سپهبد احمد امیراحمدی

مهدی جنگروی

احمد آقاخان (امیراحمدی) فرزند «سرتیپ تقی آقا» در سال 1267 خورشیدی در تهران متولد شد و در سن شش سالگی به مدرسه «افتتاحیه» واقع در محله سنگلج تهران و سپس به مدرسه «تربیت» رفت. چون فرزند افسر قزاقخانه بود در مدرسه قزاقخانه که در آن موقع به دست روسها اداره می‌شد، به ادامه تحصیل پرداخت.

در سن چهارده سالگی به فوج گارد سوار قزاق انتقال یافت و با درجه گروهبان دومی، وکیل‌باشی (قائم‌مقام) فوج گارد سوار شد. امیراحمدی در چند زد و خورد داخلی شرکت کرد و چون رشادت، تهور و قساوت وی مورد توجه فرماندهان قرار گرفت، تا درجه سرهنگی ارتقا مقام یافت.

پس از کودتای سوم اسفند 1299، احمد آقاخان به درجه میرپنجی دست یافت و اولین مأموریت وی بعد از کودتا، سرکوبی شورش اسماعیل خان امیرمؤید سوادکوهی در مازندران بود که منجر به متواری شدن امیرمؤید و فرزندان وی گردید.

در سال 1301 خورشیدی که مقدمات تشکیل پنج لشکر در ایران فراهم شد، با درجه امیرلشکری (سرلشکر) به فرماندهی لشکر غرب که مرکز آن در همدان بود، منصوب گردید و برای اعاده امنیت در آن منطقه، دست به اقدامات شدیدی زد. به ویژه برای سرکوب الوار از هیچ نوع اقدام حاد و تندی خودداری ننمود و سرانجام در مأموریت لرستان به دریافت عالی‌ترین نشان نظامی آن زمان یعنی نشان ذوالفقار نایل آمد.

سرلشکر امیراحمدی کمی قبل از به سلطنت رسیدن رضاخان، در شهریور ماه 1304 به سمت رئیس کل امنیه مملکتی (ژاندارمری) برگزیده شد و قریب چهار سال در این سمت باقی ماند و مأموریتهای جنگی زیادی از جمله مأموریت آذربایجان انجام داد و فرماندهی لشکر آذربایجان را نیز به عهده داشت.

در سال 1308 شمسی او نخستین کسی بود که به دستور رضاشاه در ایران به درجه سپهبدی رسید. در شهریور 1320 هنگامی که نیروهای متجاوز انگلستان و شوروی وارد خاک ایران شدند رضاشاه قبل از ترک کشور، سپهبد امیراحمدی را به سمت فرماندار نظامی تهران منصوب می‌نماید تا وی از بروز و گسترش هرج و مرج و آشوب در پایتخت جلوگیری کند. امیراحمدی در شانزدهم آذر 1320 برای اولین بار در ترمیم کابینه فروغی به عنوان وزیر کشور شرکت کرد و پس از آن نیز در کابینه قوام‌لسلطنه (18 مرداد 1321) به وزارت جنگ برگزیده شد و در ماجرای 17 آذر ماه همان سال که منجر به آتش زدن خانه قوام‌السلطنه و غارت دکاکین و مغازه‌ها شد، به عنوان فرماندار نظامی تهران وارد ساختمان شهربانی کل کشور گردید و ظرف چند ساعت تظاهرات خونین مخالفین دولت را متوقف کرد.

پس از سقوط قوام و روی کار آمدن علی‌اصغر سهیلی در تاریخ 28/11/1321، پست وزارت جنگ مجدداً به امیراحمدی واگذار شد و در تمام مدت نخست‌وزیری سهیلی، در این سمت باقی ماند. امیراحمدی در کابینه‌های کوتاه مدت ساعد، بیات، صدر و حکیمی سمتی نداشت و فقط مسئولیت بازرسی نواحی ارتش به عهده وی بود.

سپهبد امیراحمدی در 25 بهمن 1324 بر اثر پافشاری شاه وارد کابینه قوام شد و در چهار کابینه او پست وزارت جنگ را عهده‌دار بود ولی به علت ناسازگاری با سیاستها و خواسته‌های قوام‌السلطنه، از کابینه وی خارج شد.

امیراحمدی در ششم دی ماه 1326 نیز جایی برای خود باز کرد و در کابینه ابراهیم حکیمی بر مسند وزارت کشور نشست. وی همچنین در 23 خرداد ماه 1327 در کابینه عبدالحسین هژیر و در 30 آبان ماه 1327 در کابینه محمد ساعد به وزارت جنگ منصوب شد.

اولین سپهبد ایران در سال 1328 پس از بازنشستگی و تأسیس مجلس سنا، از سوی شاه مقام سناتور انتصابی تهران را گرفت و تا زمان مرگ به مدت 16 سال این مقام تشریفاتی را عهده‌دار بود. وی در طول حیات خود هشت بار وزیر جنگ، دو مرتبه وزیر کشور، پنج نوبت فرماندار نظامی تهران، دو بار فرمانده کل ژاندارمری و سالها فرمانده لشکرهای لرستان و آذربایجان بوده است.

امیراحمدی در روز پنجم آذر ماه سال 1344 در سن 77 سالگی بر اثر ابتلاء به بیماری سرطان خون در تهران درگذشت. او یکی از متمولین درجه اول ایران بود و مستغلات زیادی در تهران داشت. مردی بود جسور، بی رحم، قلدر، جدی، وظیفه‌شناس و حریص نسبت به جمع‌آوری مال و مکنت. با زیردستان خود به خشونت رفتار می‌کرد و شخصاً در مقام تعزیر و تنبیه افراد برمی‌آمد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع و مآخذ:
1. حسن مرسلوند، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، تهران، الهام، 1369. ج 1.
2. باقر عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، تهران، گفتار، 1372. ج 1 و 2.
3. باقر عاقلی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، تهران، گفتار، علم، 1380. ج 1.
4. غلامحسین زرگری‌نژاد، خاطرات نخستین سپهبد ایران احمد امیراحمدی، تهران، مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی، 1372. ج 1.