتمی (خلبان) و ابوالفتح آتابای (آجودان) خود ابتدا به کلاردشت و رامسر و از آنجا به عراق و سیس، به ایتالیا گریخت. مجدداً در روز 28 مرداد سال 1332 کودتاچیان از سردرگمی، انفعال، بی‌برنامگی دولت (علی‌رغم اطلاع قبلی از وقوع کودتا از جمله نامه مورخه 27 مرداد 1332 آیت‌الله کاشانی که با پاسخ سرد و منفی مصدق مواجه گردید) استفاده کرده و نظامیان با کمک اراذل، اوباش، چاقوکشان و فواحش تهران به خیابانها ریختند و در عصر همان روز کار دولت مصدق را خاتمه دادند و نخست‌وزیر به همراه چند تن از وزرای کابینه، خود را تسلیم نمودند و سرلشکر فضل‌الله زاهدی با فرمان شاه که از قبل صادر شده بود به نخست‌وزیری کودتا منصوب گردید و محمدرضا پهلوی نیز بعد از 3 روز به ایران بازگشت و بر مصدر قدرت نشست.

کودتای 28 مرداد 1332

6024-11ع
تظاهرات سندیکاهای مختلف کارگری در ایام قبل از کودتا

کودتای 28 مرداد 1332

6056-11ع
تظاهرات حزب توده در میدان توپخانه ـ مرداد 1332

کودتای 28 مرداد 1332

6061-11ع
تظاهرات گروهها و سازمانهای مختلف در حمایت از مصدق

کودتای 28 مرداد 1332

3841-4ع
نصب عکس محمدرضا پهلوی به جای مجسمه سرنگون شده رضاشاه پهلوی، به وسیله طرفداران کودتا در میدان توپخانه تهران

کودتای 28 مرداد 1332

6071-11ع
تهران در کودتای 28 مرداد

کودتای 28 مرداد 1332

6037-11ع
چماقداران در روز کودتای 28 مرداد در تهران

کودتای 28 مرداد 1332

6077-11ع
تهران در کودتای 28 مرداد

کودتای 28 مرداد 1332

527-252م
حمله طرفداران کودتا به محل سکونت نخست‌وزیر، دکتر محمد مصدق

کودتای 28 مرداد 1332

923-121پ
استقبال فضل‌الله زاهدی (نخست‌وزیر) و فرماندهان نظامی از محمدرضا پهلوی، هنگام بازگشت وی به ایران پس از کودتا 1. نعمت‌الله نصیری 2. محمدرضا پهلوی 3. فضل‌الله زاهدی 4. هدایت‌الله گیلانشاه

کودتای 28 مرداد 1332

16-115ز
شعبان جعفری از عوامل اصلی کودتا
1. یحیی یوسفی 2. شعبان جعفری

کودتای 28 مرداد 1332

6091-11ع
فضل‌الله زاهدی نخست‌وزیر کودتا در دفتر کار خود
1. فضل‌الله زاهدی 2. پرویز یارافشار

کودتای 28 مرداد 1332

2831-4ع
1. محسن مبصر 2. تیمور بختیار، از اعضای بدوی دادگاه
مصدق و فرماندار نظامی تهران

کودتای 28 مرداد 1332

1707-4ع
فرهاد دادستان فرماندار نظامی تهران

کودتای 28 مرداد 1332

604-11ع
دیدار چند تن از افسران شرکت‌کننده در کودتای 28 مرداد با محمدرضا پهلوی ـ 1/6/1332
1. مهدی رحیمی 2. اسدالله کاوسی 3. خلیل صیادیان
4. هوشنگ مولوی 5. محمدرضا پهلوی

کودتای 28 مرداد 1332

957-11ع
اولین مصاحبه مطبوعاتی محمدرضا پهلوی با خبرنگاران
ایرانی و خارجی پس از کودتا

کودتای 28 مرداد 1332

1067-11ع
محمدرضا پهلوی و فضل‌الله زاهدی پس از کودتای 28 مرداد
1. سلیمان بهبودی 2. محمدرضا پهلوی 3. فضل‌الله زاهدی

کودتای 28 مرداد 1332

3271-11ع
فضل‌الله زاهدی (نخست‌وزیر) و عده‌ای از همکاران وی در کودتای 28 مرداد
1. هدایت‌الله گیلانشاه 2. نادر باتمانقلیچ 3. فضل‌الله زاهدی 4. عباس فرزانگان 5. اردشیر زاهدی 6. رحیم هیراد
7. ابوالفتح آتابای 8. مصطفی مقدم 9. سلیمان بهبودی 10. علی‌اکبر شعری 11. جهانگیر بزرگمهر 12. نعمت‌الله نصیری
13. محمد خاتمی

کودتای 28 مرداد 1332

3490-4ع
محمود افشارطوس و همسر و فرزندان وی
1. محمود افشارطوس 2. فرزین افشارطوس 3. بهشید افشارطوس
4. فرشید افشارطوس 5.همسر وی

کودتای 28 مرداد 1332

130-643هـ
سپهبد فضل‌الله زاهدی (نخست‌وزیر) و چند تن از
عوامل کودتای 28 مرداد در یک مراسم رسمی
1. امیرقلی ضرغام 2. اردشیر زاهدی 3. هدایت‌الله گیلانشاه
4. فضل‌الله زاهدی 5. محمدحسین جهانبانی 6. امیر متقی
7. منوچهر خسروداد

کودتای 28 مرداد 1332

154-141ق
محاکمه محمد مصدق (نخست‌وزیر) در دادگاه نظامی
1. محمد مصدق 2. جلیل بزرگمهر 3. علی‌محمد روحانی

کودتای 28 مرداد 1332

3260-11ع
فضل‌الله زاهدی (نخست‌وزیر) و عده‌ای از فرماندهان نظامی
در مراسم اولین سالگرد کودتا در میدان مخبرالدوله ـ تهران
1. تیمور بختیار 2. علیقلی گلپیرا 3. مهدیقلی علوی مقدم
4. فضل‌الله زاهدی 5. اردشیر زاهدی 6. عبدالله هدایت

کودتای 28 مرداد 1332

1889-11ع
عکس اهدایی محمدرضا پهلوی به نعمت‌الله نصیری
به مناسبت اولین سالروز کودتا

کودتای 28 مرداد 1332

2218-11ع
مصاحبه ریچارد نیکسون معاون رئیس‌جمهور آمریکا
با خبرنگاران ـ تهران 18/9/1332
1. شاپور جی (ریپورتر) 2. نعمت‌الله نصیری 3. ریچارد نیکسون 4. ابراهیم مدرسی 5. مهدیقلی علوی مقدم

کودتای 28 مرداد 1332

5536-11ع
اشرف پهلوی، اسدالله رشیدیان و مهدیقلی علوی مقدم
از عوامل اصلی کودتا
1. اشرف پهلوی 2. اسدالله رشیدیان 3. مهدیقلی علوی مقدم

کودتای 28 مرداد 1332

6082-11ع
چماقداران و سربازان
در روز کودتای 28 مرداد در تهران

https://iichs.ir/vdcf.cdmiw6dtcgiaw.html