مراجع تقلید، علما و شرکت اسلامیه

شرکت اسلامیه، نام شرکتی تجاری است که توسط علما و تجار پایه‏گذاری گردید تا در ادامه نهضت و حرکت تحریم به خودکفایی ملی و استغنا از خارجی بپردازند.

پس از قیام پیروز تنباکو و بروز فواید بیشمار آن، دو مجتهد اصفهانی، حاج آقا نورالله و آقا نجفی به این فکر می‏افتند که علاوه بر نفی کالاها و منسوجات خارجی می‏توان امکانات داخلی را جهت تولید بسیج نموده و با ابتکار ایرانی به تولید منسوجات پرداخته و ملّت را برای حمایت از آن تشویق کرده، ابعاد تحریم کالاهای بیگانه را تحقق بخشید. بویژه که در آن دوران اساس تجارت، دلاّلی تجار از اجناس فرنگی بوده و به قول حاج آقا نورالله، بازرگانان عمّال خارجی شده و فرّ و جلال فریبنده مغرب زمین از طریق کالاها در ایران جلوه‏گری می‏کرده است. در چنین زمانی شرکت اسلامیه در اصفهان تأسیس می‏شود و بتدریج حوزه عمل خود را به سایر شهرها و سپس به کشورهای خارجی گسترش می‏دهد. و تولیداتش همه جا را فرا می‏گیرد به حدّی که روزنامه‏ها و نمایندگان انگلیس، رُشد آن را سکته به منافع انگلیس در کلیه منطقه خلیج فارس اعلام می‏نمایند. 1

تحریم منسوج فرنگی و کاربرد اقمشه بافندگان وطنی (در قالب شرکت اسلامیه) به تدریج یک جریان و حرکت عمومی در سراسر کشور می‏شود و موج آن به نجف اشرف رسیده، مراجع بزرگ شیعه به حمایت عملی از آن برمی‏خیزند.

پس از گسترش اقدامات شرکت اسلامیه و رسیدن منسوجاتش به نجف اشرف، آنجا را نیز شور و هیجانی فرا می‏گیرد و به ترویج آن پرداخته می‏شود و طی مجالس جشن و سرور سخنرانی اقمشه شرکت نیز عرضه و مورد استقبال مردم قرار می‏گیرد. گزارش یکی از این مجالس را که طی مکتوبی در حبل‏المتین آمده، مرور می‏کنیم:
«... روز عید مبعث در نجف اشرف، خانه حاجی عبود شلاش رییس‏التجار، جمعی کثیر از علمای اعلام و از تجّار محترم که اسامی بعض آنان ذیلاً نگارش یافته، مدعوَا حضور به هم رسانیده، اجناس و اقمشه اسلامیه را که به تازگی آورده بودند، حاضر کردند. جناب حاجی شیخ محسن واعظ عراقی که مردی فاضل و اهل منبر و در واقعه از ذوات مغتنمه می‏باشد، بالای منبر رفته پس از خطبه فصیحه بلیغه تقریری مشتمل بر حرمت اقمشه خارجی و در استحباب استعمال امتعه داخله از قراری که مرقوم است بیان فرمودند. الحق جای سرکار خیلی سبز بود که وجد و سرور علمای اعلام و مسابقت آنها را در اختیار نمودن امتعه و خریداری ایشان را مشاهده فرمایید. در غیر آن مجلس هم در رواق مطهّر در محضر عموم نیز جناب مشارٌالیه، مردم را ترغیب به استعمال تبرک از ورود منسوجه وطنیه نمود... امید است روز به روز بر ترقی امتعه اسلامیه و رغبت دینداران به استعمال منسوجات وطنیه افزوده گردد.» 2

و سپس متن سخنان خطیب را نقل نموده در پایان می‏نویسد:
«پس از اتمام بیانات وافیه و کافیه مزبوره، تمام اهل مجلس با کمال خوشحالی، منسوجات حاضره را اختیار فرموده و به مسابقت از دست یکدیگر می‏ربودند. اوّلاً علمای اعلام به جهت حضرت حجهًْ‌الاسلام آقای صدر اصفهانی و... آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و... حاجی میرزا فتح‌الله شریعتمدار نمازی و... آقا سید کمال‏الدین بهبهانی طهرانی و... آقای میرزا عبدالحسین مدرّس اصفهانی و... آقا شیخ محمدرضا نوه حاجی شیخ محمدباقر اصفهانی که حاضر در مجلس بودند، هر کدام سهمی از منسوجات وطنیه اختیار و با همراهان خود و با ذکر سلام و صلوات روانه صحن مطهر گردیدند.» 3

سواد دست‏خط آیت‏الله‏العظمی آخوند ملا محمدکاظم خراسانی
آیت‏الله آخوند ملا محمدکاظم خراسانی نیز در نامه‏ای به شاه، او رادعوت به حمایت از شرکت اسلامیه می‏نماید:
«بسم الله الرحمن الرحیم. چه بسیار شایسته است که اعلیحضرت شاهنشاه اسلامیان پناه خلدالله ملکه، بذل مراحم ملوکانه در مشیت این شرکت اسلامیه که خشنودی حضرت امام عصر ـ ارواح العالمین له الفداء ـ و ترویج ملت بیضا و تقویت دولت عظمی و اسباب آسایش عموم عباد و ترقیات عامه قاطبین بلاد محروسه ایران است، خواهند فرمود. خود آن وجود اقدس به شخصه‏الشخیص عّز نصره در لبس البسه مصنوعه اسلامیه مقدم و به صدور امر ملوکانه در مساعدت این مطلب مهم وزرای عظام و اولیاء فخام دولت ابد مدت را مفتخر فرمایند. و بر عموم رعایا و قاطبه مسلمین لازم و به مقتضای الناس علی دین ملوکهم تأسی و متابعت نمایند و خلع لباس ذّلت را از خود بلبس لباس عّزت البسه اسلامیه صاحب شرع را خوشنود دارند (کهن جامه خویش پیراستن به از جامه عاریت خواستن).
(الحقیر الجانی محمدکاظم الخراسانی) 4

شایسته است که در این بخش نمونه‏هایی از مکتوبات علمای اعلام در زمینه شرکت اسلامیه را نقل نماییم تا فراگیری حوزه عمل شرکت و تأیید و حمایت زعمای اسلام از آن بیشتر مشخص شود.

سواد دست‏خط آیت‏الله العظمی آقای‏سید محمدکاظم ‏حجت‏الاسلام ‏یزدی
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله علی ما انعم وله الشکر بما الهم وصلی الله علی سیدنا محمد و آله و سلم فواید و منافع و عواید این انتظام، کمال وضوح دارد. حسن این نظم از بیان مستغنی است. بسی شایسته و مناسب و به موقع و محل است که عموم مؤمنین و کافه متدینین از هر صنف و هر نوع هر یک به قدر مقدور و بودجه میسور در تشیید اساس و ترویج این امر مهم اهتمام تمام و بذل جهد و صرف همّت نمایند. و مهما امکن از البسه و اقمشه خارجه متحرز باشند. بلکه سزاوار این است که در سایر جهات حرکات و سکنات و کیفیات لباس و طعام و شراب و گفتار و کردار از وضع و طرز کفار خود را برحذر و برکنار دارند.
قال الصادق (صلوات الله): علیه اوحی الله تعالی الی نبی من انبیائه قل للمؤمنین لاتلبسوا لباس اعدایی ولا تطعموا مطاعم اعدایی ولا تسلکوا مسالک اعدایی فتکونوا اعدایی و کماهم اعدایی ان الله لایغیّر ما بقوم حتی بغیّروا ما بانفسهم .
حرّرهْ‌الاحقر محمدکاظم الطباطبائی 5

سواد دست‏خط آیت‏الله العظمی حاجی میرزا حسین نجل حاجی میرزا خلیل مقیم نجف
بسم الله الرحمن الرحیم
تعاونوا علی البر و التقوی فان الله مع الذین اتقوا والذین هم محسنون.
فعلی هذا بسیار شایسته است که عموم رؤسای ملت و دولت در ترویج این شرکت خیریه اسلامیه بذل جهد نمایند، البته بسیار کار به موقع است. الراجی غفر ربه الجلیل نجل المرحوم میرزا خلیل (قدس سرّه). 6

سواد دست‏خط جناب مرحوم آیت‏الله العظمی شربیانی مقیم نجف
بسم الله الرحمن الرحیم
امری که مصالح دینیه و دنیویه و رفاهت حال عموم مسلمین و ایادی ممالک محروسه ایران و زیادتی آبروی ملت اسلامیه و ترقی دولت قاهره علیه در آن باشد، بهتر ازین شرکت نافعه اسلامیه به‏نظر نمی آید. معلوم است تکلیف متمکنین در ترویج این مقصد و تشویق اهل این مطلب و امداد آنها به مال و جان زیاده از دیگران است. سیّما اعلیحضرت اقدس ذات شاهنشاهانه ایدالله تعالی ملکه و سلطانه که منظور نظر مبارک ایشان دائما آسایش رعیت و آبادی مملکت است. البته اقدام تام و اصدار احکام در انجام این امور عظام و اکرام و انعام در حق متصدعین آنها بلکه تلبس نفس نفیسشان باین البسه که شرکت تشویقات است، خواهند فرمود. زیرا که الناس علی دین ملوکهم والسلام علی اخواننا المؤمنین.
من الاحقر الجانی محمد الغروی الشربیانی 7

سواد دست‏خط آیت الله‏العظمی ملا محمدحسن مامقانی (مدظله) مقیم نجف
بسم الله الرحمن الرحیم
بحمدالله تعالی فراهم شدن اسباب تداول منسوجات اسلامیه و سد ابواب حوایج مسلمین از ممالک خارجه از نعم عظیمه این عصر با برکت است. چه قدر شایسته است که عموم مسلمین با کمال شوق و اتحاد کلمه در رواج آن و هجر منسوجات ممالک خارجه که سبب اختلال امور کافه مسلمین شده جد و جهد نموده اسلام را رونقی تازه داده و با اتفاق کلمه اسلامیه مسلمین را آسوده نمایند. رجاء واثق امنای دول علیه از منافع عمومی دینی و ملکی آن غفلت نداشته باشند. انشاءالله تعالی در تقویت و اعانت در نشر این امر مهم عظیم و اهتمام تام خواهند فرمود.
این سنت سنیه را از فواید عظیمه این عصر خواهند شمرد. والله المستعان و منه التوفیق.
من الاقل محمدحسن المامقانی 8

سواد دست‏خط حضرت شریعتمدار آیت‏الله العظمی آقای شریعت مقیم نجف
بسم الله الرحمن الرحیم
عمارت دیار و آبادی امصار بعد از معدلت سلاطین با اقتدار و امرای فرمانگذار منوط به رواج تجارت است. و رونق ملک و دولت وترقی صنایع اهل صنعت. نان خود بر سفره مردم خوردن به نعمت خویش منت از دیگری بردن و خانه همسایه سوختن و چراغ اجانب برافروختن و جامه خویش دریدن و کلاه بیگان دوختن نه کار عقلا است. گفته‏اند ملک از خردمندان جمال گیرد و دین از پرهیزکاران کمال پذیرد. پس امری که جامع خردمندی و پرهیزکاری و دارای دیانت و دنیا، دارای کمال ملت و جمال دولت باشد البته اهتمام در او فریضه همّت بزرگان خواهد بود. سیّما شاهنشاه جم اقتدار که همیشه منظور انظار معدلت مدارشان ترویج ملت و آسایش رعیت و آبادی مملکت است. معلوم است تساهل و تسامح در ترویج این مقصد را به هیچ گونه روا نخواهند داشت.
حررّه الجانی میرزا فتح الله شیراز الاصفهانی المدعو به شریعتمدار 9

سواد دست‏خط آیت‏الله العظمی ملا عبدالله مازندرانی مقیم نجف
بسم الله الرحمن الرحیم
اولاً: تورع از شبهات از مستحسنات عقلیه و شرعیه است. ثانیا: ترویج و همراهی و همدستی و یک جهتی نمودن در رواج این شرکت اسلامیه هر دو مقصد حاصل است. خداوند عالم تأیید و مدد و یاری نماید کسانی که به قدرت مالی و لسانی ترویج این شرکت اسلامیه ادّا امهارب البریه می‏نمایند.
حررّه الاحقر عبدالله الجیلانی المازندرانی 10

علمای بسیاری از تأسیس شرکت اسلامیه استقبال می‏کنند و طی نامه‏هایی از حاج‏آقا نورالله‏ تقدیر می‏کنند که ما برای طولانی نشدن مطلب تنها یکی دو سند را در متن ذکر می‏کنیم:

سواد تعلیقه آیت‏الله العظمی آقای حاجی میرزا محمدحسین نوری (ملقب به محدث نوری)
بسم الله الرحمن الرحیم
به چه لسان شکر کنیم حضرت ایزد منّان را که در عصر خود دیدیم جمعی را که حسب سلامتی فطرت و پاکی طینت و غیرت اسلامیه و تعصب مذهبیه درصدد رواج آیین دین و رونق کیش مسلمین برآمده. و در تهیه و تدارک اسباب زندگی از قذات شبهات از جهات عدیده همت گماشته، تا مسلمانان به اعانت حضرت احدیت از مفاسد ظاهریه و باطنیه آن آسوده شوند. علاوه بر مصالح دنیویه که بر ذی شعوری مخفی نیست، هندوی بت پرست از نظر کردن به مسلمانان بر غذای او چه رسد به مباشرت آن، به دست غذا را نجس و حرام دانسته، به درد جوع راضی و آن را تلف می‏کند. با غیرت اسلامیه کجا رواست که یافتن چنین کسی در تن و به حضور الهی ایستاده. امیدواریم خداوند جلت آلاه قلوب متمکنین از اعانت و نشر و ترویج این امر مهم دین و دنیوی را مایل و راغب نموده که تمام مقدور خود را در انجام و اتمام آن مبذول دارند. و ولی عصر (صلوات الله علیه) را از خود خرسند و مسرور نمایند و خویش را در زمره خدمه و کارکنان حضرت مقدسش درآورند.
حررّه الحسین النوری. 11 و 12

نامه جناب محدث نوری به حاج ‏آقا نورالله
بجاست این بخش را با مکتوبی از محدث بزرگوار صاحب مستدرک الوسایل، مرحوم آیت‏الله حاج میرزا حسین طبرسی (محدّث نوری) که این چنین قهرمان کتاب ما را در این مجاهده اقتصادی تحسین و تکریم می‏نمایند، پایان دهیم :
«از اصفهان» ـ سواد مکتوبی که جناب مستطاب ... آقای حاجی میرزا محمدحسین نوری حجت‏الاسلام مدظله از نجف اشرف به جناب مستطاب... آقای حاجی شیخ نورالله مدظلّه در اصفهان درخصوص تأسیس شرکت مقدس اسلامیه مرقوم داشته‏اند ارسال نموده تا در روزنامه ملی درج نمایید و خاطر مشترکین عظام را مسرور و مشعوف سازید.

(بسم الله الرحمن الرحیم)
به عرض می‏رساند مدتی است عازم که در مقام مزاحمت برآمده، محض تشکر این نعمت جلیله شرکت اسلامیه که از برکات وجود آن آقایان عظام و حفاظ شریعت، سیدالانام علیه و آله الاف الصلوهْ والسلام ادام الله تعالی علاهم و همّت ارباب غیرت و متعصبین در ملت اسلام نصرهم الله تعالی بحمدالله تعالی والمنهْ منعقد و برقرار شده. رجاء واثق و امید صادق که اساسش متقن و استوانش محکم و سقفش رفیع و نفعش عام و ظلش مستدام‏الی ظهور مهدی الانام و نصرهْ الایام علیه وعلی آبائه الغر البرره افضل التحیهْ والسلام. که بی ریبه و شک از پرتو نظر رأفت و عطوفتش این قلوب صافیه و نفوس سلیمه در مقام اعزاز دین و اصلاح مفاسد کلیه عمده امور معاش مؤمنین برآمده و احتیاج این فرقه مهتدیه را از غیر ملت خود برداشته. چه با آن احتیاج که سبب کلی است برای مخالطت و معاشرت مسالمت و موافقت بلکه مؤادت و مشابهت از رسوم دین و آیین مسلمین و علایم ایمان جز اسمی به دست نخواهد آمد. زیرا که محبت صنفی با مودت عدویشان جمع نشود. و مشابهت قومی با مبانیت دیگران میسر نگردد. بلکه به مرور ایام حبّ آن طایفه در قلب راسخ و بغض این در قلب مستقر و جوارح مستور در منسوج اغیار. با چنین قلب ویران و هیأت عدوی ایمان برای حضور در محضر قدس حضرت الهی و اظهار عبودیت و احتیاج و استدعای انجام حوایج محلی و به جهت اجابت و دعا و دفع مکاره و بلا، جای امیدی نخواهد ماند. علمای راسخین از آیه مبارکه «ولا تأکلوا ممالم یذکر اسم الله» علیه استنباط فرمودند که هر غذایی که برای اسم و شهرت و امثال آن مهیا شود، داخل است در این نهی. پس حال پارچه که از ابتدای صنعت تا اِنها در دستهای اعدای خداوند و خلفایش صلوات الله علیهم که در آنها است جمعی که دشنام و سخریه به آن ذوات مقدسه گویند و کنند، سیر می‏کند، اثرش چیست و حکمش چه باشد؟ نوع مسلمانان سالها است اثر اجابت در دعای خود نمی‏بینند و در مقام پیدا کردن سبب آن برنیامدند و به رفض عیب آن را در دعا و از آن ناقل به دیگری منتقل شوند و ندانستند که اول شروط اجابت پاکیزگی مطعوم و ملبوس است. و هرچه در آنها مداقه کنند، اثرش را در آنجا مشاهده نمایند.

با دست خبیث آلوده به اقسام معاصی و ملوث به انواع قذارات و زبان پلیدی مثل آن توقع پاکیزگی از ملبوس بافته او داشتن، عین سفاهت و به مجرد طهارت و حیلت ظاهر قناعت کردن تمام خسارت است، بیچاره‏ها گاهی در مقام تجربه برنیامدند و قدمی به آن وادی نگذاشتند تا ببینند با ایشان چه می‏کنند.

تشبث به آیین مشرکین وقتی برای فکر این مطالب واضحه نگذاشته، چه رسد به عمل به آن. حال چگونه باید شکر نمود آنانی را که در مقام نصرت مؤمنین و شکست رونق اعدای دین برآمدند. به تجارت رابحه نافعه حضرت باری عزّ اسمه و خلفایش (علیهم السلام) را از خود خوشنود نمودند؛ و به فیض نعمت جلیله (یرجون تجارهْ لن تبور) خود را محفوظ ساختند؛ و عبادالله را از تلوّث به اقذار ملحدین پاک نمودند؛ و اموالشان را از صرف در مصارف بیهوده نگاهداشتند.

زهی تجارت که در سلک عبادت منتظم و عجب عبادت که مفاسد دینیه و دنیویه عباد به آن منعدم «یالیتنی کنت معهم فافوز فوزاً عظیماً» مرجو از عنایات غیبیه الهیه و معظمین شعائرالله علیه که توفیق استقامت و ثبات و سعی و اجتهاد را از این معظمین شعائرالله سلب نفرماید. و از دیدن بعض ناملایمات و مشاهده پاره‏ای خسارات تجانی با مماطله و مسامحه را در اهتمام در انجام و اتمام و تکمیل این خدمت جمیله جایز ندانند. و از ثناء جمیل در ملاء اعلا و ثواب جزیل در دار عقبی خود را بی‏حظ و نصیب ننمایند. اگرچه از استماع جّد تمام جناب رییس حوزه خدمه دین مبین و شرع متین بلغهم الله تعالی امانیهم و جعل فی دیوان انظار ولیه أقاصیهم و اوانیهم باب این احتمال مسدود و رجاء بلوغ این مقصد به اعلی درجه کمال واثق. و البته تمامت اعضای این مجلس شریف و أرکان این محفل منیف و أرباب صنایع و حرف و اعوان اقامهًْ و نشر و رواج این تجارت خویش را خدمه این دانسته، با شوق و رغبت و کوشش و همّت و عزم و استقامت، بلکه باز جای درک مثوبت و قصد قربت به کار خود مشغول و به عمل خود مبتهج و مسرور. انشاءالله الرحمن، به انواع نعم غیرمتناهیه حضرت باری جات الامه در دنیا و آخرت محفوظ و مفتخر خواهند بود. اگر از برداشتن پس خاشاکی از راه مسلمانان از گناه سالهای پدر در گذرند، پس خوشا حال آنانکه این همه کثافت را از بدن مسلمانان برمی‏دارند. اللهم وال من والاهم و عاد من عاداهم و انصر من نصرهم و اخذل من خذلهم و اعنهم و ایدهم و ادفع عنهم شر الفاسقین و کید الملحدین و بغی‏الظالمین بمحمد و آله صلوات الله علیهم اجمعین.
من العبد حسین النوری فی المشهد الشریف
فی 6 ذی‌القعده سنهْ 1317

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. روزنامه کامیرشل انگلیس، چاپ لندن به نقل از روزنامه ثریا ، شماره 46.
2. روزنامه حبل‌المتین، شماره 13، سال 8، ص 13.
3. روزنامه حبل‏المتین، شماره 13، سال 8، ص 13.
4. روزنامه ثریا، سال دوم، شماره 13، سنه 1317 قمری.
5. روزنامه ثریا، سال دوّم، شماره 13، سنه 1317.
6. همان.
7. همان.
8. همان.
9. روزنامه ثریا، سال دوم، شماره 14.
10. روزنامه ثریا، سال دوم، شماره 14.
11. در اینجا مناسب است ما بقی اعلامیه‏ها و مکتوبات علما را در حمایت از این حرکت جهاد اقتصادی را نقل نماییم:
سواد آیت‏الله العظمی آقای صدر اصفهانی بسم الله الرحمن الرحیم
بر کافه مسلمین لازم است که قدر نعمت بزرگ تأسیس شرکت خیریه اسلامیه را که همانا خداوند اقدس جلت آلاه به برکت عنایت خاصه امام عصر عجل الله تعالی فرجه به اهل اسلام عنایت فرموده، بدانند. و فواید کلیه و نتایج خیریه که از استقرار و استدامهًْ آن عاید دولت و ملت و دنیا و دین خواهد گردید، ملتفت شوند. و بدقت ملاحظه نمایند. تا به حکم فطرت اصلیه خود ادای شکر این موهبت بزرگ را علی الدوام فریضه ذمه خود شمارند. و البته در نظر انور اعلیحضرت همایونی شاهنشاه اسلام پناه ـ شیدالله ارکان ملکه و سلطانه ـ که مرآت تفصیل حقایق است، این موهبت بزرگ را و حقی دیگر است. سیّما که از اعظم برکات مأثر حمیده جلیله این عهد همایون فرخنده و موجب افتخار بر سایر اعصار است. لهذا رجاء واثق که هر گونه نقصان و خللی در موجبات اساس و استمرار آن مقصود باشد، از حسن توجه و الطاف خاصه خسروانه ملوکانه بر وجه اتم و احسن تدارک پذیر گردد. و مسلمانان در گرفتاری به کفار که آنی زندگانی به غیر مطاع کفر نتوانند و ممالک محروسه اسلام از احتیاج به کفرستان مستغنی گردد. و مدام به تایید حضرت ملک علام عّز اسمه به عکس سابق تقویت اسلام و تضعیف کفر شود. انشاءالله تعالی پروردگار عالم جلّ ذکره ساعیان خیر را کامروا فرماید. والسلام علی من التبع الهدی.
حررّه الراجی ابن صدرالدین موسوی (همان.)
سواد آیت‏الله العظمی آقا شیخ طه عرب مقیم نجفوالحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد واله الطاهرین. حسن هذا الشرکهْ ملتنا و دولتنا من اوضح الواضحات (ولینصرن الله من ینصران الله قوی عزیز)
حررّه الراجی غفر ربه عمّا سلف محمد طاها نجف (همان.)
مکتوب بندگان مستطاب شریعتمدار ملاذ الانام مروج الاحکام آقا شیخ محمدعلی ثقهًْ‌الاسلام مسجدشاهی اصفهانی مدظله العالیانشاءالله تعالی جناب مستطاب زبدهًْ‌الفضلا و الفخام علام فهتام مؤید الاسلام زید فضله توفیقه موفق به توفیقات الهیه و تأییدات سبحانیه بوده باشند. در این ایام از ملاحظه حبل‏المتین که مشتمل بود بر مواعظ و نصایح و ترغیب اهل اسلام در دینداری و حفظ ناموس شریعت و قواعد ملت و تشویق اهل اسلام در صنایع داخله و تربیت ارباب صنایع و سایر مطالب که هر یک دلیل بود برکمال دیانت و غیرت آن جناب کمال مسرت حاصل آمد. و به این واسطه کمال خلوص و عقیدت به آن جناب حاصل آمده. محض تشکر این چند کلمه عرض شد. و مخصوصا به دعای خیر آن جناب را سرّا و جهرا فراموش نخواهیم کرد. و ذکر خیر آن جناب در هر مجلسی مذکور و همه کس آن‏جناب را به دعای خیر یاد می‏کنید.
اسأل الله ان یوفقکم و مؤیدکم والسلام علیکم

اقل خدام الشریعهْ حاجی شیخ محمد علی بن محمدباقر (حبل‏المتین، 3 صفر 1317، صفحه اوّل.)
تعلیقهْ بندگان حضرت مستطاب سیدالعلماء العالمین حجت‏الاسلام والمسلمین حاجی آقا میرزا هاشم امام جمعه اصفهان الملقب بسلطان العلماء مدظله العالی
بحمدالله از اثر نفس سرکار هم خوب شده است و امر منسوجات رونق گرفته است. و انشاءالله به اندک زمان ترقیات کامل حاصل خواهد شد. و منافع و فواید محسوس و مشهود خواهد گردید. عجالهْ چون عباهای نازک را در اصفهان خیلی خوب می‏بافند و امتیاز دارد یک طاقه عبای نازک اصفهانی خدمت سرکار فرستادم که ملاحظه فرمایند. اهتمام و سعی و کوشش داعی هدر نرفته و غمخواری و دلسوزی سرکار بی حاصل و بی فایده نبوده است. انشاءالله گرفته داعی را هیچوقت از خاطر فراموش نفرمایند (حبل‏المتین، سال ششم ، 1317.)
هاشم الحسنی الحسینی
سواد سرکار حجت‏الاسلام والمسلمین آیت‏الله آقای آقا میرزامحمدهاشم چارسویی مدظله العالی
جناب مستطاب عمدهْ‌الاعاظم و زبدهْ الافاهم مجمع المحاسن و المکارم آقای ادیب التجار دام عمره و عّزه معروض میدارد که انشاءالله وجود عالی مقرون به ابتهاج ذات با برکات بوده و می‏باشد.
غرض از مزاحمت اینکه مضمون بلاغت مشحون « هل جزاء الاحسان الا الاحسان» مطابق با عقل قاطع می‏باشد. بلکه تشکر از آن را هم اظهار نمودن مستحسنه می‏باشد که بناء عقلا بر حسن آن متحقق شده. لهذا اظهار تشکر از اینکه جناب عالی در مقام ترویج نوعی و شخصی از اهل علم در مقام التفات بوده‏اید، نسبت به‏داعی «اشکرالله تعالی مساعیکم الجمیله» مخصوصا آنچه که سرکار فیض مدار مجمع المعارف والحقایق معدن الرموز واسرار والدقایق مؤید الاسلام والایمان حامی الملهْ والدوله جناب آقای مدیر حبل‏المتین ایده‏الله سبحانه بحق ولی الله الاعظم حبل الله المتین اظهار داشته بودید در احوال حقیر و عارضه‏ای که در مزاج وقوع یافته بود و بحمدالله تعالی با حسن وجه رفع شد. و الحمدلله علی هذه‏النعمهْ العظمی و الموهبهْ الکبری و ثبت نمودن آن بزرگوار شرح حال در جریده فریده حمیده به نظر رسید، چندان موجب امتنان از جناب ایشان شده که زبان و بیان از تحریر و تقریر آن عاجز آمده. خداوند عالم عّزشأنه چنین وجودتی را در وسیله حفظ همّت دولت در کنف حمایت و ظل عنایت خود مستدام فرماید. و وجود شریف را هم که صرف همه را در ترویج شرع انور فرموده‏اید عمر مؤید و عیش مؤید عطا فرماید.
ثانیا مزاحمت می‏شود که در آنچه اهتمام در آن از عقلا و اعیان ملت ظاهر شده و امر شرکت اسلامیه در امور حرف و صنایع چندان تشکر حاصل شده که حصر ندارد. خداوند عالم عزّشأنه ناشر این امر عظیم را در اطراف آفاق محفوظ فرماید که در تأیید قواعد اسلامیّه مؤید اسلامند که (الاسماء تنزلهُ من السماء) و وجود شریف را هم که ادیب لبیب و جناب فخرالتجار والافاخم حاجی محمدحسین کازرانی را هم که در این امر اقدام بلیغ نموده‏اند خیر دارین عطا فرماید.
والحمدلله والسلام خیر ختام (روزنامه حبل‏المتین، سال هفتم، شماره سوم، ص 31.)
مکتوب حضرت مستطاب حجت‏الاسلام سرکار حاجی میرزا حسین حاجی میرزاخلیل مدّظله العالی
به بندگان شریعت مدار آقای عمادالاسلام (حاج آقا نورالله نجفی) دامت برکاته
من باب شرکت اسلامیه عرض می‏شود. همواره از حضرت باری تعالی دوام و ازدیاد تأیید جناب مستطاب عالی را در ترویج دین مبین و ارشاد مسلمین مستدعی است و از دعا فراموش نمی‏نمایند. در این اوقات که اقدامات کافیه و اهتمامات وافیه علما و صلحای اصفهان در تشویق ارباب صنایع و ترویج ملبوس و مایحتاج که به نسبت مسلمین به عمل می‏آید، که فی‏الواقع خدمتی است به ملت و اهل آن و تقویتی است از دولت و اتباع آن فوق‏العاده مشعوف و مسرور گردید، و حمد و شکر نمود. امیدوارم قسمی شود که اهل ایران به هیچ وجه من‏الوجوه محتاج به آوردن و طلبیدن اجناس خارجه نشوند. بلکه این مأکول و ملبوس پاک طاهر سبب اجابت دعوات و عوارف و قبولی طاعات شود. لامحاله اثر قهری دارد. خود احقر هم قاصد و عازمم حتی‏المقدور به غیر از اجناس معمولی ایران استعمال نمی‏نماییم. مترقب انتشار هرگونه مصنوعات در بلاد داخله و خارجه، خصوص در این صفحات هم معلوم است بقدری که می‏توانید در این عمل خیر عظیم فروگذار نفرموده، در مکان اجابت التماس دعا دارد. زیاده زحمت ندارد.
همچنین در روزنامه حبل‏المتین، استفتائاتی از مراجع در زمینه شرکت اسلامیه به شکل سؤال و جواب درج نموده که قسمتی از آن را مرور می‏کنیم:
قابل توجه اسلام خواهان و وطن شناسان ایران از نمره دهم:
تتمّه استفتایی که از حضرات علمای عراق کثرالله امثالهم شده، به ترتیب حروف تهجّی سؤال و جواب را ذیلاً می‏نگاریم:
(س): حجت‏الاسلام ادام الله ایّام افاضاتک چه می‏فرمایند در این مسأله شرعیه که متکلف با تمکن به استعمال امتعه مصنوعه و به بلاد مسلمین که ابداً شبهه نجاست و عدم تزکیه و غیر مأکولیت در آن نیست بدون عُسر و حرج، آیا در این صورت مساوی است با امتعه مصنوعه در بلاد کفّار که همهقسم شبهه در او هست؟ یا اولی و احوط و لازمه دین داری آن است که استعمال نمایند امتعه‏ای‏که در بلاد مسلمین درست می‏شود؟ مستدعی آنکه در صدر ورقه مرقوم فرمایند و خاتم شریف مزّین و مختوم نمایند.
ج: بسم الله الرحمن الرحیم ـ البته استعمال مصنوعات در بلاد کفر اختلاف احتیاط شدید است. بلکه هرگاه بدانیم از دست کافر درآمده یا در بلد کفری که هیچ مسلمان در او نیست، مصنوع شده است و احتمال صنعت مسلمان ندهیم خیلی محلّ اشکال است و جایز نیست. پس طریقه نجاهًْ استعمال مصنوعات در بلاد مسلمین است. والله العالم به احکام.
حررّه ابوالقاسم الجیلانی
ایضا
(س): حجت‏الاسلام ادام الله ایّام افاضتک چه می‏فرمایند در این مسأله شرعیه که متکلف با تمکن به‏استعمال امتعه مصنوع در بلاد مسلمین که ابدا شبهه نجاست و عدم تزکیه و غیرمأکولیت در آنها نیست؟ آیا در این صورت مساوی است با امتعه مصنوع در بلاد غیرمسلمین که همه قسم شبهه در آنها هست؟ با آنکه اولی و احوط و لازمه تدین استعمال و ترویج نمودن امتعه مصنوعه در بلاد مسلمین است. مستدعی آنکه دو کلمه در صدر عریضه مرقوم و به خاتم شریف مزّین و مختوم فرمایند که عندالله مأجور و مثاب می‏باشند.
(ج): بسم الله الرحمن الرحیم ـ مقتضی فطرهْ اسلام آن است که رغبت اهالی در امتعه مسلمین و ترویج امتعه آنها باشد نه کفّار.
محل مهر علی النهاوندی فقی الله عنه
https://iichs.ir/vdcgr79x4ak9w.pra.html

پایان آغازگر انقلاب صنعتی در ایران

بازخوانی روایت‌های متناقض برای رمزگشاییِ یک پرسش مبهم

«درآمدی بر مواضع ضدصهیونیستی علمای شیعه در یک قرن اخیر» به بازار کتاب رسید

فصلنامه تخصصی تاریخ معاصر ایران به ایستگاه صدم رسید

«آیت علم و عمل» به چاپ دوم رسید

مراجع تقلید، علما و شرکت اسلامیه