پایه ‏گذاران اصلی شرکت اسلامیه

مرحوم آقا نجفی و حاج آقا نوراللّه در تکوین و حرکت و استمرار شرکت نقشی اساسی داشته، و به ‏عنوان بانی و حامی آن، تمام مراحل تکوین آن را زیر نظر داشته ‏اند. این موضوعی است که با دقّت در اسناد و گزارشهای مطبوعات آن دوره همچون حبل‏ المتین، ثریا و.... (در سالهای 1316 و 1317 قمری) به خوبی معلوم می ‏شود.

سیر تکوین شرکت با بررسی اسناد این چنین می ‏شود که مرحوم آقا نجفی بعد از مراسم نماز جماعت در مسجد جامع سلطانی (مسجد شاه) طی سخنرانی مبسوط و مهمی با استناد به آیات و روایات، از مردم می ‏خواهد که از مصرف کالاها و منسوجات خارجی خودداری نمایند و به مصرف کالاهای داخلی روی آورند. خبرنگار روزنامه حبل ‏المتین طی مکتوبی از اصفهان می‏ نویسد:
... حضرت حجه ‌الاسلام حاج شیخ محمدتقی ـ مدظله العالی ـ [آقانجفی] عنوان مفصلی را من‏ باب ترک منسوجات و مصنوعات خارجه در ترویج امتعه و اقمشة داخله و بیست و هفت مورد در قرآن که منع از معاشرت خارجه است بیانی خیلی مفصل و عنوانی بسیار عام فهم ، ارشاد فرموده‏ اند... علمای اسلام در این شرکت مقدس شخصا شرکت مالیه نموده ‏اند و از بذل نصایح و تشویق عموم به امتعة اسلامی و دوری از استعمال امتعة خارجه، دقیقه ‏ای فروگذار نمی ‏کنند... حضرت حجت ‏الاسلام آقا نجفی و بندگان ثقهْ‌الاسلام [حاج آقا نوراللّه] و جناب آقایان علماء اسلام ـ سلّمهم اللّه تعالی ـ در راه این شرکت مقدس از هستی خود گذشته ‏اند. از خداوند خواهانیم اینگونه سرپرستان ملت را در پناه خود محفوظ بدارد1

روزنامة «ثریا» نیز به نقل از «حبل المتین» می ‏نویسد: «... رؤسای روحانی ملت و امرای دولت ایران معنی وطن و ترقی آن را شناخته و درصدد ارتقا بدان مدارج عالیه برآمده ‏اند. اگر نام مبارک حُجت ‏الاسلام آقا نجفی ـ مدظله‏ العالی ـ را سرآغاز تاریخ ترقی ایران قرار دهیم، شایسته و سزاست...»

آقا نجفی خود در نامه ‏ای به مدیر رونامه حبل‏ المتین در تشکر از مقالات او در تأیید شرکت اسلامیه و نیز در پاسخ به چند سؤال او می‏ نویسد:
... از شرحی که فواید شرکت مبارکة اسلامیه و رواج منسوجات درج شده بود، شاکر شدم... و خطوط مبارکة علمای اعلام و حصون اسلام ـ مدّاللّه ظلالهم ـ که فرستاده بودید، زیارت شد. سفارش کردم به جناب معین الاسلام مدیر شرکت مبارکة اسلامیه اصفهان، سواد کنند و هر سوادی به بلاد اسلامیان فرستاده شود... رجاء دارم که به حُسن اهتمام علمای اعلام و توجه اسلامیان موجبات رواج صنایع و امتعة اسلامیه زیاده بر این، یوما فیوما در ترقی و شیوع بشود چنانچه در اصفهان و توابع ، لباس اغلب مسلمانان از همین منسوجات و امتعة اسلامیه می‏ باشد و رواج دارد. انشاءاللّه تعالی به طوری شایع خواهد شد، که کفایت عموم اسلامیان را بنماید و اینکه فرموده ‏اید حرام نمودن منسوجات و اقمشه دیگران امروز صحیح و مقتضی وقت نیست، این‏ هم صحیح است. حقیر هم از این جهت موافق با سرکار هستم. از داعی و سایر علماء اعلام در منع اظهاری نشده، مسلّم است مادامی که امتعة مسلمین کافی و وافی اسلامیان نشوند و عدم احتیاج مسلمانان در استعمال منسوجات دیگر معلوم نگردد، اقدام در منع نخواهد شد. همان است که فرموده ‏اید اوّلاً باید سعی و اهتمام در تکمیل صنایع و امتعة اسلامیه و ترغیب مسلمانان در استعمال نمود...2

و در نامه دیگری، باز او را مورد تکریم قرار داده می‏ نگارد:
... به سرکار و اشخاص مسلمین لازم است هر یک به قدر وسع، جدّ و جهاد داشته که انشاءاللّه به توجه غیبی حضرت امام عصر (عجّل اللّه تعالی فرجه) پیشرفت شود که مسلمین را حاجت به منسوجات و ملبوسات غیر نباشد، بحمداللّه تعالی در این مدت که اهتمام شده، نتایج افکار جنابعالی که موافق با لسان و بیان داعی است وضوح یافته، منسوجات در اصفهان و سایر بلدان مسلمانان انتشار و رواج گرفته، اغلب البسة مردانه از همین منسوجات شرکت اسلامیه است. رجاء دارم که عمّاقریب از حاجت به دیگران خیلی کاسته شود... 3

و در نامه مشابهی به مدیر روزنامه ثریا از وی به ‏خاطر حمایت از اقدامات شرکت تقدیر می‏ نماید:
... اگر چه مراسله از شما به داعی نرسیده، ولی همواره مقالات روزنامه ملی شما را که تمام مندرجاتش مبنی بر نصایح و مواعظ مشفقانه و پند و اندرز حسنه است، مطالعه و ملاحظه کرده و می ‏کنم. و شما را به دعای خیر همیشه متذکرم . خصوص در فقرات شرکت اسلامیه که در نمره 33 و 34 شرحی نوشته و کتابچه آن را درج نموده بودید، خیلی خوشوقت شدم . گمانم این است، اقدام در این عمل خیر امروز به منزله جهاد است و عنداللّه ثواب و اجر عظیم دارد. چه ملت و امت ناجیه را از احتیاج به کفار مانع بزرگی است... در این مدت قلیل منسوجات شرکت اسلامیه بین ‏المسلمین خیلی رواج یافته و ترقی نموده است و بسیار اشیاء و اجناس نفیسه اختراع کرده ‏اند. جهت نمونه و یادداشت یک طاقة آغری سفید که از منسوجات شرکت اسلامیه است، به توسط حاج میرزا علی نقشینه ارسال خدمت شد که لباس مخصوص عبادت شما باشد و داعی را از دعا فراموش نفرمایید. محمدتقی ابن محمدباقر (آقانجفی)»4

اما حاج آقا نوراللّه به دنبال اعلامیه‏ های آقا نجفی مبنی بر آماده کردن مردم برای تحریم و دست کشیدن از منسوجات اجانب و استفاده از امکانات داخلی، علاوه بر صدور اعلامیه ‏ها و مکتوبات تاریخی به خاطر وجهه اجتماعی و آزادیخواهی و فعالیتهای گسترده اصلاحی، فعال مایشاء و دنبال کننده اهداف شرکت شده و محور فکری و هدایت برنامه ‏های ضد استعماری شرکت می ‏شود.5 چنانچه در سندی که روزنامه ثریا به سال 1317 قمری انتشار داده می ‏نویسد:
             مکتوب
             (جناب شریعتمدار آقای حاجی نوراللّه)
             (عماد الاسلام سلمه اللّه تعالی)
عرض می ‏شود که همواره حالات بهجت علامات ملاطفت آیات مسرّت بیانات در کمال صحت و استقامت خالی از کسالت و ملالت و نقاهت خواهد بود. ضمنا اینکه ملاحظة مضمون بلاغت مشحون مکاتبة شریفه به توسط جناب ادیب التجار مدیر شرکت اسلامیه که منطوی بر اظهار محبت و مودت بود، نمودم. باعث سرور و نشاط و خرسندی و انبساط شد. و الحق عمده برپا شدن شرکت شریفة اسلامیه بواسطة بیانات و مقالات با حقیقت که در روزنامجات مطروس و مرتس فرموده و هر هفته گوشزد ارباب هوش و فطانت و صاحبان عقل و زکاوت و دیانت شده. و از نقایص و معایب احتیاج داشتن به البسة ملوّنه خارجه اطلاع و التفات به هم رسانیده متنبه و آگاه شده‏ اند. و این نیست مگر از جههْ پاکی طینت و خوشی فطرت. البته باید مؤمنین به مقتضای المؤمن اخ المؤمن و هو مرآته و مبصّره و دلیله و هادیه، محاسن و معایب یکدیگر را به نحو خیرخواهی بنمایند. تا محاسن خود را از معایب و نقایص خویش را منزه ساخته. و بر هر یک از اهل اسلام لازم است که به‏اندازة استعداد خود یدا و لسانا و مالاً بذل جد و جهد و سعی و اهتمام اقدام در انجام این شرکت مبارکه بنمایند. که اسباب ترقی ملت و دولت و باعث ترویج دین و شریعت و علت آسودگی و رفاهت رعیت و موجب صلاح و فلاح و خیر دنیا و آخرت است بنمایند. و پیوسته مترصد ارسال مکاتبات و اطلاع داشتن از شرح حالات بوده و هستم .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. روزنامه حبل المتین، شماره 20، دوشنبه 14 ذى القعده 1316 .
2. روزنامه حبل المتین، شماره 19، سال هفتم، ص 17 .
3. روزنامه حبل المتین، سال ششم ، محرم 1317، شماره 25 .
4. روزنامه ثریا، شماره 47 ، 10 جمادى الاول 1317 قمرى، 16 سپتامبر 1899 .
5. دو مجتهد در ترویج اهداف شرکت براى تشویق مردم اقدام به مشارکت مالى در شرکت مى نمایند. https://iichs.ir/vdcd2f0s6yt09.a2y.html

پایان آغازگر انقلاب صنعتی در ایران

بازخوانی روایت‌های متناقض برای رمزگشاییِ یک پرسش مبهم

«درآمدی بر مواضع ضدصهیونیستی علمای شیعه در یک قرن اخیر» به بازار کتاب رسید

فصلنامه تخصصی تاریخ معاصر ایران به ایستگاه صدم رسید

«آیت علم و عمل» به چاپ دوم رسید

پایه ‏گذاران اصلی شرکت اسلامیه