محمدولی اسدی

 
محمدولی خان اسدی فرزند میرزا علی اکبر بیرجندی (اسدی) در سال 11257 شمسی در بیرجند به دنیا آمد. وی پس از تحصیل در مدرسه معصومیه بیرجند و بهره مندی از محضر حاج شیخ محمدباقر مجتهد، در سال 1321قمری به همراه محمدابراهیم علم و محمداسماعیل شوکت الملک راهی تهران شد. پس از فوت محمداسماعیل خان در سال 1322قمری، لقب وی به برادرش محمدابراهیم خان رسید و با فرمان حکومت به قاین بازگشت. در همین اوان محمدولی خان نیز مدیر دیوان حکومتی، مستوفی ولایت قاینات و ملقب به مصباح دیوان گردید.
 
محمدابراهیم خان شوکت الملک، اسدی را به پیشکاری و اداره املاک خود منصوب نمود و در دوره چهارم مجلس شورای ملی وی را به عنوان نماینده مردم بیرجند به تهران فرستاد. در تهران دارای لقب مصباح السلطنه گردید و به همراهی تیمورتاش به فعالیت در برابر سلسله قاجاریه پرداخت. در دوره های پنجم و ششم مجلس شورا در سال 1305شمسی با مساعدت تیمورتاش از طرف رضاشاه به سمت نیابت تولیت آستان قدس رضوی منصوب گردید و تا سال 1314 در این سمت باقی ماند. محمدولی اسدی در طی مدت خدمت خود خدمات ارزنده ای از قبیل توسعه شهر مشهد و ایجاد خیابان کوهسنگی ارائه نمود.
 
در سال 1314 فرمان تغییر کلاه پهلوی به کلاه شاپو و کشف حجاب بانوان توسط رضاشاه صادر شد. مردم خراسان در برابر این فرمان مقاومت نشان دادند و در مسجد گوهرشاد اجتماع نمودند. با سخنرانی های شیخ بهلول غوغایی درمسجد درگرفت که منجر به گلوله باران و کشته شدن عده بسیاری گردید. گزارش واقعه به تهران فرستاده شد و اسدی مقصر شناخته شد. هیئتی از تهران جهت رسیدگی به وضعیت و محاکمه و مجازات اسدی به مشهد رفت. رئیس هیئت، سرتیپ عباس البرز و بازجو سرهنگ آقاخان خلعتبری بود. پس از تشکیل دادگاه، اسدی به اعدام محکوم گردید و نتیجه دادرسی به تهران فرستاده شد. دادگاه تجدید نظری هم به ریاست فضل الله زاهدی تشکیل و حکم اعدام تأیید شد.
 
سرانجام در روز 29 آذر 1314 حکم اعدام (علی رغم ارسال تلگرافی از سوی رضاشاه دائر بر خودداری از انجام حکم، به بهانه دیر رسیدن تلگراف) اجرا و اسدی در مشهد تیرباران شد و پیکر وی در گورستان عمومی به خاک سپرده شد. پس از اعدام اسدی خانواده وی تبعید و اموالشان تصاحب گردید.
 
پس از شهریور 1320 و روی کار آمدن محمدرضا پهلوی، فرزندان اسدی بی گناهی پدر خود را با تشکیل دادگاه مجدد ثابت کردند و جسد پدر خود را از گورستان عمومی به مقبره اختصاصی واقع در جوار حرم امام رضا (ع) انتقال دادند. پس از آن فرزندان اسدی مورد التفات محمدرضا شاه قرار گرفتند و به مقامات عالیه رسیدند.
 
پی نوشت: