معرفی کتاب؛ از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران

«از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران»، نویسنده: محمود فاضلی ‌بیرجندی، وضعیت نشر: چاپ اول، تهران، نشر پایان، 1393، 428 صفحه، قیمت 25000 تومان.

محمود فاضلی ‌بیرجندی نویسنده کتاب حاضر، برای اهالی تاریخ و مجموعه پژوهشگران تاریخ ایران چهره شناخته‌شده‌ای است. در سال 1392 هم شاهد انتشار کتاب ارزشمند دیگری از ایشان با عنوان: «یادداشت‌های محرمانه‌ی کنسولگری انگلستان در سیستان و قائنات سالهای 1917 تا 1919 میلادی- 1295 تا 1297 خورشیدی» بوده‌ایم. باید عرض کنم، تا جایی که من می‌دانم، در موضوع معرفی دقیق، روشمند و در عین حال انسجام‌ یافته و کامل کابینه‌های ایران در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی (1357- 1393)، کتاب فاضلی‌ بیرجندی: «... کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران»، بهترین و احتمالاً تنها اثری است که تاکنون در این زمینه چاپ و منتشر شده است. تردید ندارم، تمام کسانی که، به‌نوعی، دستی در پیگیری، مطالعه و بررسی مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایران کنونی دارند، به‌دلایل گوناگون به ‌این کتاب (به‌عنوان مرجع و به ‌اصطلاح هندبوک) نیاز پیدا می‌کنند.

بخشهای نخست کتاب (با عناوین: درباره این کتاب، درآمد، پیشینه)، نویسنده درباره اهمیت اثر، روند، دلایل و چگونگی تألیف کتاب، فرایند گسترش و پیروزی انقلاب اسلامی و دلایلی که موجبات انتصاب مهندس مهدی بازرگان به‌مقام نخست‌وزیری موقت انقلاب را فراهم آورد؛ و نیز پیشینه و سوابق تحقیقات و آثار دیگر محققان و نویسندگان در موضوع معرفی کابینه‌های ایران در طول دوران مشروطیت، اطلاعات سودمندی به‌مخاطبان ارائه می‌دهد.

متن اصلی کتاب به ‌معرفی 14 کابینه‌ای می‌پردازد که دولت مهندس مهدی بازرگان نخستین آن است و کابینه دکتر حسن روحانی که کار خود را از سال 1392 آغازکرده است، آخرین آنهاست.

نویسنده کابینه‌های 14 گانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران را، طی شش جمهوری (جمهوری اول شامل پنج کابینه: 1- مهدی بازرگان، 2-کابینه زیر نظر شورای انقلاب اسلامی، 3-کابینه محمدعلی رجایی، 4-کابینه محمدجواد باهنر، 5-کابینه محمدرضا مهدوی‌ کنی؛ جمهوری دوم شامل دو کابینه میرحسین موسوی در دوران ریاست‌جمهوری سیدعلی خامنه‌ای؛ جمهوری سوم شامل دو کابینه اکبر هاشمی ‌رفسنجانی؛ جمهوری چهارم شامل دو کابینه سیدمحمد خاتمی؛ جمهوری پنجم شامل دو کابینه محمود احمدی‌نژاد؛ جمهوری ششم که با کابینه حسن روحانی کار خود را آغاز کرده است) تقسیم و هر کابینه را ذیل یک فصل‌ صورت‌بندی کرده است.

بخش پایانی کتاب هم شامل منابع و مآخذ و فهرست اعلام می‌شود. در هر یک از فصول کتاب، نویسنده محترم، شرح ‌حال مختصری از رئیس‌ کابینه، گرایش سیاسی کابینه و احیاناً اجمالی از مهمترین حوادث و رخدادهای آن برهه را، که می‌تواند ارتباط مستقیم و یا غیرمستقیمی با موضوع کابینه داشته باشد، و نیز استیضاحهای احتمالی، ارائه داده است.

احتمالاً مهمترین بخشهای کتاب هم به ‌ذکر اسامی و مشخصات و معرفی اجمالی وزرا و برخی از مهمترین مشاوران، مقامات و مدیران ارشد دولتهای وقت و نیز تغییرات کابینه‌ها در ادوار مختلف اختصاص یافته است. برای نمونه، در صفحه 141 کتاب، در معرفی وزیر آموزش و پرورش کابینه محمدجواد باهنر، اطلاعات زیر، به‌مخاطبان اثر ارائه گردیده است:
«آموزش و پرورش:
نام و نام‌خانوادگی: علی‌اکبر پرورش
تاریخ تولد: 1321
محل تولد: اصفهان
مدرک تحصیلی: مقدمات حوزه. کارشناسی ارشد آموزش دبیری از دانشسرای عالی تهران
توضیحات: عضو هیئتهای مؤتلفه اسلامی. عضو مرکزیت حزب جمهوری اسلامی. 6/10/1392 در اصفهان درگذشت»

و نیز در صفحه 392 کتاب، در معرفی وزیر امور خارجه کابینه چهاردهم، چنین می‌خوانیم:
«امور خارجه:
نام و نام ‌خانوادگی: محمدجواد ظریف
تاریخ تولد: 1339
محل تولد: تهران
مدرک تحصیلی: دکترای روابط بین‌الملل از دانشگاه‌های سان‌فرانسیسکو و دنور در آمریکا»

ضمن آرزوی توفیق روزافزون برای نویسنده کتاب، در پایان، شعری از سروده‌های فردوسی، که با انتخاب مؤلف، در ابتدای اثر حاضر منتشر شده است، به‌شما دوستان گرامی تقدیم می‌شود:
«جهان را چنین است ساز و نهاد
زیک دست بستُد، به‌دیگر بداد
نه‌زین شاد باشد، نه‌زان دردمند
چنین است رسم سرای گزند
به‌دردیم ازین رفتن اندر فریب
زمانی فراز و زمانی نشیب» https://iichs.ir/vdcfivdtaw6dy.giw.html

محرم به مثابه رفراندوم

روایتگری عاشورا در قاب تصویر

محرم 57 در ایران!

شور حسینی در انقلاب اسلامی

محرم از نگاه تصویر

معرفی کتاب؛ از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران