آیت‌الله کعبی در نشست «بیدارگر بصیر» گفت: بخش بزرگی از تلاشهای علمی مرحوم منذر ناظر به بررسی مسیر تحول ولایت فقیه با رویکرد اعمال فقاهت بوده است. به عبارت دیگر می‌توان رویکرد ایشان را جامعه‌شناسی سیاسی ولایت فقیه از زاویه دید تاریخ نامید.
به گزارش روابط عمومی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، در ششمین مراسم بزرگداشت استاد ابوالحسنی (منذر)، که با عنوان «بیدارگر بصیر» در سالن اجتماعات مسجد امام صادق(ع) برگزار شد، آیت‌الله شیخ عباس کعبی، آیت‌الله حسن ممدوحی، حجت‌الاسلام و المسلمین مصطفی میرلوحی و حاج ابوالقاسم شفیعی سخنرانی کردند.
این مراسم با پخش سخنان مرحوم ابوالحسنی (منذر) در همایشی درباره ملاعلی کنی که به سال 1390 برگزار شده بود آغاز شد. این سخنان گویای آن بود که مرحوم ابوالحسنی (منذر) نگاه عمیقی به اندیشه ولایت فقیه داشتند و در بررسی رویدادهای تاریخی، به جایگاه این مقوله در نزد علما توجه می‌نمودند.
حکومت در متن دین اسلام وجود دارد
نخستین سخنران این نشست آیت‌الله حسن ممدوحی بودند که سخنان خود را با موضوع مالکیت و مالک هستی آغاز کردند. ایشان با اشاره به اینکه تنها مالک هستی خداوند است بحث علت و معلول و نیاز همیشگی معلول به علت را مطرح نمودند.
بخش بعدی سخنان این مدرس حوزه علمیه قم به حکومت در اسلام اختصاص یافت. در این بخش، آیت‌الله ممدوحی با بیان اینکه برای اجرای بیش از پنجاه حکم اسلام استقرار حکومت لازم است به برخی از این احکام اشاره نمودند. ایشان براساس همین احکام چنین نتیجه گرفتند که حکومت در متن دین اسلام وجود دارد.
ایشان سپس از عالمان معتقد به اصل ولایت فقیه در دوره‌ها و زمانهای مختلف یاد کردند و بخشی از دیدگاه‌های آنان مانند شیخ جعفر کاشف‌الغطا و شیخ مفید را بیان نمودند.
پیوند امت و امامت نقطه کانونی شکل‌گیری حکومت اسلامی است
سخنران بعدی این همایش آیت‌الله شیخ عباس کعبی، مدرس حوزه علمیه قم و صاحب نظر در فقه حکومتی، سخنان خود را با بیان کلیتی از اندیشه مرحوم ابوالحسنی (منذر) آغاز کرد. ایشان اظهار نمود: مرحوم منذر یک منتظر حقیقی بود که از دریچه عاشورا و انتظار به منظومه اندیشه سیاسی و تاریخ معاصر و بزرگان این مرز و بوم نگاه می‌کرد و به صورت کلان می‌توان فعالیتهای پژوهشی وی را «کلان‌پروژه انتظار» نامید.
این مدرس حوزه در مقدمه ورود به بحث اندیشه ولایت فقیه در تاریخ معاصر ایران و اندیشه‌های استاد ابوالحسنی (منذر) درباره این موضوع، از هفت رویکرد برای بررسی این موضوع یاد کرد. وی این رویکردها را چنین برشمرد: 1. رویکرد فلسفه سیاسی؛ 2. رویکرد فقهی؛ 3. رویکرد حقوقی؛ 4. رویکرد کلامی؛ 5. رویکرد اخلاقی؛ 6. رویکرد تاریخی؛ 7. رویکرد اعمال فقاهت در تاریخ
آیت‌الله کعبی ادامه داد: بخش بزرگی از تلاشهای علمی مرحوم منذر ناظر به رویکرد آخر، یعنی بررسی مسیر تحول ولایت فقیه با رویکرد اعمال فقاهت بوده است. به عبارت دیگر می‌توان رویکرد ایشان را جامعه‌شناسی سیاسی ولایت فقیه از زاویه دید تاریخ نامید.
نقطه کانونی شکل‌گیری دولت موضوع بخش بعدی سخنان این مدرس حوزه علمیه قم بود که با برشمردن دیدگاه‌های مختلف در این زمینه آغاز شد. دیدگاه مارکسیستها، نگاه کارکردگرایانه دورکیم، دیدگاه شهید مطهری و نگاه مارکس وبر در این بخش از سخنان آیت‌الله کعبی به‌اختصار توضیح داده شد. پس از آن ایشان این پرسش را مطرح کرد که سرگذشت ولایت فقیه و عمل فقیهان را با چه رویکردی می‌توان تحلیل کرد؟ پاسخی که این مدرس حوزه به پرسش فوق داد چنین بود: پیوند امت و امامت نقطه کانونی در این تحلیل است که مورد توجه مرحوم منذر نیز بوده است. در منظومه معارفی شیعه، امامت روح اسلام است و اسلام بدون رهبری الهی مانند جسم بدون روح است. امامت است که به جامعه پویایی و حرکت و بالندگی می‌دهد.
آیت‌الله کعبی ادامه داد: پنج عنصر اساسی در شکل‌گیری حکومت اسلامی در زمان پیامبر اکرم(ص) عبارت بودند از: 1. آموزه‌های اسلام ناب؛ 2. رهبری الهی؛ 3. یاران و پیروان فداکار رسول اکرم(ص) که به زبان امروزی می‌توان آنها را نخبگان و خواص نامید؛ 4. حضور مردم در صحنه (امت‌سازی)؛ 5. صبر و مقاومت. در این میان امت و امامت دو عنصر کلیدی به‌شمار می‌آیند. بعد از رحلت پیامبر، نخبگان بر اثر ایدئولوژی‌زدگی، فحشا و فساد و اشراف‌زدگی، امت را دچار فروپاشی کردند و این گونه بود که حکومت به پادشاهی مطلق معاویه تبدیل شد. بر اثر همین اقدامات، امت از هم پاشید و امامت به حاشیه و انزوا برده شد.
بخش بعدی سخنان این صاحب نظر در فقه حکومتی به موضوع گزینه‌های فقها برای رهبری جامعه در شرایط متفاوت اختصاص یافت. ایشان گفتند: فقها در شرایطی که حکومت در دست حاکم جائر قرار داشت به تناسب موقعیت یکی از سه گزینه زیر را در پیش می‌گرفتند: 1. تبیین آموزه‌های اسلام، حفظ دستاوردهای اسلام و میراث گرانبهای آن، مبارزه با بدعتها در شرایطی که حاکم جائر فضایی برای فعالیت سیاسی فقها باقی نمی‌گذاشت؛ 2. همکاری با حکومتها بر پایه اصل تقیه؛ 3. تاثیرگذاری بر نظامهای سیاسی در حد محدود کردن ظلم و استبداد و مقید کردن آن به ضوابط و شرایطی مانند آنچه در مشروطه رخ داد.
با بیان این بحث، آیت‌الله کعبی وارد بحث مشروطه و اختلاف نظر میان علمای این دوره شدند و عنوان کردند: عده‌ای تصور می‌کنند در مشروطه، فقها دو دیدگاه متفاوت داشتند و نظر آیت‌الله نائینی و آخوند خراسانی با شیخ فضل‌الله نوری در تقابل با هم بود. اما برخلاف این تصور، هر دو گروه از فقها به ولایت فقیه معتقد بودند و اختلافشان از شناخت زمانه و رویکرد سیاسی‌شان ناشی می‌شد. به عقیده مرحوم منذر هم اختلاف این دو گروه مربوط به اختلاف در شناخت اوضاع زمانه بود نه اعتقاد یا بی‌اعتقادی به اصل ولایت فقیه. به نظر من، آیت‌الله نائینی شناخت تئوریک داشت و شیخ فضل‌الله شناخت میدانی.
وی در بخش بعدی سخنان خود از انقلاب اسلامی و نقش نظریه ولایت فقیه در شکل‌گیری و پیروزی این انقلاب سخن گفت و سپس اظهار نمود: از تحلیل ولایت فقیه با رویکرد اجتماعی تاریخی می‌توان نتیجه گرفت که هرگاه پیوند امت و امامت به اوج برسد می‌توان حکومت تشکیل داد، اما هرگاه این پیوند ضعیف شود، امامت به انزوا و حاشیه می‌رود و حاکمیت از آن سلاطین جائر می‌شود.
پایان‌بخش سخنان آیت‌الله کعبی وجوب تولید قدرت برای اسلام و دستاوردهای ولایت فقیه بعد از تشکیل نظام اسلامی در ایران بود.
دغدغه خاطر مرحوم منذر بیش از تاریخ و تاریخ‌نگاری، مسائل روز بود
رونمایی از دو کتاب جدید استاد ابوالحسنی با عنوان «آیت‌الله میرزا حسن آقا مجتهد تبریزی(ره)» و «کارنامه و زمانه محمد مسعود؛ مدیر هفته‌نامه مرد امروز» بخش دیگری از این مراسم بود که با حضور آیت‌الله عباس کعبی، حجت‌الاسلام و المسلمین مصطفی میرلوحی، حاج ابوالقاسم شفیعی و... انجام شد و پس از آن حجت‌الاسلام میرلوحی، رئیس هیئت‌مدیره مجتمع آموزشی امام صادق(ع)، سخنان خود را آغاز کرد.
وی اظهار نمود: «مبلغان و مدافعان حریم الهی در مقابله با خطرات و توطئه‌ها همه در یک حد و جایگاه نیستند. شخصیتهایی مثل شهید مطهری، که الگوی عملی مرحوم منذر به‌شمار می‌آمد، کم بودند؛ همان‌طور که در دوره مشروطه افرادی چون شیخ شهید کم بودند و بسیاری از علما فراست و تیزبینی شیخ فضل‌الله را نداشتند. در بین علما و مرابطان و مدافعان معاصر مرزهای تشیع می‌توانیم به شهید مطهری، آیت‌الله مهدوی کنی، آیت‌الله فاکر، استاد ابوالحسنی (منذر)، آیت‌الله مصباح و... اشاره کرد. آنها از کوچک‌ترین انحرافات عقیدتی نمی‌گذشتند.
بخش بعدی سخنان رئیس هیئت‌مدیره مجتمع آموزشی امام صادق(ع) به هجمه‌های کنونی علیه اسلام و ولایت فقیه اختصاص یافت.
پایان‌بخش نشست «بیدارگر بصیر» بیان خاطراتی از مرحوم منذر بود که حاج ابوالقاسم شفیعی آنها را بیان کرد. ایشان با اشاره به سابقه دوستی خود با مرحوم منذر که به سال 1347 و دوره دبیرستان این دو بازمی‌گشت، از خوش‌قولی و پایبندی ایشان به احکام شرع یاد کرد و سپس با اشاره به اینکه دغدغه خاطر مرحوم منذر بیش از تاریخ و تاریخ‌نگاری، مسائل روز بود، نقش استاد منذر را در افشاگری راجع به باند مهدی هاشمی و سران بهائیت شرح داد. براساس این روایت، تلاش ایشان برای جمع‌آوری و بررسی اسناد مربوط به مهدی هاشمی، که با به آتش کشیدن اداره ساواک اصفهان در بحبوحه انقلاب توسط باند وی برای امحای آنها تلاش شد، و ارائه آنها هنگام بازجویی از مهدی هاشمی یکی از اقدامات مهم مرحوم منذر بود که به اعتراف مهدی هاشمی به توطئه‌های خود و افشای باند وی منجر شد.
گفتنی است نشست «بیدارگر بصیر» (بررسی اندیشه ولایت فقیه در منظومه فکری استاد منذر) سهشنبه 15 اسفندماه 1396 در سالن اجتماعات مسجد امام صادق(ع) میدان فلسطین تهران برگزار شد. https://iichs.ir/vdcj.oeifuqexvsfzu.html
