پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛
چند روز است که رسانه‌ها از برگزاری همایشی ملی با عنوان «شیخ شهید؛ فقیه تهران، دیده‌بان ایران» به همت ستاد بزرگداشت آیت‌الله شهید حاج شیخ فضل‌الله نوری، متشکل از پژوهشکده تاریخ معاصر، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مرکز مدیریت حوزه علمیه تهران، حوزه علمیه خواهران، و هیئت یاران عاشورایی شهرستان نور، خبر می‌دهند. چه دغدغه‌ای پژوهشکده تاریخ معاصر را به مشارکت در برگزاری این همایش ترغیب کرد؟
بسم الله الرحمن الرحیم. همان‌طور که اشاره شد، این همایش با مشارکت و همکاری تولیّت حوزه‌های علمیه تهران و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی معاصر و هیئت یاران عاشورایی شهرستان نور و استانداری این شهرستان، نیز مجموعه فرهنگی انقلاب اسلامی (مجموعه فرهنگی سرچشمه) در روزهای 10، 11 و 12 مرداد در تهران، قم و شهرستان نور برگزار می‌شود. در اینجا جا دارد از همه کسانی که در برگزاری این همایش همکاری کردند، به‌ویژه حوزه خواهران ــ که همکاری خیلی خوبی در آماده‌سازی مقالات داشتند و خوشبختانه تحرکی در حوزه خواهران در زمینه نگارش مقالات ایجاد کرد ــ تشکر کنم.
در تهران، پژوهشکده
تاریخ معاصر متولی برگزاری این همایش است. در قم پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و در شهرستان نور هم هیئت یاران عاشورایی عهده‌دار برگزاری همایش هستند. امیدواریم با ایراد سخنرانی‌ها و مقاله‌هایی که تا کنون به دست ما رسیده‌اند، سه روز پرشور هم از جهت معنوی و هم از لحاظ محتوایی داشته باشیم.
اما درباره دغدغه پژوهشکده
تاریخ معاصر برای مشارکت در برگزاری این همایش باید ابتدا از موضوع همایش سخن بگویم. موضوع این همایش فقیه بزرگی است که 118 سال پیش در تهران توسط گروه‌هایی که توانستند از غفلت اجتماعی در ایران بهره ببرند، شهید شد و ازاین‌رو برگزاری آن، قطعا بار معنوی خواهد داشت. از همان ابتدا، یعنی حدود یک سال و چند ماه پیش که با تشکیل جلساتی برای برگزاری این همایش اقدام کردیم، مدد روحانیِ روح ملکوتی مرحوم
شیخ فضل‌الله نوری را در کارها مشاهده کرده‌ایم. دیروز با یکی از دوستان صحبت می‌کردیم ظاهرا خود ایشان گره‌هایی را که بر سر راه برپایی همایشی با این وسعت در سه شهرستان بوده باز کرده است.
اما افزون بر برکات معنوی آن باید گفت که 120 سال پیش در کشور ما نهضتی به وقوع پیوست که مرحوم آشیخ فضل‌الله نوری خود جزء مؤسسان آن بود. متأسفانه با توجه به اینکه بعضی از جریان‌های ساختارشکن در ماجرای مشروطه داخل شدند و برخی از شخصیت‌های دینی از کنار این مسئله با خوش‌بینی عبور کردند و به هشدارهای مرحوم آشیخ فضل‌الله نوری توجه نکردند، ما شاهد بروز مسائلی در مشروطه شدیم؛ ازهمین‌رو مرحوم آشیخ فضل‌الله نوری از بعد از صدور فرمان مشروطه در قامت یک تصحیح‌کننده قیام کرد و کوشید آن بنایی را که از دیرباز قرار بود برای ایران و ایرانی امنیت و آرامش و پیشرفت در ظل اندیشه و منش دینی هدیه بیاورد، اما دستخوش انحراف شد تصحیح آن کند؛ بنابراین هم می‌توان گفت شیخ فضل‌الله نوری هم جزء مؤسسین مشروطه است و هم اولین قیام‌کننده برای تصحیح آن.
مرحوم آشیخ فضل‌الله امروز هم برای جامعه ما، که در حال گذر از پیچ تاریخی مهمی هستیم، درس‌های بسیاری دارد. امروز ما هم شاهد تحولات منطقه‌ای و هم تحولات بین‌المللی و هم تجربه 44 سال حکومت دینی در ایران هستیم که خوشبختانه هر روز بالنده‌تر می‌شود و ایجاب می‌کند که این تجربه را بروز دهیم؛ مخصوصا با این حساسیت که جمهوری اسلامی هم با گروه‌های ساختارشکن و برخی از گروه‌های نفوذی مواجه شد که همان ادبیات دوره مشروطه را داشتند و اتفاقا بعضی از روش‌ها، بعضی از ترفندها و بعضی از اخباری که مطرح می‌شود نوعی کپی‌برداری از همان ادعاهایی است که گروه‌های ساختارشکن در دوره مشروطه داشتند و مرحوم آشیخ فضل‌الله نوری در ستیز با آنها تلاش کرد که آب رفته را به جوی برگرداند و مردم‌سالاری دینی را در ایران، که آنها درصدد بودند آن را ساقط کنند، نجات دهد.
اگر امکان دارد درباره همایش و برنامه‌های آن هم توضیح بفرمایید.
همان‌طور که اشاره شد این همایش در سه روز و در سه شهر برگزار می‌شود. برای آن بخش از همایش که در تهران برگزار خواهد شد تا الان حدود هجده سخنران تعیین شده است و از بین حدود هفتاد مقاله‌ای که دریافت کردیم حدود بیست مقاله برگزیده شده‌اند. البته مقالات همچنان دارد به دبیرخانه می‌رسد.
آقایان دکتر موسی نجفی، دکتر مظفر نامدار، دکتر یعقوب توکلی، دکتر سیدمصطفی تقوی، دکتر ابوذر مظاهری، دکتر رجبی و... از جمله سخنران‌هایی هستند که ان‌شاءالله در روز سه‌شنبه 10 مرداد 1402 در محل شهادت شهدای هفت تیر در مجموعه فرهنگی یادمان شهدای هفتم تیر در تهران از بیانات آنها استفاده خواهیم کرد. افزون بر سخنرانی و در جنب همایش، یک نمایشگاه عکس و سند هم داریم که ان‌شاءالله این نمایشگاه در قم هم برپا خواهد شد و همچنین نمایشگاه کتاب هم خواهیم داشت. ان‌شاءالله اگر فرصت شد پرسش و پاسخ هم در جلسه روز سه‌شنبه هم خواهد بود تا به پرسش‌های عزیزان حاضر پاسخ داده شود.
ادامه همایش در روز چهارشنبه 11 مرداد 1402 در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قم برگزار خواهد شد. این بخش از برنامه با پیام حضرت آیت‌الله العظمی سبحانی آغاز می‌شود و سپس تعدادی از مشروطه‌پژوهان سخنرانی خواهند کرد. البته ارائه مقالات بیشتر در برنامه همایش در تهران و نور گنجانده شده است.
در بخش سوم همایش که در پنجشنبه 12 مرداد 1402 در شهرستان نور برگزار خواهد شد، چند تن از عزیزانی که در تهران مقاله دادند در آنجا ارائه خواهند داشت. همچنین چند تن از مشروطه‌پژوهان این شهرستان هم سخنرانی خواهند کرد. در اینجا جا دارد از برخی از آقایان دکتر محمدحسن رجبی، دکتر احمدی‌خواه، دکتر احمدی کچه‌ای، دکتر ملک‌زاده، دکتر آل عمران، دکتر میثم عبداللهی، دکتر مرتضوی، دکتر جواد سلیمانی و... که جزء سخنرانان تهران و نور هستند یاد کنم.
اگر امکان دارد درباره تعداد، موضوعات و نتایج مقالات دریافتی به دبیرخانه صحبت بفرمایید.
همان‌طور که گفتم حدود هفتاد مقاله دریافت شده است که البته بخشی از آنها سفارش داده شده بود؛ چون می‌خواستیم درباره بعضی از موضوعات حتما ارائه مطلب داشته باشیم. برخی از مقالات هم بر اساس فراخوان به دبیرخانه رسیده است. از حوزه قم هم حدود ده مقاله دریافت شده است. از بین مقالات دریافت‌شده حدود 25 مقاله برای چاپ انتخاب شده است و از میان آنها هجده مقاله برای ارائه در بخش تهران همایش و حدود چهار مقاله هم برای ارائه در بخش نور همایش برگزیده شده است. محور مقالاتی هم که دریافت کردیم، عمدتا به تکاپوهای سیاسی مرحوم آشیخ فضل‌الله نوری هم در تأسیس مشروطیت و هم در مقابله با جریان‌های انحرافی در آن دوره اختصاص دارد. سعی کردم همه مقالات را ببینم. در این میان به برخی از مقالاتی برخورد کردیم که نکات تازه و بدیعی دارد، به‌ویژه در بحث معرفی دشمنان مرحوم آشیخ فضل‌الله نوری و همین طور کسانی که در آن مقطع در مقابل مرحوم آشیخ فضل‌الله نوری ایستادند و بعدا نسبت به عملکرد خودشان در مشروطیت اظهار پشیمانی کردند.
برخی از مقالات هم به بررسی دوره مشروطه و ویژگی‌های آن اختصاص دارد و ما را با نهضتی که مرحوم آشیخ فضل‌الله نوری در آن مشغول تکاپو و فعالیت بودند آشنا می‌کند.
گفتنی است به منظور آشنایی حاضران در برنامه همایش، خبرنامه‌ای آماده شده است که چکیده مقالات همایش را نیز دربرمیگیرد است. این خبرنامه ان‌شاءالله در روز همایش توزیع خواهد شد.
در جست‌وجوهایی که دوستان رسانه‌ای ما داشتند نکته‌ای که خیلی توی ذوق می‌زد عکس‌هایی بود که از بیت مرحوم شیخ فضل‌الله نوری تهیه شده بود. این عکس‌ها منزلی را به تصویر می‌کشید که رو به ویرانی بود؛ حال‌آنکه انتظار می‌رود این بناهایی که تاریخ را در خود جای داده‌اند بازسازی و به موزه تبدیل شوند.
باید بگویم خوشبختانه پس از 44 سال از پیروزی انقلاب اسلامی، شهرداری تهران بیت مرحوم آشیخ فضل‌الله نوری را خریداری کردند و این بیت در حال بازسازی است. البته به این همایش نرسید، ولی امیدواریم این بیت هر چه زودتر بازسازی و مرکزی شود برای پژوهش‌های مربوط به
تاریخ معاصر و مشروطیت ایران.
در پایان اگر مطلبی دارید بفرمایید.
در اینجا جا دارد از اداره کل روابط عمومی صداوسیما تشکر کنم که با درخواست ما مبنی بر پوشش‌دهی اخبار همایش در تهران، قم و نور موافقت کردند و بناست در روز برگزاری همایش در تهران، قم و نور، افزون بر تهران، صداوسیمای مرکز قم و نیز اداره کل روابط عمومی این سازمان در شهرستان نور با ما همکاری کنند.
