بررسی بسیاری از وقایع تاریخ معاصر ایران بدون تبیین مسئله نفت، و نقش آن در حوادث تاریخی، میسر نخواهد شد. برخی صاحبنظران، کودتای1299 را «کودتای نفت» نامیده‌اند. تجدید قرارداد دارسی در سال 1312(1933) یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود. واقعه آذربایجان و ارتباط انکارناپذیری که با نفت داشته، همچنین در پیدایش نهضت ملی و ظهور دکتر مصدق و کودتای 28 مرداد همه چالشها بر سر نفت بوده است. قرار داد کنسرسیوم، چه بعد از کودتا و چه در اوایل دهه پنجاه، و افزایش ناگهانی قیمت نفت در این زمان و ایجاد نوسانات شدید اقتصادی، همه و همه مواردی است که توجه به نقش این کالا را به مثابه تنها منبع درآمد ملی ایران ضروری می‌سازد.
در گذشته، قراردادهای نفتی همواره در زیر سر نیزه و حکومت نظامی منعقد شده بود: قرارداد 1933 در زمان حکومت بیست ساله شکل گرفت؛ هنگام مذاکره درباره قرارداد الحاقی، حکومت نظامی در تهران برقرار بود؛ همچنین در زمان مذاکره با کنسرسیوم نیز حکومت نظامی استقرار یافته بود. نفت به مثابه مهم‌ترین و تنها منبع درآمد ملی، پایه و اساس اقتصاد تک محصولی ایران به شمار می‌رود. علاوه بر این، نفت در بسیاری موارد یک کالای سیاسی بوده است و از این رو در صد سال گذشته اقتصاد سیاسی ایران تابعی از این کالاست و بسیاری از جهتگیریهای سیاست داخلی و خارجی و چگونگی روابط اقتصادی، ریشه در نفت دارد. اکنون به مقطع کوتاهی از تاریخ در نگاه اسناد می‌پردازیم.
iichs.ir/vdcd.z0s2yt0s9a26y.html
