دکتر جواد حقگو، دبیر گروه تحقیقات و پژوهش‌های تاریخی و کلیات سومین جایزه کتاب تاریخ، در گفت‌وگو درباره چگونگی داوری کتاب‌های ارسال‌شده به این بخش گفت: داوری‌ها با تمرکز بر معیارهای علمی انجام شد
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ سومین دوره جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی با همکاری پژوهشکده تاریخ معاصر و خانه کتاب و ادبیات ایران در دی‌ماه 1402 برگزار شد. با توجه به اهمیت برگزاری این رویداد فرهنگی، در گفت‌وگو با جواد حقگو، دبیر گروه تحقیقات و پژوهش‌های تاریخی و کلیات این دوره از جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی، چگونگی ارزیابی کتاب‌های ارسال‌شده به این بخش را مرور کرده‌ایم
آقای دکتر حقگو، شما در بخش کلیات و تحقیقات و پژوهش‌های تاریخی به‌عنوان سرگروه حضور داشتید. راجع به آثاری که در این دوره به دبیرخانه جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی ارسال و در بخش کلیات و تحقیقات و پژوهش‌های تاریخی داوری شد بفرمایید.
بسم الله الرحمن الرحیم. برای این دوره مجموعه‌ای از آثار متنوع در زمینه تاریخ انقلاب اسلامی به دبیرخانه ارسال شد و طبق روالی که در بررسی آثار وجود دارد، ابتدا یک وجین اولیه صورت گرفت. منتها نکته‌ای که درباره حوزه پژوهش و تحقیقات تاریخی وجود دارد این است که ما در این بخش با تعداد کثیری از منابع در مقایسه با بخش کلیات مواجه بودیم. من همراه دو تن از داوران مرتبط با این حوزه، یعنی آقای دکتر محمد رادمرد و آقای دکتر امیرعلی کتابی، که از استادان دانشگاه هستند، در چند جلسه آثاری را که به دبیرخانه ارسال شده بود در دو قسمت پژوهش و کلیات بررسی کردیم.
در قسمت کلیات مباحثی که در ذیل بحث مرتبط با حوزه روزشمار و دانشنامه‌ها بود به یک نحو غربال شد و در قسمت پژوهش و تحقیقات هم آثاری که از استاندارهای حداقلی برخوردار بودند و می‌توانست مورد بررسی‌های دقیق‌تر قرار بگیرد، انتخاب شد.
کتاب‌هایی که در دوره سوم جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی در اختیار ما قرار گرفت منطقا باید یک سری استانداردهای فرمی و شکلی را می‌داشت؛ غیر از اینکه زمان انتشار آن نیز می‌بایست سال‌های 1400 و 1401 می‌بود. بدین‌ترتیب 82 عنوان کتاب در بخش پژوهش و تحقیقات تاریخی به دستمان رسید که در بررسی‌های اولیه تعدادی از این کتاب‌ها را که مؤلفه‌های اولیه را نداشتند، جدا کردیم.
آثاری که در بخش کلیات به دستمان رسید، کم بود. شاید کلا ده اثر در این زمینه به دبیرخانه ارسال شده بود که ما در جلسه‌ای با حضور داوران دیگری آنها را بررسی کردیم. در قسمت پژوهش رسیدیم به نصف تعداد این کتاب‌ها که لازم بود بررسی دقیق‌تری بشود. در قسمت کلیات هم تقریبا به همین صورت. در ادامه در یکی دو جلسه دیگر ــ یک جلسه کلیات و سه جلسه پژوهش ــ کتاب‌ها را دوباره بررسی دقیق‌تری کردیم. داورها همه کتاب‌ها را یکی یکی می‌دیدند و نظرات ثبت می‌شد. نهایتا بعد از چند جلسه، در قسمت پژوهش به هشت کتاب رسیدیم که شایستگی داوری را داشت. در قسمت کلیات هم به سه عنوان کتاب رسیدیم که شرایط این را داشتند که داوری بشوند.
از این مرحله به بعد داوری‌ها بر اساس فرم‌های داوری تأییدشده در شورای علمی جایزه کتاب انجام شد. هر سه داور هشت اثر حوزه پژوهش و همچنین آثاری از بخش کلیات را که به مرحله جلوتر آمده بودند دیدند و نظر خودشان را مطرح کردند، فرم‌های داوری‌اش پر شد و نهایتا آثار برگزیده ــ البته آثاری که [در حوزه تحقیقات و پژوهش‌های تاریخی] برگزیده شد، چون در قسمت کلیات، برگزیده نداشتیم ــ نهایی و در شورای علمی جشنواره در جلسه پایانی مطرح و صورت‌جلسه شد.
عنوان کتاب‌های برگزیده بخش تحقیقات و پژوهش‌های تاریخی را می‌توانید بفرمایید؟
بله؛ کتابی که در بخش پژوهش‌ها داشتیم، کتاب آقای دکتر قربان‌پور بود با عنوان «تشکیل دولت پهلوی اول و تأثیر آن در فروپاشی نظام ایلی، با تأکید بر ایل بختیاری» که به‌عنوان کتاب برگزیده انتخاب شد. ما کتاب شایسته تقدیر، یعنی کتابی که حائز آن حداقل‌ها برای تقدیر باشد نداشتیم. با بررسی‌هایی که انجام شد، در این دوره، در بخش کلیات کتابی که امتیاز لازم، چه برای بحث برگزیدگی و چه بحث شایستگی تقدیر را داشته باشد نداشتیم.
استقبال جامعه مؤلفان و نویسندگان از این دوره جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی چگونه بود؟
اگر معیار را تعداد آثار ارسالی بدانیم، واقعیتش این است که استقبال از جایزه کتاب امسال، که دوره سوم است، نسبت به سال‌های پیش، بهتر بود. منتها به نظرم هنوز هم با ایدئال خیلی فاصله دارد. به‌هرحال با توجه به حجم آثاری که منتشر می‌شود، به نظر می‌رسد که تعداد بیشتری باید برسد. همچنین تلقی‌ای که برای خود من به‌وجود آمد این بود که بعضی از ناشران و مؤلفان به دلایل مختلف، که نیازمند بررسی است، یا نمی‌دانستند یا اصلا خودشان نمی‌خواستند آثارشان را به این جشنواره بفرستند. در هر صورت این کار نیاز به یک آسیب‌شناسی دارد. اگر نمی‌دانستند که بحث‌های تبلیغاتی و... باید دقیق‌تر انجام شود و اگر هم خودشان نمی‌خواستند و علاقه نداشتند که به‌هرحال باید انتقادات موجود شنیده شود. اگر این جایزه کتاب بنای یک کار علمی جامع را که همه ناشران و مؤلفان فعال این حوزه را دربر بگیرد، دارد، این مسائل برای دوره‌های بعد باید رفع و رجوع شود.
ما سعی کردیم آثار با تمرکز بر معیارهای علمی، فارغ از هر گونه توصیه‌پذیری یا نگرش‌های خاصی که بعضا در حوزه‌های خاص رقابتی مثل جشنواره‌ها مطرح می‌شود، داوری شود و عمدتا هم تمرکز روی متن بود تا فرامتن. من فکر می‌کنم این نگاه به‌مرور بتواند رغبت طیفی از مؤلفان و محققانی را که به هر دلیل شاید تمایل چندانی برای مشارکت در ارسال آثار نداشتند برانگیزد و اینها هم آثار خودشان را برای بررسی در دوره‌های بعدی ارسال کنند.
