علی محمد بنی آدم (شریف الدوله)

علی محمد فرزند میرزا محمد علی تعجب کاشانی (معروف به داماد) در سال 1253 خورشیدی در کاشان به دنیا آمد. او بخشی از تحصیلات خود را در کاشان به اتمام رسانید و وارد مدرسه علوم سیاسی گردید. پس از اخذ دیپلم از مدرسه علوم سیاسی تهران در وزارت خارجه وارد شد( سال 1285) و به استخدام دولت درآمد و قنسول بادکوبه شد و مدارج ترقی را طی کرد. وی یک سال بعد، در دوره مشروطه به کارگزاری رشت تعیین گردید. میرزا علی محمد خان در سال 1288 در دوره دوم قانونگذاری از طرف فومنات گیلان به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد و در مجلس به فرقه اعتدالیون پیوست اما قبل از اتمام دروه مجلس از نمایندگی مجلس استعفا کرد و از فرقه اعتدالیون خارج و به دسته "اتحاد و ترقی" پیوست . سپس به وزارت خارجه بازگشت و در آنجا به ریاست اداره انگلیس که از اهم مشاغل وزارت خارجه بود تعیین شد.
در سال 1289 مستوفی الممالک از طرف عضدالملک نایب السلطنه به رئیس الوزرائی منصوب گردید و وزارت امور خارجه را به حسینقلی خان نواب واگذار نمود و نواب بلادرنگ علی محمد خان را به معاونت خویش برگزید و در سال 1291 (1331 قمری)برای او لقب شریف الدوله گرفت و سال بعد کارگزار آذربایجان شد و در سال 1290 به معاونت وزارت جنگ منصوب گردید. مقارن مشروطیت،  در سال 1296 ژنرال قنسول (سر کنسول ) ایران در بادکوبه و سپس والی آذربایجان شد. چند سالی در آن سمت بود و در این مدت در آذربایجان محبوبیت یافت. قرار بود به جای نظام‌الملک والی آذربایجان شود ولی به تهران احضار و به معاونت وزارت داخله منصوب گردید. در سال 1297 وثوق‌الدوله رئیس الوزرا که می‌خواست قدرت مرکزی را در ایالات و ولایات مستقر سازد، وی را به حکومت کردستان که مدتها بدون حاکم بود، مأمور نمود. مدتی نیز حکومت بروجرد و لرستان را برعهده داشت.1
 

 

شماره آرشیو عکس: 1139-121خ 

شریفالدوله در دوره پهلوی نام فامیل بنی آدم را برای خویش برگزید. در 2 اسفند 1304 با حکم وزیر داخله رضاشاه،در ایالات آذربایجان به عنوان اولین والی صاحب اختیار بعد از طی چند دوره حاکمیت نظامیان انتخاب شد. آذربایجان از آن دوران شرایط بحرانی داشت و شریف الدوله مجبور بود به منظور استحکام پایه های قدرت رضا شاه در منطقه تلاشهای فراوان نماید؛ از یک طرف کردستان شلوغ بود و از طرف دیگر، اقبال السلطنه ماکویی برای خود قدرت مهمی در منطقه دست و پا کرده بود. در آن دوران، ناامنی نه تنها در آذربایجان بلکه در تمام نقاط کشور جریان داشت و آذربایجان نیز که یکی از نقاط حساس و شاید به تبع آن تبریز مهمترین شهر سیاسی آن دوران بود، از این جریانات بی‌تأثیر نبود. شریف الدوله می‌بایست متناسب با فرهنگ عمومی مردم و با ملاحظات سیاسی جریانات جا افتاده در خطه آذربایجان، حاکمیت دولت رضا شاه را برقرار سازد و در مدتی که در این منطقه به انجام وظیفه مشغول بود، به راه اندازی ساختار سیاسی – اداری و فرهنگی اهتمام داشت. رخدادهای مهم زمان تصدی وی در ایالت آذربایجان را می‌توان به شرح ذیل یاد نمود:
1.برگزاری انتخابات مجلس شورای ملی در سال 1305 و نیز مراسم جشن تاجگذاری رضا شاه در آذربایجان
2.انجام مذاکرات دکتر میلسپو و وزیر فواید عامه با حضور والی آذربایجان در خصوص راه "رواندوز" و خیابانهای آذربایجان و وسایل تجارتی
3.راه اندازی تأسیس "رواندوز" پس از اینکه توسط مهندس تیموربگ هزینه سنجی شد و توسط رئیس کل مالیه اعتبار لازم بداناختصاص یافت
4. مبلغ 15 هزار ریال اعتبار جهت تعمیر رودخانه دلیچای
5.ضمیمه شدن حکومت خلخال به حکومت اردبیل بر اساس تصویب وزارت داخله
6.تشکیل اداره سجل احوال (ثبت احوال) برای نخستین بار در آذربایجان به ریاست میرزا محمد حسین خان طالش (سردار اسعد)
7.از سوی وزارت داخله انتصاب حکام جدید در سراب، ماکو و سلماس پس از صدور حکم رسمی صورت گرفت.
8.انتصاب آقای دکتر سید محمد خان به سمت کفالت صحیه آذربایجان
9.تشکیل شورای ولایتی در اردبیل2                                                                                                                                                       
بنی آدم تا سال 1306 والیگری آذربایجان را عهده دار بود و سپس در 15 فروردین 1306 به عنوان والی خراسان تعیین گردید.3در این ایالت مشاغلی نظیر منشی و نایب کارگزاری تهران، منشی محاکمات وزارت امور خارجه (1311 قمری)، نیابت ژنرال قنسولگری (در زمان قنسولگری حاج ترخان، 1314 قمری) در روسیه، معاونت دیوان محاکمات وزارت امور خارجه در تهران(جمادی الثانی 1317)، وکیل سیاسی و کفالت ایران در بلغارستان (صوفیا)، نیابت سفارت بالکان و شارژ دافری در رومانی (بخارست، 1319 قمری)، قنسولی ایران در باطوم و بادکوبه (روسیه، 1323 قمری)، مهمانداری سفیر بلژیک در تهران، کارگزاری اسلامبول حسب الامر ژنرال قنسولی اسلامبول از بادکوبه (1326 قمری)، مدیریت اداره تحریرات انگلیس در وزارت جنگ(1328 قمری)، کارگزاری آذربایجان (1330 قمری)، ژنرال قنسولگری کل قفقاز (تفلیس)، کفیل آذربایجان از سوی دولت (1331 قمری).
شریف الدوله طبع شعر نیز داشت و دیوان خطی ایشان حاوی مضامین جنگهای ارتش برای دفع اشرار در لرستان است که این اشعار را بنی آدم در کردستان سروده و در تهران به نوه خردسال خود "قدس ایران غفاری پور" دستور داده بودند به خاطر بسپارد. شعر زیر یکی از سروده های اوست:4
سیصد  و سی و هشت بعد هزار    
من بدم حکمران کردستان
بعد نظم ولایت و اطراف  
وز پس قلع و قمع راهزنان
یک شبی بین سقز و گروس   
خواب آشفته ای بدیدم هان
دیدم از دور بارگاهی را   
که ندیده بدم نظیر جهان
هاتفی گفت شو تو هم نزدیک  
بنگر دستگاه پادشهان
چون ز دورم آمد به پای سریر  
چشمم افتاد بر دو شخص جوان
شاه احمد نشسته بر سر تخت  
با لباس شهی و تاج کیان
به ولیعهد پهلوی آن تخت   
هر طرف با ادب کهان و مهان
ناگهان شاه و هم ولیعهدش  
شد به چشمم صغیر و هم عریان
...
او سرانجام در 21 دی ماه 1325 خورشیدی در سن 73 سالگی در خانه مسکونی همسرش در کوی سنگلج تهران وفات یافت و در آرامگاه خانوادگی مدفون شد.5
نشانها و مدالها:
- نشان درجه سوم خارجه  1275 (1316 قمری)
- نشان و حمایل سرتیپی سوم و نشان درجه سوم عثمانی و نشان درجه سوم بلغارستان 1279 (1318 قمری)
- نشان درجه سوم کورن رومانی 1284 (1324 قمری)
- نشان درجه چهارم لئوپلد بلژیک و حمایل و نشان سرتیپی دوم  1286 (1326قمری)
- نشان درجه دوم مجیدی عثمانی و نشان درجه اول شیر و خورشید با حمایل سبز شعبان 1288 (1328 قمری)
- تمثال مظفرالدین شاه 1302 (1332 قمری)6
 

 
شماره آرشیو عکس: 255-5364خ 

پی نوشت: