«پرچم اسلام» هفته‌نامه مذهبی، سیاسی، اجتماعی و ادبی است که از سال 1325 تا 1331ش منتشر می‌شد. این هفته‌نامه پس از ترور شاه در دانشگاه تهران، به مدت دو ماه تعطیل شد
مطبوعات آینه‌ای از وقایع روزگار خود هستند، به گونه‌ای که در این آینه می‌توان تصویر بسیاری از وقایع آن زمان را مشاهده کرد. بررسی مطبوعات به‌عنوان منابع دست اول تاریخی، به‌ویژه در دوره معاصر، از مباحثی است که گوشه‌های نهفته‌ای از حیات اجتماعی جامعه را مورد مداقه قرار می‌دهد. با واکای اخبار، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقالات و تصاویر موجود در این نشریه‌ها وضعیت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مذهبی جامعه زمان انتشار آنها نیز تا حدود زیادی شناخته می‌شود. از این منظر، مطبوعات و اطلاعات مندرج در آن، مهم‌ترین ابزار هر پژوهشگر برای شناسایی رویدادها و وقایع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی یک جامعه، یک طبقه و گروه خاص می‌باشد.
«پرچم اسلام» هفته‌نامه مذهبی، سیاسی، اجتماعی و ادبی است که به مدیریت دکتر سیدعبدالکریم فقیهی شیرازی، از سال 1325 تا 1331ش، با هدف «ترویج شعائر اسلام و مبارزه با مزدوران و اجانب» در تهران منتشر می‌شد. در ادامه مقاله به معرفی مدیرمسئول و سردبیر، هیئت تحریریه، شکل ظاهری و محتوایی مجله پرداخته می‌شود.
دکتر سیدعبدالکریم فقیهی شیرازی مؤسس، مدیرمسئول و سردبیر هفته‌نامه «پرچم اسلام»
سیدعبدالکریم فقیهی شیرازی فرزند حاج اسمعیل در سال 1283ش در تهران به دنیا آمد. وی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه وارد دانشکده پزشکى شد و پس از اتمام تحصیل در وزارت بهداشت استخدام گردید.1 فقیهی در سال 1324ش امتیاز هفته‌نامه «پرچم اسلام» را گرفت و در 2 فروردین‌ماه 1325 به انتشار آن اقدام کرد. در فروردین 1327 او همراه نصرت‌الله نوریانی، مدیر روزنامه «آیین اسلام»، سیدمحمدعلی تقوی، مدیر نشریه «دنیای اسلام»، عطاءالله شهاب‌پور، مدیر نشریه «نوردانش»، انجمن مطبوعات دینی را تأسیس کردند.2 فقیهی شیرازی در سال 1328 به عضویت هیئتمدیره جامعه تعلیمات اسلامی، که با هدف ترویج تعلیم و تربیت اسلامی بر پایه روش‌های نوین آموزشی تأسیس شده بود، درآمد.3 وی در انتخابات مجلس هفدهم شورای ملی، کاندیداى نمایندگى مجلس از خرم‌آباد شد و به مجلس راه یافت. فقیهی از یاران نزدیک آیت‌الله کاشانی بود و در مجلس همسو با اندیشه‌های ایشان عمل می‌کرد.4
معرفی هیئت تحریریه
بیشتر نویسندگان نشریه «پرچم اسلام»، روحانیان و نیروهای مذهبی بودند که دوران دیکتاتوری ضد دینی رضاشاه را درک کرده بودند. این افراد بهترین نویسندگان مذهبی آن دوره بودند که براساس تجارب دوره رضاشاه به دفاع از دین در برابر جریان‌های مخالف دین و ارزش‌های دینی، که میراث دوره رضاشاه بود، پرداختند. سرمقاله و مقالات اصلی این نشریه که نشان‌دهنده خط مشی فکری آن نشریه بود، به تبلیغ و دفاع از دین در برابر جریان‌های مخالف دین و مفاسد اجتماعی جامعه می‌پرداخت. نشریه پرچم اسلام در دوران فعالیتش آثار و نوشته‌های بسیاری از نویسندگان مذهبی در ارتباط با مسائل مذهبی ـ اجتماعی را منتشر نمود. برخی از این نویسندگان عبارت بودند از: حاج سیدموسی مازندرانی، منوچهر علائی، عبدالمجید رشیدپور، یحیی فقیهی شیرازی، محمدرضا فاطمی واعظ، سیدمرتضی علم‌الهدی، سیدغلامرضا خسروی، صبا کازرونی، سلطان‌الواعظین شیرازی، سیدمحمدعلی تقوی، سیدمحمدعلی صفیر، میرزا خلیل کمره‌ای و... .
مشخصات شکلی و ظاهری
«پرچم اسلام» یکی از مجلات دینی برجسته در دهه 1320 بود که طی سال‌های 1325-1331ش منتشر می‌شد. صاحب‌امتیاز، مدیرمسئول و سردبیر آن دکتر سیدعبدالکریم فقیهی شیرازی بود. دفتر مجله در تهران خیابان (عین‌الدوله، ایران) قرار داشت و شماره تلفن آن 9434 بود. نخستین شماره هفته‌نامه «پرچم اسلام» در 2 فروردین 1325 در چهار صفحه در قطع خشتی کوچک 28×38 منتشر شد. آبونمان (وجه اشتراک) مجله تک‌شماره 2 ریال و بهای اشتراک سه‌ماهه 20 ریال، شش‌ماهه 40ریال، سالانه 80 ریال و برای محصلان 60 ریال و خارجه 1 دینار بود. این نشریه در روزهای پنجشنبه در چاپخانه «فرهنگ» و «برادران فردین» منتشر می‌شد.5 «پرچم اسلام» به گزارش خودش در سال دوم، هر هفته در تیراژ 6300 نسخه توزیع می‌شد. این مجله در زمان انتشار چندین بار توسط رژیم توقیف شد. در 15بهمن 1327 محمدرضا پهلوی در دانشگاه تهران توسط ناصر فخرآرائی، خبرنگار روزنامه «پرچم اسلام»، ترور شد. پس از ترور شاه، این روزنامه به مدت دو ماه تعطیل گردید،6 اما پس از بازجویی از فقیهی شیرازی و رفع سوء اتهام از ایشان مجدد این نشریه تا 1 خرداد 1331 به فعالیت پرداخت.
در 15بهمن 1327 محمدرضا پهلوی در دانشگاه تهران توسط ناصر فخرآرائی، خبرنگار روزنامه «پرچم اسلام»، ترور شد. پس از ترور شاه، روزنامه پرچم اسلام به مدت دو ماه تعطیل گردید.
محتوای کلی نشریه
هدف اولیه هفته‌نامه «پرچم اسلام» دفاع از اسلام در مقابل جریان‌های انحرافی غیردینی و مفاسد در جامعه بود. دکتر سیدعبدالکریم فقیهی شیرازی در اولین شماره این هفته‌نامه درباره هدف نشریه نوشت: «مرام ما مبارزه با جهل و بی‌دینی است و آرزوی ما این است که جهان را به زیر پرچم قرآن و اسلام زنده و جاوید ببینیم».7 وی در شماره دیگر از نشریه نوشت: «نظر کلی از نشر این نامه تبلیغ احکام و ترویج دین و نشر افکار حجج اسلام است. از نظر سیاست نیز معتدل و میانه‌رو هستیم».8
هفته‌نامه «پرچم اسلام» در چهار صفحه منتشر می‌شد. در صفحه اول، در بالای صفحه عنوان نشریه با خط نستعلیق نوشته شده و در بالای آن، عبارت «نامه هفتگی» با حروف سربی آمده بود. در کنار آن داخل پرچم، آیه «نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ» (صف، 13) و همچنین آیه «فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ» (مائده، 56) نوشته شده بود. 9 در شماره دوم، لوگوی هفته‌نامه تغییر کرد: در این شماره، در کنار عنوان «پرچم اسلام»، یک کره زمین ترسیم شده بود که در درون آن کلمات جهل، بی‌رحمی، ماده‌پرستی نوشته شده بود. در بالای کره زمین تصویر دست یک نفر با عنوان «یا منتظر» که پرچم در دست داشت و در آن آیه «نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ» نوشته شده بود آمده بود. در قسمت راست لوگوی هفته‌نامه، یک یاداشت ثابت با عنوان «اگر معتقد به دین اسلام و احکام قرآن می‌باشید، دیگران را به خواندن این روزنامه مذهبی تشویق فرمایید. خواندن روزنامه پرچم اسلام برای دختران و پسران جوان ضرورت دارد.» نوشته می‌شد.
افزون بر آدرس، تلفن، بهای حق اشتراک، تاریخ انتشار (روز و ماه و سال شمسی و قمری) و شماره روزنامه، در صفحه نخست نشریه «پرچم اسلام»، سرمقاله مدیر مسئول آن، سیدعبدالکریم فقیهی شیرازی، درج می‌شد. بیشتر سرمقاله‌ها به نقد مفاسد اجتماعی چون قمار، شرابخوارگی، بی‌حجابی، برهنگی، مدپرستی غربی اختصاص داشت؛ همچنین اوضاع سیاسی، فرهنگی و مذهبی جامعه توسط سردبیر بررسی می‌شد.10 در صفحه دوم، مقالات علمی در ارتباط با مباحث پزشکی به قلم دکتر فقیهی با عنوان «بهداشت عمومی» منتشر می‌شد. در قسمتی دیگر از این صفحه به صورت ثابت مهم‌ترین اخبار کشور و جهان درج می‌گردید. در صفحه سوم، رجال بزرگ اسلامی و علمای شیعه چون ابن بابویه و صاحب بن عباد، شیخ طوسی و... و همچنین جریان‌ها و فرق مذهبی معرفی می‌شدند. مقالات دینی و آموزش مسائل اعتقادی و احکام چون نماز جمعه، زکات، خمس، روزه، تقلید و حج و... از دیگر مطالب این صفحه از نشریه بود.11 در صفحه چهارم، نظرات، انتقادات و نامه‌های خوانندگان نشریه و همچنین آگهی‌های انحصار و وراثت، مزایده و تبلیغات منتشر می‌شد. این صفحه همچنین سخنرانی‌های علمای مذهبی چون حجت‌الاسلام فلسفی و سایر علما در مساجد و رادیو را دربر می‌گرفت.12
فرجام
آن‌چنان‌که از محتوای مطالب در اکثر شماره‌های منتشرشده هفته‌نامه «پرچم اسلام» برمی‌آید، بیشترین مطالب در خصوص دین و مذهب و ارزش‌های دینی به عنوان مهم‌ترین مسائلی است که اجتماع ایرانی با آن سروکار داشته است. نویسندگان نشریه به نقد مفاسد اجتماعی و فرهنگی در جامعه می پرداختند. آنها نقدهای بسیاری به محتوای مطالب روزنامه‌ها و مجلات مبتذل، برنامه های رادیو و تلویزیون و سینما، وضع نابهنجار در خیابان‌ها، کافه‌ها و کاباره‌ها وارد می‌کردند.
پی نوشت:
1. باقر عاقلی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج 2، تهران، نشر گفتار و علم، 1380، ص 1130.
2. آیین اسلام، س 5، 20 فروردین 1327، صص 3-4.
3. مجله یاد، ش 18، س 5، بهار 1369، ص 139.
4. باقر عاقلی، همان، ص 1130؛ روحانی مبارز آیت‌الله کاشانی به روایت اسناد، ج 1، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۹، ص 133.
5. پرچم اسلام، س 1، ش 1، 2 فروردین 1325، ص 1.
6. اسکندر دلدم، خاطرات من و فرح پهلوی، ج 2، تهران، به‌آفرین، چ دوم، 1380، ص 951.
7. پرچم اسلام، س 1، ش 1، 2 فروردین 1325، صص 1-2.
8. همان، ش 4، 20 فروردین 1325، ص 1.
9. همان، ش 1، 2 فروردین 1325، ص 1.
10. همان، ش 2، 9 فروردین 1325، ص 1؛ ش 24، 31 شهریور 1325، ص 1.
11. همان، ش 13، 30 خرداد 1325، ص 1؛ ش 28، 25 مهر 1325، ص 1؛ س 3، ش 11، 27 خرداد 1327، ص 3.
12. همان، ش 18، 3 مرداد 1325، ص 3. https://iichs.ir/vdcd.x092yt0j9a26y.html
