شور و شوق در اعضای نهضت آزادی پس از دیدار با آیت‌الله طالقانی و بازرگان در زندان!/اینها باعث انقلاب در این کشور خواهد شد!/استقبال از شاه در مراکش!/شاه: یوگسلاوی می‌تواند به توسعه اقتصادی ایران کمک کند!/در مراکش/شاه به جای هفت روز دوازده روز در مراکش خواهد بود!/دادگاه تجدید نظر اعضای شبکه حزب توده فردا تشکیل می‌شود/تایمز مالی: نزدیکی ایران به اروپای شرقی جنبه اقتصادی دارد نه سیاسی!/سفر تفریحی ولیعهد و خواهرش به همراه مادر فرح به سوئیس!/۲۳ کارشناس شهرسازی آمریکا در تهران
21 خرداد 1345

شور و شوق در اعضای نهضت آزادی پس از دیدار با آیت‌الله طالقانی و بازرگان در زندان!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 21 خرداد 1345 «ساعت 19:30 روز پنجشنبه 19 /3 /45 جلسه بحث و تفسیر هفتگی با حضور افراد و طبقات مختلف و عده‌ای از عناصر طرفدار نهضت آزادی در مسجد هدایت واقع در خیابان اسلامبول تشکیل گردید. افراد شناخته‌شده عبارت‌اند از: مصطفی صادقی، رضا سلیمی، خلیل شالچی، کازرونی، سیدمحمد صادق قاضی طباطبائی، ابراهیم کریمی، فتوت، حسین حسینی فیروزآبادی، حسین آقا (قاری جلسه) برادر علی‌اصغر حاجی بابا، محمدمهدی اندوهی، ابراهیم کریمخانی و پدرش».
این گزارش می‌افزاید: «ابتدا پس از نماز جماعت شخصی به نام حسین به مدت پنج دقیقه به تلاوت قرآن مجید پرداخت؛ بعد سیدابوالفضل زنجانی روی منبر قرار گرفت و درباره شخصیت انسان و حالات مادی و معنوی به تفصیل صحبت نمود. این بحث جنبه علمی داشت و ناطق در خلال صحبت اشاره‌ای هم به دین مسیحیت نمود و غرایز جنسی را از نظر این دین بررسی کرد و در ساعت 21:30  به سخنان خود خاتمه داد».
در ادامه گزارش می‌خوانیم: «پس از ختم جلسه در گوشه‌ای از مسجد جنب‌وجوشی به چشم می‌خورد و افراد ابراز خوشحالی می‌نمودند. مصطفی صادقی در مورد علت این خوشحالی گفت: امروز ما به دیدن آقایان سیدمحمود طالقانی و مهندس بازرگان رفته بودیم. نام‌برده در پاسخ این سؤال که شما در کجا آنها را ملاقات نمودید گفت: آقایان را تازگی از برازجان به تهران و زندان قصر منتقل نموده‌اند و امروز در محوطه‌ای از زندان قصر که جهت ملاقات تعیین شده بود، آنان را ملاقات نمودیم و آقایان همه ملاقات‌کنندگان را در آغوش می‌گرفتند و دلیل شادی امروز رفقا همین موضوع می‌باشد. در اینجا تقریبا اکثر افرادی که در جلسه حضور داشتند درباره این ملاقات صحبت می‌نمودند».
در «نظریه منبع» این گزارش آمده است: پس از بحث با افراد مذکور این طور استنباط نمودم که روح تازه‌ای در طرفداران نهضت آزادی دمیده شده است و آثار حرکت در آنان نمودار گشته و پیش‌بینی می‌کنم که آنها در آینده جلساتی تشکیل داده و گردهم جمع گردند و فعالیت خود را با الهام از طالقانی و بازرگان شروع نمایند.
در «نظریه رهبر عملیات» این سند نیز آمده است: به منبع آموزش لازم جهت برقراری تماس و کسب خبر از اقدامات و فعالیت احتمالی عناصر مذکور داده شده است.[1]
 
اینها باعث انقلاب در این کشور خواهد شد!
بر اساس یک سند شهربانی کشور به تاریخ 21 خرداد 1345 «طبق گزارش قسمت مربوطه شب 19 /3 /45 آقای ناصر مکارم ضمن سخنرانی مذهبی در مسجد صاحب‌الزمان اظهار داشت: "اختلاف طبقاتی در این مملکت به حدی است که این مملکت گور خودش را با دست خود می‌کند؛ مثلا یک نفر سپهبد بازنشسته، که اسم او را نمی‌برم، هفتادمیلیون تومان مالیات بر ارث اموالش گردیده و اینها باعث انقلاب در این مملکت خواهد شد"».
این گزارش می‌افزاید: «در خاتمه سخنرانی ضمن دعا به آیت‌الله خمینی و حکیم و شریعتمداری اظهار نمود که خداوند سایه آیت‌الله خمینی را از سر مسلمانان جهان کوتاه نگرداند».
این سند در پایان به امضای سرهنگ پیرزاده، رئیس شهربانی خرمشهر، تصریح دارد: مراتب جهت اطلاع و هرگونه اقدامی اعلام می‌گردد.
در ذیل این سند نیز نوشته شده است: شرحی نوشته شود چنانچه شهربانی صلاح نمی‌داند منبر برود نظریه خود را صراحتا بیان دارد تا اقدام شود.[2]
 
استقبال از شاه در مراکش!
روزنامه «اطلاعات» نوشت: دیروز شاهنشاه و مارشال تیتو، آخرین مذاکرات خود را پیرامون مناسبات ایران و یوگسلاوی و مسائل مهم بین‌المللی، در جزیره «بریونی» دنبال کردند و سفر یک‌هفته‌ای شاهنشاه به یوگسلاوی در میان بدرقه باشکوه مردم و رهبران یوگسلاوی، امروز پایان یافت.
شاهنشاه، پیش از ظهر امروز در میان استقبال گرم و بی‌سابقه اعلیحضرت سلطان حسن دوم، پادشاه مراکش و مردم این کشور مسلمان و دوست ایران، وارد مراکش شدند و مدت دوازده روز میهمان رسمی اعلیحضرت پادشاه مراکش خواهند بود.
 
شاه: یوگسلاوی می‌تواند به توسعه اقتصادی ایران کمک کند!
«رویتر» 11 ژوئن از بلگراد گزارش داد: شاهنشاه ایران امروز در پایان سفر خود به یوگسلاوی در یک مصاحبه مطبوعاتی گفتند: ایران و یوگسلاوی در مورد صلح و پیشرفت کشورها که باید از هر گونه تنفیذ خارجی آزاد باشند، نظرات یکسانی دارند.
شاهنشاه ایران در این مصاحبه سپس به همکاری‌های فنی دو کشور اشاره کردند و گفتند: یوگسلاوی می‌تواند به توسعه اقتصادی ایران کمک کند و این کمک می‌تواند از طریق اعزام کارشناسان صنعتی و فنی از یوگسلاوی به ایران و یا همکاری دو کشور در پروژه‌های صنعتی باشد.
«رویتر» 11 ژوئن از بلگراد گزارش داد: پرزیدنت تیتو، رئیس‌جمهوری یوگسلاوی، امروز در یک مصاحبه مطبوعاتی که در حضور شاهنشاه ایران تشکیل شده بود، گفت مذاکرات او با رهبر ایران نشان داد که او و شاهنشاه در مورد صلح جهانی و همکاری بین‌المللی توافق نظر کامل دارند.
وی گفت: مسافرت شاهنشاه ایران به یوگسلاوی دو کشور را پیش از پیش به یکدیگر نزدیک ساخته است.
پرزیدنت تیتو افزود که او از مذاکرات خود با شاهنشاه ایران بسیار راضی است؛ زیرا این مذاکرات نشان داد که ما در مورد بسیاری از مسائل داخلی و سیاست خارجی توافق نظر داریم.
رهبر یوگسلاوی گفت: سیستم‌های حکومتی ما متفاوت است، اما تلاش ما برای تهیه کردن زندگی مردممان یکسان می‌باشد.
تیتو در پایان مصاحبه خود گفت: مذاکرات مفصلی در مورد مسائل بین‌المللی و امکانات پیشرفت مسالمت‌آمیز ایران و یوگسلاوی و دیگر کشورهای جهان با شاهنشاه ایران به عمل آورده است.
 
در مراکش
«یونایتد پرس» نیز 11 ژوئن از رباط گزارش داد: شاهنشاه ایران در ساعت 11 صبح امروز به وقت رباط با هواپیما وارد فرودگاه این شهر شدند.
در فرودگاه، اعلیحضرت سلطان حسن دوم، پادشاه مراکش، و رهبران سیاسی و نظامی این کشور برای استقبال حضور داشتند.
 
شاه به جای هفت روز دوازده روز در مراکش خواهد بود!
با آنکه ابتدا قرار بود که مدت توقف شاهنشاه در مراکشی فقط هفت روز باشد، برنامه توقف معظم له تمدید شد و شاهنشاه مدت دوازده روز از امروز (۱۱ ژوئن تا ۲۲ ژوئن) در مراکش خواهند بود.
ضمن برنامه رسمی سفر شاهنشاه به مراکش، توقف در رباط و بازدید از شهرهای کازابلانکا، صفی، مراکش و بهی ملال پیش‌بینی شده است.
طی سه روز آخر اقامت شاهنشاه در مراکش، معظم له در قصر سلطنتی مراکش، که در ناحیه «عنفه» واقع در کنار اقیانوس اطلس بنا شده، به طور خصوصی میهمان اعلیحضرت سلطان حسن خواهند بود.
این دومین بار است که شاهنشاه ایران به مراکش سفر می‌کنند. نخستین سفر ایشان در ماه آوریل سال 1964 صورت گرفت که به اتفاق علیاحضرت شهبانو فرح توقف کوتاهی در رباط کردند.[3]

 

دادگاه تجدید نظر اعضای شبکه حزب توده فردا تشکیل می‌شود

بامداد فردا دادگاه شماره دو تجدید نظر اداره دادرسی نیروهای مسلح شاهنشاهی برای رسیدگی به اتهام اعضای شبکه حزب منحله توده تشکیل جلسه خواهد داد.
این عده قبلا در دادگاه عادی نظامی محاکمه شدند و دو نفر آنها به اسامی ستوان دوم سابق پرویز حکمت‌جو و علی خاوری به اعدام محکوم گردیدند.
پنج نفر بقیه به اسامی سلیمان دانشیان، تقی معتمدیان، اصلان برهمن، عبادالله محرم‌زاده و عزیزالله اولنج از یک سال تا هفت سال محکومیت یافتند و چون به موجب رأی صادره از دادگاه بدوی مدت زندان عبادالله محرم‌زاه و عزیزالله اولنج پایان یافته بود، مرخص شدند.
به علت اعتراض دادستان نسبت به رأی صادره از جهت قلت مجازات و تقاضای تجدید نظر پنج تن متهمین به پرونده امر به دادگاه شماره 2 تجدید نظر احاله شد و چون با توجه به اعتراض دادستان، حضور همه محکومین دادگاه عادی برای محاکمه در دادگاه تجدید نظر الزامی بود، مقرر گردید که عبادالله محرم‌زاده و عزیزالله اولنج نیز، که در دادگاه بدوی تبرئه شده بودند، مجددا احضار شوند.
عبادالله احضار گردید و چون تاکنون از عزیزالله اولنج خبری به‌دست نیامده مقرر گردید پرونده وی تفکیک شده و محاکمه شش نفر بقیه در دادگاه تجدید نظر آغاز گردد.
 
تایمز مالی: نزدیکی ایران به اروپای شرقی جنبه اقتصادی دارد نه سیاسی!
روزنامه «تایمز مالی» چاپ لندن دیروز تحت عنوان «ایران راه را نشان می‌دهد» مقاله مفصلی به مناسبت سفر شاه ایران به اروپای شرقی انتشار داده است.
«تایمز مالی» در مقاله خود پس از اشاره به انعکاس سفر شاه در غرب و کشورهای خاورمیانه می‌نویسد: در چندماهه اخیر، ایران به کشورهای کمونیستی از جنبه اقتصادی، نه سیاسی نزدیک شده است.
ایران با کشور رومانی پیمانی به مبلغ یکصدمیلیون دلار به امضا رسانده است که به موجب آن قرار است ایران نفت به رومانی بدهد و در عوض ماشین‌آلات صنعتی بخرد.
در ماه دسامبر گذشته پیمان مهم‌تری با مقامات شوروی منعقد گردید که به موجب آن اتحاد شوروی برای اجرای برنامه‌های صنعتی به ایران اعتبار می‌دهد و در مقابل آن ایران گاز طبیعی به صفحات جنوبی شوروی خواهد رساند.
اکنون در ایران به عقیده بسیاری از مطلعین پیمان‌های دیگری در دست تهیه است که طبق آنها در ازای صدور نفت و یا گاز طبیعی، ماشین‌آلات و کشتی و احتمالا اسلحه دریافت خواهد شد.
 
سفر تفریحی ولیعهد و خواهرش به همراه مادر فرح به سوئیس!
روزنامه «اطلاعات» نوشت: والاحضرت شاهپور رضا پهلوی، ولیعهد ایران، و والاحضرت شاهدخت فرحناز پهلوی همراه سرکار علیه خانم فریده دیبا، مادر گرامی علیاحضرت شهبانو فرح، برای مدت دو یا سه هفته جهت تغییر آب و هوا به سوئیس تشریف‌فرما شدند.
 
۲۳ کارشناس شهرسازی آمریکا در تهران
23 کارشناس آمریکایی شهرسازی و تهیه مسکن و راهنمایی و رانندگی وارد تهران شدند و با وزارت آبادانی و مسکن در زمینه تخصصی خود مذاکراتی به عمل آوردند.
این کارشناسان فردا تهران را  ترک می‌کنند.[4]
 
روزنامه اطلاعات، 21 خرداد 1345، صفحه 1
 
پی‌نوشت‌ها
-------------------------------------------------------------------
[1]. پایگاه‌های انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، مسجد هدایت، ج 1، ص 212. سیدمحمدصادق قاضی طباطبائی فرزند آیت‌الله سیدحسین قاضی طباطبائی، در سال 1321 در شهرستان قم به دنیا آمد. خاندان آیت‌الله قاضی طباطبائی از علمای بزرگ ایران هستند.
افرادی چون: آیت‌الله میرزاعلی قاضی، قاضی بزرگ، علامه طباطبائی و سیدمحمدعلی قاضی طباطبائی منسوب به این خانواده‌اند.
سیدمحمدصادق پس از تحصیلات ابتدایی و بخشی از تحصیلات متوسطه به عنوان کارمند دفتر اسناد رسمی در تهران مشغول به کار شد.
وی با اغلب مبارزان مسلمان ارتباط نزدیک داشت از آن جمله در قم با آیت‌الله حاج آقا مصطفی خمینی دوست بود.
سیدمحمدصادق قاضی طباطبائی اولین بار در سال 1343 به علت داشتن جزوه‌ای که از منزل امام خمینی(ره) دریافت کرده بود، دستگیر و مدت یک ماه زندانی شد.
بار دوم در ساعت 22:30 روز سه‌شنبه 11 /12 /1343 درحالی‌که تعداد بیست برگ از شماره سوم نشریه «انتقام» به تاریخ انتشار 8 /12 /1343 را در دست داشت، در تقاطع خیابان امیرکبیر و خیابان ایران به همراه آقای مصطفی حائری‌زاده یزدی بازداشت شد و بلافاصله در ساعت 1 بامداد 12 /12 /43 منزل وی مورد بازرسی قرار گرفت و از آنجا تعدادی کتاب و جزوه شامل عکس و رساله امام خمینی(ره) و کتاب‌های مهندس بازرگان و مقالات آیت‌الله سیدمحمود طالقانی به‌دست آمد و توقیف شد.
او درتاریخ 12 /12 /1343 به زندان قزل قلعه تحویل داده و نهایتا به سه ماه حبس محکوم شد. در تاریخ 8 /5 /1351 کمیته مشترک ضد خرابکاری وی را به اتهام فعالیت بر ضد رژیم شاهنشاهی و دریافت و پخش کتب و مبادله اعلامیه‌های مضره دستگیر کرد. او با رأی شعبه هفتم اداره دادرسی نیروهای مسلح شاهنشاهی، به چهار ماه حبس تأدیبی محکوم و در تاریخ 8 /9 /1351 آزاد شد.
سیدمحمدصادق هنگام آزادی از زندان، به خواندن سرود انقلابی اقدام کرده بود.
او یکی از فعالان برنامه‌های نهضت آزادی بود و با آیت‌الله سیدمحمود طالقانی ارتباط داشت؛ به‌طوری که در گزارش ساواک به عنوان فرد مورد اعتماد آقای طالقانی معرفی می‌شود. ایشان به طور مرتب در جلسات مسجد هدایت و درس تفسیر مرحوم طالقانی شرکت می‌کرد و برخی اوقات در جلسات مسجد جلیلی و برنامه‌های آن حضور می‌یافت و با شرکت تعاونی سودبخش مسجد یادشده نیز همکاری داشت.
سیدمحمدصادق قاضی طباطبائی در سال 1349 مبالغی پول به سفارتخانه‌های اردن، عراق و سوریه در تهران تحویل داد تا به سازمان الفتح تسلیم کنند.
وی پس از برگزاری مسابقات فوتبال جام باشگاه‌های آسیا و بعد از شکست تیم فوتبال اسرائیل در مقابل تیم ایران در سال 1349، از جمله کسانی بود که همراه مردم در تظاهرات شرکت کرد و شعار درود بر آزادگان فلسطین را سر داد.
در همین تظاهرات تعدادی تراکت پخش شد که ساواک موفق به شناسایی توزیع‌کنندگان آن نشد.
[2]. آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک، کتاب اول، ص 243.
[3]. اطلاعات، 21 خرداد 1345، صص 1 و 17. محمدرضا پهلوی 21 خرداد 1345 طی سفری رسمی، از یوگسلاوی به مراکش رفت. سلطان حسن دوم، پادشاه این کشور، از شاه به گرمی استقبال کرد و حتی برای استقبال از او در این روز مراکش تعطیل رسمی بود.
دوازده سال بعد شاه در پی اوج‌گیری انقلاب اسلامی ملت ایران ابتدا به مصر و بهمن‌ماه 1357 به مراکش رفت، ولی این بار استقبال گرمی از شاه و خانواده‌اش صورت نگرفت و فروردین‌ماه سال بعد محمدرضا پهلوی مجبور شد مراکش را ترک کند و به باهاما برود!
روابط رژیم پهلوی با مراکش به دوره سلطنت محمدرضاشاه و اوایل دهه 1340 باز می‌گردد. با توجه به نفوذ بسیار زیاد آمریکا و از برهه‌ای به بعد اسرائیل در دربار پهلوی، اغلب روابط ایران با کشورهای اروپایی و مخصوصا اسلامی به واسطه و سفارش این دو کشور و در برخی موارد نیز انگلیس برقرار می‌شد. نقطه اتّصال و شروع روابط میان ایران و مراکش را نیز اسرائیل رقم زد؛ روابطی که در ادامه به بخشش‌های هنگفت مالی از سوی حکومت ایران به مراکش و به صورت خاص ملک حسن دوم، پادشاه این کشور، منجر شد. رابطه بسیار نزدیک محمدرضا پهلوی و مراکش هم‌زمان بود با مهاجرت حدود 250 هزار نفر از یهودیان تبعه این کشور به اسرائیل.
رک: محمود طلوعی، پدر و پسر ناگفته‌هایی از زندگی و روزگار پهلوی‌ها، تهران، علم، 1372، ص730.
محمدرضا پهلوی، که در سال 1357 از ایران مستقیم به مصر رفت، قرار بود پس از چند روز راهی آمریکا شود که مراکش به عنوان مقصد شاه از سوی آمریکا به وی پیشنهاد داده شد. شاه ایران، که رفاقت بسیار نزدیک و صمیمی با ملک حسن دوم داشت، از این پیشنهاد به عنوان یک سفر موقتی استقبال کرد. ملک حسن نیز که همواره شاه ایران را به عنوان بانکی قلمداد می‌کرد که امکان استقراض بدون بازگشت وام از آن وجود داشت، درماندگی وی را فرصت مناسبی دید تا بدین طریق بتواند قسمت زیادی از مشکلات اقتصادی کشور خود را حل کند، ولی پس از آگاهی از دارایی شاه ایران، که رقمی بسیار کمتر از گمانه‌زنی‌های وی بود و با توجه به تثبیت انقلاب اسلامی در ایران، که بازگشت شاه را ناممکن می‌کرد و حمایت نکردن آمریکا و فرانسه از شاه فراری ایران، به صورت مستقیم فرصت محدودی برای خروج از مراکش در اختیار محمدرضاشاه قرار داد. تمام این اقدامات در حالی انجام می‌شد که در ایران نیز با اقدام دولت مراکش در پذیرش شاه فراری به‌صراحت مخالفت شد تا جایی که مردم در مقابل سفارت این کشور جمع شدند و اعتراض خود را نسبت به این اقدام اعلام کردند. همه این عوامل باعث شد یار دیرین شاه بیش از این امکان پذیرایی از وی را نداشته باشد.
رک: ویلیام شوکراس، آخرین سفر شاه، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، البرز، 1371، ص 533.
[4]. اطلاعات، 21 خرداد 1345، صص 1، 17 و 20.
https://iichs.ir/vdceeo8w.jh8xfi9bbj.html
iichs.ir/vdceeo8w.jh8xfi9bbj.html
نام شما
آدرس ايميل شما